نقش دعا در سیره‌ی تربیتی امام سجاد ع

سمیه وحیدیان صادق

فرزند؛ چه دختر و چه پسر از عظیم‌ترین نعمت‌های حضرت حق برای انسان است. شکر این نعمت، واجب است و ادای آن به تربیت انسان‌هایی شایسته است که عبد صالح خدا باشند. بی‌شک زحمت در این راه از اعظم عبادات و بهترین کارهاست. کسی که زحمت تربیت فرزند و صالح شدن او را بر خود هموار نماید، درهای رحمت حق را به روی خود باز کرده است (انصاریان، 1389، ص 289).

یکی از بهترین دستگیره‌ها و ابزارها در این مسیر سخت و پرفرازونشیب "دعا" است که همواره از سوی اهل‌بیت ع بدان سفارش شده‌ایم.

در همین راستا نگاهی گذرا می‌اندازیم به دعای بیست‌وپنجم صحیفه‌ی سجادیه که دعای امام سجاد ع برای فرزندانشان. در این گذر کوتاه نخست با دغدغه‌های پدری مسئول و مهربان نسبت به فرزندانش آشنا می‌شویم و آن گاه می‌آموزیم که چگونه برای فرزندانمان دعا کنیم.

زندگی سالم در کنار فرزند

حضرت در اولین درخواست از خداوند متعال، برای فرزندانشان چنین می‌فرمایند: «اللَّهُمَّ وَ مُنَّ عَلَيَّ بِبَقَاءِ وُلْدِي وَ بِإِصْلَاحِهِمْ لِي وَ بِإِمْتَاعِي بِهِم»؛ خدایا! به باقی ماندن فرزندانم و به شایسته نمودنشان برای پیروی از من و به بهره‌مند شدنم در دنیا و آخرت از ایشان، بر من منّت گذار (انصاریان، 1389، ص 289).

سپس شایستگی‌های جسمی و روحی را از خداوند برای فرزندانشان طلب می‌کنند و می‌‌فرمایند: «خدایا! عمر آنان را به سود من طولانی کن و مدت زندگی‌‌شان را به خاطر من بیفزا و خردسالشان را به نفع من تربیت کن و ناتوانشان را برای من نیرومند ساز و بدن‌ها و آیین‌ها و اخلاقشان را برایم به سلامت دار و به آن‌ها در جان و اعضا و هر کارشان ‌که به آن اهتمام دارم، سلامت همه‌جانبه عنایت کن و برای من و به دست من، روزی آنان را فراوان فرما (همان).

درستکاری فرزند

در فراز بعد حضرت به مسئله‌ی تولی و تبری می‌پردازند و می‌فرمایند: «وَ اجْعَلْهُمْ أَبْرَاراً أَتْقِيَاءَ بُصَرَاءَ سَامِعِينَ مُطِيعِينَ لَكَ، وَ لِأَوْلِيَائِكَ مُحِبِّينَ مُنَاصِحِينَ، وَ لِجَمِيعِ أَعْدَائِكَ مُعَانِدِينَ وَ مُبْغِضِينَ، آمِينَ»؛ و آنان را نیکوکار، پرهیزکار، بصیر و بینا، شنوا و فرمان‌بردارِ خود و نسبت به دوستانت عاشق و خیرخواه و در ارتباط با دشمنانت، سرسخت و کینه‌ورز، قرار ده (رک. انصاریان، 1389، ص 289).

تسهیل تربیت فرزند

سپس حضرت تربیت و تأدیب فرزندانشان را از بهترین یاریگر چنین درخواست می‌کنند: «وَ أَعِنِّي عَلَى تَرْبِيَتِهِمْ وَ تَأْدِيبِهِمْ، وَ بِرِّهِمْ... »؛ و مرا در تربیت و ادب کردن و نیکی در حقشان یاری ده (همان). 

تربیت و پرورش عبارت است از شکوفا کردن استعدادهای نهان فرد. بنابراین تربیت، ساختن و ایجادکردن نیست مانند صنعتگری که مثلاً تابلویی را می‌سازد یا نقاشی ک تصویری را روی آن می‌کشد. تربیت یعنی فراهم‌کردن زمینه‌ی مناسب برای شکوفایی استعدادها که باید مطابق با نهاد و فطرت انسانی باشد.

از آن جا که تربیت انسانی بسیار دشوار است، امام از خداوند متعال یاری خواسته‌اند و سپس چنین طلبیده‌اند که طبیعت فرزندانشان نسبت به تربیت رام باشد. به طوری که پرورش آنان آسان و راه رشدشان هموار باشد (ممدوحی کرمانشاهی، 1386، ص 424).

سایر خواسته‌های مهم

در ادامه امام موارد زیر را در حق خود و فرزندانشان از خداوند متعال درخواست می‌کنند:

الف) کارامدی فرزند در خانواده

بازویم را با آنان نیرومند کن، کژی امورم را با آنان راست گردان، شمارم را با آنان افزون کن، مجلسم را با آنان بیارای، یادم را با آنان زنده بدار، در نبودم به وسیله‌ی آنان در کارهایم کفایتم فرما (محمدی، 1397، ص 196).

مقاومت فرزند در برابر شیاطین

و مرا و نسلم را از شیطان رانده‌شده پناه ده... خدایا! سلطه‌اش را نسبت به ما با سلطنتت مغلوب کن تا به سبب کثرت دعایمان به پیشگاهت، او را از ما باز داری؛ پس به وسیله‌ی تو، از نیرنگش در زمره‌ی حفظ‌شدگان از شر او قرار گیریم (همان).

ج) سرانجام نیک

 ما را در این دنیا و آن دنیا، خیر و خوبی عنایت کن و از عذاب دوزخ حفظ فرما (انصاریان، 1389، ص 442).

 

منابع

صحیفه کامله سجادیه.

انصاریان، حسین؛ تفسیر و شرح صحیفه سجادیه، ج 9، قم، دارالعرفان، 1389.

محمدی، حمید و رسول هاشمی؛ درسنامه صحیفه سجادیه، ج 1، قم، دارالعلم، هفتم، 1397.

ممدوحی کرمانشاهی، حسن؛ شهود و شناخت، ج 2، قم، بوستان کتاب، دوم، 1386.

شماره نشریه:  شمیم نرجس شماره 46