تاریخ ارسال خبر: 02 اسفند 1400 | گروه خبری:
میراث معنوی
استاد رثایی
مقدمه
محتوای زیارت آلیاسین چنان که خوانندهي گرامی ميداند، از معارف فوقالعاده بلندی برخوردار است. تأكيد امام عصر عج در اين زيارت بر اين است كه هر وقت خواستيد به وسيلهی ما به سوي خدا توجه كنيد، اين زيارت را بخوانيد. لذا آلياسين راهكار توجه و پيوند و انس با وجود ولي عصر عج است. امام در هر فرازی از این زیارت، قلب زائر را جهت میدهند كه به كجا نظر كند و با چه معارفی به سر برد. زائر از طریق این زیارت به حقیقت معنوی امامع نظر كرده و آن حضرت را با صفات مخصوص خودشان خطاب میکند. در ادامهي شرح این زیارت به این فراز رسیدیم:
«اَلسَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْمُقَدَّمُ الْمَأْمُولُ»
سلام بر تو (آن که از سوی خداوند) برتری یافته و مورد امید و آرزو (قرار گرفته است).
«مقدّم» در لغت به معنای جلو بودن و برتری و سبقت است. این معنا از چند جهت بر آن حضرت منطبق میشود.
الف) نور آن بزرگوار در میان انوار چهارده معصوم: ویژگیهای خاصی دارد: یکی اینکه همچون ستاره، درخشان بوده و هنگام ظهور در عالم امکان، تمامتر و کاملتر از سایر معصومین: است؛ به این معنا که غلبه و پیروزی کامل دین و شوکت و عظمت اهل ایمان به دست او ايجاد میگردد.
دیگر آنکه نور آن جناب به نشانهي شرافت و رفعت و بلندی مقام و منزلت، در وسط انوار واقع شده كه نشانگر این است كه کمالات و علوم ائمهي معصومین و پیغمبران پیشین:، همه به آن حضرت منتهی میشود (مکیال المکارم ترجمه فارسی، ج1، ص 299-302).
ب) برتری منزلت و مقامی است که از سوی خداوند برای آن حضرت مقرّر شده است؛ همانند حضرات معصومین: که در عالیترین مراتب و بلندترین مقامات معنوی و ربّانی قرار دارند. خداوند به مقتضای حکمت بالغهي خود برترین درجه و منزلت را به ایشان عنایت فرموده است.
ج) از جهت پیشوایی و رهبری خلق، چنان که در دعای روز عرفه از امام سجاد ع چنین آمده: «خداوندا! تو در هر دورانی دین خود را به وسیلهي امامی پشتیبانی نمودهای که او را نشانهای برای بندگانت به پا داشتهای و بر قلّهي نورافشانی در شهرهایت قرار دادهای. پس از آن که رشتهي «ولایت» او را به رشتهي خویش پیوستی، او را وسیلهي خشنودی خود ساختی و اطاعت او را واجب نمودی. نسبت به نافرمانیاش هشدار دادی و دستور فرمودی که فرمانهای او را به کار بندند و از آنچه نهی کند باز ایستند. هیچ کس از او پیشي نگیرد و احدی از او باز نماند» (صحیفه سجادیه، دعای چهل و هفتم).
در صلوات روزهای ماه شعبان نیز از امام سجاد ع روایت شده: «الْمُتَقَدِّمُ لَهُمْ مَارِقٌ وَ الْمُتَأَخِّرُ عَنْهُمْ زَاهِقٌ وَ اللَّازِمُ لَهُمْ لَاحِقٌ»؛ هرکه بر آنان (آل محمد:) پیشی گیرد از دین خارج شده (و به گمراهی افتاده) است و آن که از ایشان باز بماند، از بین رفته (و نابود شده) است و هر آن که همراه آنان (پایدار) بماند به حق رسیده است» (اقبال الاعمال، ص 687).
در زیارت جامعهي کبیره نيز عرضه میداریم: «وَ مُقَدِّمُكُمْ أَمَامَ طَلِبَتِي وَ حَوَائِجِي وَ إِرَادَتِي فِي كُلِّ أَحْوَالِي وَ أُمُورِي»؛ و شما را پیشاپیش خواستهها و نیازمندیها و تصمیمگیریهایم در همهي احوال و کارهایم، مقدم میدارم.
«اَلسَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْمُقَدَّمُ الْمَأْمُول»
«اَمَل» در لغت، دلبستگی و انتظار رویداد خوشی است که در آینده روی میدهد. اين مفهوم از مفاهیم مهم اسلامی است که در هر یک از دو عرصهي مثبت و منفی دارای حکم و عنوان خاصی میباشد. در حالی که آرزو یا آرزوی دور و دراز در آیات و احادیث مورد نکوهش قرار گرفته و دل بستن و امید داشتن به غیر خداوند مایهي واماندگی و ناامیدی دانسته شده است. امیدوار بودن به رحمت الهی و کارهای ماندگار شایسته، از جمله آرزوی دیدار امام عصر عج، از نشانههای ایمان و باورهای اساسی مسلمانان و بهترین عبادت به شمار آمده است. خداوند میفرماید: «وَ الْباقِياتُ الصَّالِحاتُ خَيْرٌ عِنْدَ رَبِّكَ ثَواباً وَ خَيْرٌ أَمَلاً»؛ و ماندگاریهای شایسته، نزد پروردگارت پاداش بهتری دارند و امیدبخشترند» (کهف/46). این آیه نمونهي مثبت اَمَل میباشد. اما در كلام علی ع مفهوم و نمونهي منفی اَمَل و آرزو چنين بیان میشود: «إِنَّمَا اَخَافُ عَلَيْكُمُ اثْنَتَيْنِ اتِّبَاعَ الْهَوَى وَ طُولَ الْأَمَلِ فَاَمَّا اتِّبَاعُ الْهَوَى فَإِنَّهُ يَصُدُّ عَنِ الْحَقِّ وَ اَمَّا طُولُ الْأَمَلِ فَيُنْسِي الْآخِرَةَ»؛ من بر شما از دو چیز میترسم: پیروی از هوای نفس و درازی آرزو که پیروی از هوا و هوس (آدمی را) از حق باز میدارد و دور و دراز بودن آرزو، آخرت را از یاد میبرد» (الکافی، ج2، ص 335).
پس از نقل دو نمونهي مثبت و منفی از مفهوم اَمَل، به شرح دو لقب مؤمّل و مأمول از القاب حضرت بقیة الله عج میپردازیم. در دعای ندبه میخوانیم: «أَيْنَ الْمُؤَمَّلُ لِإِحْيَاءِ الْكِتَابِ وَ حُدُودِهِ»؛ کجاست آن وجود مقدس که برای احیاي دین و زنده نمودن کتاب خدا و حدود آن، آرزو شده است؟
امیرمؤمنان علی ع در سخناني از اموری که بعد از خودش تا قیام حضرت حجت عج واقع میشود خبر داد. امام حسین ع فرمود: «یا امیرالمؤمنین، چه زماني خداوند زمین را از ستمگران پاک میکند؟ حضرت پس از نقل علايمی فرمودند: «ثُمَّ يَقُومُ الْقَائِمُ الْمَأْمُولُ وَ الْإِمَامُ الْمَجْهُولُ لَهُ الشَّرَفُ وَ الْفَضْلُ...»؛ آنگاه آن بهپاخاستهي آرزوشده قیام میکند؛ آن امامی که شرف و فضیلتش ناشناخته خواهد بود. او از فرزندان توست ای حسین! هیچ پسری همتای او نیست. میان دو رکن (حجرالاسود و یمانی) ظاهر میشود و در حالی که دو جامهي کهنه به تن دارد، بر جنّ و انس غلبه میکند...، خوشا به حال آنان که زمان او را درک کنند و به روزگار او برسند و شاهد ایّامش باشند» (غیبت نعمانی، ص 275).
«اَلسَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْمُقَدَّمُ الْمَأْمُول»؛ سلام بر تو آقایی که در صدر همهي آرزوها هستی!
تحقّق آرزوها، بدون آرزوی فرج امري مجازی است. آری، مأمول حقیقی اوست، مؤمَّل واقعی اوست، امید و آرزوی راستین فقط اوست. اگر کسی متعلّق آرزویش فقط آن وجود مقدّس بود، آرزویی بهجا و درست داشته است و الا بقیهي آمال و آرزوها پوچ است؛ پوچ.
دنیاست چون حباب، نه بر آب، بر سراب آن هم به چشم مست، نه بیدار بل به خواب
خوابی که هست جمله پریشان و بیحساب
اگر به تمام آرزوهای خود رسیدم ولی به این آرزو نرسیدم، به هیچ چیز نرسیدهام. ولی اگر به این آرزویم نایل آمدم، بر فرض که به هیچ آرزوی دیگرم نرسیده باشم، در واقع به تمام آمال خویش رسیدهام و همهي آرزوهایم جامة عمل به خود پوشیده است. زیرا که هیچ با او، همه چیز است و همه چیز بی او، هیچ است. عدد صحیح اوست که به همهي صفرها ارزش میبخشد و چون در کنار آنها نباشد هیچ قیمتی ندارند. با آرزوی او، همهي آرزوها باارزش میشود و بدون او، تمامی آمال خالی از قیمت.
باید دل به او بست، بدو امید داشت، آرزومند او بود و قلادهي اَمَل او را به گردن دل آویخت و در انتظار دیدار او نشست.
چشم انتظار دیدن رویت منم منم چون اولین امید دل و آخرین تویی
منابع:
· قرآن کریم
· صحیفه سجادیه
1. سید بن طاووس؛ اقبال الاعمال.
2. کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق ؛ الکافی، ج 2.
3. موسوی اصفهانی، محمدتقی؛ مکیال المکارم، ج 1.
4. نعمانی، ابو عبدالله محمد بن ابراهیم نُعمانی؛ الغیبة.
شماره نشریه: شمیم نرجس شماره 42