فاطمه اکبری
علیکم بالحلبه و لو بیع وزنها ذهبا: بر شما باد شنبلیله، هر چند هم سنگ طلا فروخته شود. (ری شهری، دانشنامه‌ی احادیث پزشکی، ص۲۸۷) شنبلیله سبزی اصلی غذاهای ایرانی مثل قورمه سبزی و قلیه ماهی است و از دیر باز به عنوان یک گیاه درمانی و طعم دهنده مورد استفاده‌ی مردم بوده است.
این گیاه علفی، از تیره‌ی پروانه واران به ارتفاع ۲۰ تا ۵۰ سانتی متر با گل‌های جدا از هم و به رنگ روشن در بیشتر نواحی ایران می‌روید و جزو سبزیجات خوراکی کاشته می‌شود طبیعت آن گرم و خشک است. (ابوالحبیب، طبایع، ۴۳/۱)
شنبلیله دارای اثر تقویتی، ملیّن، اشتهاآور، خلط آور، ضدّ تب و محرّک جریان شیر است. قند و چربی خون را کاهش می‌دهد. آهن، فسفر و مقدار زیادی ویتامین D در خود جای داده است.
این گیاه طعم تلخی دارد که اگر همراه غذا و سایر سبزیجات مصرف شود، تلخی آن را احساس نخواهید کرد. اگر چه در اکثر غذاها مثل سوپ، کوکو، آش و انواع خورشت‌ها استفاده از برگ و ساقه‌ی شنبلیله رایج است، امّا تخم آن نیز ارزش غذایی و دارویی فوق العاده ای دارد. از جمله جوشانده‌ی آن در برطرف کردن التهابات پوستی به صورت موضعی کاربرد دارد. جوشانده‌ی دانه‌های این گیاه اگر به صورت قرقره مصرف شود ورم لوزه را از بین می‌برد. و در غذاها موجب رفع کم خونی، چربی و قند می‌شود. این گیاه از دیرباز جزء مواد اصلی غذاهای ویژه ای بوده است که در دوران نقاهت پس از زایمان برای زائو پخته می‌شده است. (رک: ابوالحبیب، ج۱و۲؛ خسروی، گیاهان دارویی، ص۱۴۱)
در ادامه روش استفاده از این گیاه را در چند خوراک سنتی می‌آوریم:
دَمی با تخم شنبلیله
دو قاشق روغن زرد یا روغن زیتون را در ظرف ریخته؛ ۲ قاشق پر تخم شنبلیله را در آن کمی تف می‌دهیم. مقداری زردچوبه، کمی زعفران به آن اضافه می‌کنیم. برنج شسته شده را هم به آن اضافه می‌کنیم و با ۵/۱ برابر آب به روش کته آن را پخته و دم می‌کنیم. نمک و فلفل فراموش نشود.
آش حلبه
تخم شنبلیله را با مقداری روغن زرد تف داده، مواد سوپ را به آن اضافه می‌کنیم، و می گذاریم با آب زیاد پخته شود تا لعاب داده و آماده گردد. این آش را می‌توان فقط با تخم شنبلیله و برنج هم تهیه کرد.
