خال و خال برداری

خال و خال برداری / دکتر مریم شایسته‌خوی

در دربار شاه عباس و در حرم‌‌‌‌‌سرای او، در میان زنان بی‌شمارش زنی سیاه ‌پوست بود. روزی یکی از زن‌های سفید پوست و زیبای شاه عباس زن سیاه پوست را به خاطر رنگ پوستش تمسخر کرد. زن سیاه پوست که زیرک و حاضر جواب بود؛ گفت: اگر ذره‌ای از پوست سفید تو در صورت من باشد بسیار زشت خواهد بود و گویی دچار بیماری شده‌ام ولی اگر ذره‌ای از پوست من در صورت تو باشد زیبایی‌ات صد چندان خواهد شد! زن سفید پوست سکوت کرد و دیگر هیچ گاه لب به تحقیر او نگشود.

خال چیست؟

این داستان کوچک شروعی برای گفت‌وگوی ماست. از قدیم الایام وجود خال در صورت و یا قسمت‌های دیگر دلیلی بر زیبایی و فریبایی به خصوص در زن بوده‌است. خال شایع‌ترین و متداول‌ترین ضایعه‌ی پوستی است. در واقع یک جور تومور پوستی است که از سلول‌هایی به نام ملانوییت (سلول رنگ دانه‌ای) مشتق می‌شود. (توماس پی. هبیف.۲۰۱۱) در لاتین به خال،Birth mark یا نشان تولد و یا نووس nevous می‌گویند. معمولاً به شکل یک نقطه‌ی سیاه روی بدن دیده‌می‌شود. هیچ عملکرد خاصی ندارد و عموماً بی‌خطر است. (www.parsiland.com)

سلول‌های ملانوییت، سلول‌های سازنده‌ی رنگ دانه‌ی پوست هستند که به صورت پراکنده در پوست وجود‌دارند. گاهی اوقات در کنار هم و به صورت گروهی جمع‌می‌شوند و سلول خال را به وجود می‌آورند. رنگ خال‌ها از روشن تا تیره متغیّر است و بستگی به تعداد سلول ملانوییت تشکیل دهنده‌های آن دارد. گاهی اوقات این سلول‌ها دارای مو هستند و خال‌هایی مودار را ایجاد می‌کنند.

خال در مرد و زن به یک نسبت وجود دارد. (توماس پی. هبیف.۲۰۱۱) به نظر می‌رسد نور خورشید رشد سلول‌های خال را تحریک می‌‌کند.

انواع خال

خال‌ها بر اساس سن بروز و نحوه‌ی آرایش و قرار‌گیری سلول‌های آن‌ها طبقه‌بندی می‌شوند.

۱- خال‌های مادرزادی: معمولاً از زمان تولد نوزاد همراهش هستند. از هفته‌ی دوازده‌حاملگی در جنین ایجاد می‌شود و هنوز دلیل خاصی برای بروز آن پیدا نشده‌است. (www.parsiland.com) گاهی هم در ۲ سال اول زندگی بروز می‌کنند. می‌توانند در اندازه‌ها، رنگ‌ها و مکان‌های مختلف باشند. اغلب بی‌‌ضرر هستند و رشد خوش خیمی دارند و نشانه‌ی هیچ بیماری‌ای نیستند.

۲- خال‌های اکتسابی: ممکن است به دنبال تماس با نور آفتاب، بلوغ، حاملگی یا تجویز هورمون‌های غدد فوق کلیه ایجاد یا تشدید شوند.(www.parsiland.com) و در دوران نوجوانی به حداکثر بروز خود می‌رسند و بروز آن‌ها پس از ۳۰ سالگی بسیار اندک است. بیشتر خال‌های اکتسابی بر روی بخش‌های در معرض آفتاب پوست پدید می‌آید و اگر در نواحی پوشیده از آفتاب ایجاد شود یا بعد از ۳۰ سالگی ایجاد می‌شود یا تغییر می‌کند باید مشکوک تلقی شود. (توماس پی. هبیف.۲۰۱۱) خال‌های اکتسابی بر اساس عمق به سه دسته‌ی سطحی، مرکب و داخل پوستی تقسیم بندی می‌شوند. (www.parsiland.com)

اغلب بزرگسالان بین ۱۲ تا ۲۰ خال دارند. معمولاً علامت خاصی ندارند ولی گاه در اثر تماس با لباس یا ضربه‌های موضعی آزرده می‌شوند.

خال اکتسابی در ابتدا هم‌سطح پوست، مدوّر و با رنگ یک‌نواخت ظاهر می‌شوند. بعد از چندین سال، خال‌ها هم‌چنان بر‌آمده‌تر می‌شوند و رنگ آن‌ها به طور یک‌نواخت روشن‌تر می‌شود؛ اما شکل‌خال قرینه‌ای(متقارن) باقی‌می‌ماند. در خال‌های مرکب ممکن است مرکز آن پررنگ‌تروکناره‌های آن نامنظم باشد ولی شکل خال قرینه است. (توماس پی.هبیف.۲۰۱۱)

در ادامه به سؤالات رایج در مورد خال به اختصار پاسخ می‌گوییم:

۱. چه تغییراتی در خال نیاز به مراجعه به پزشک دارد؟

خال‌هایی که دچار تغیر رنگ، شکل، حاشیه یا اندازه و یا عدم تقارن شوند؛ نیاز به آزمایش دارند. همچنین خال‌هایی که به خارش می‌افتند یا دچار خون‌ریزی می‌شوند یا حاشیه‌ی نامنظم دارند و نیز رنگ غیر ‌یک‌نواخت یا قطر بیش‌از ۶میلی‌متر دارند بهتر است بررسی شوند. خال‌هایی بعد از ۳۰ سالگی یا در نواحی که در معرض آفتاب نیستند ایجاد می‌شوند نیز مشکوک تلقی می‌شوند.

۲. آیا برداشتن خال باعث تبدیل آن به بدخیمی می‌شود؟

خیر. بهتر است خال‌ها در نزد پزشک متخصص برداشته شود. چون فقط آن‌ها می‌توانند تفاوت بین خال‌های سرطانی و معمولی را متوجه شوند. در بعضی افراد که برداشتن خال منجر به بدخیمی شده است به دلیل آن است که ضایعات پوستی که ظاهراً به عنوان خال بوده، توسط یک فرد غیر متخصص برداشته می‌شود. اشتباه در تشخیص بوده و این ضایعه از اول خال نبوده است، بلکه تومور یا سرطان پوستی کوچکی بوده و چون عمق آن اصولی برداشته نشده است بلافاصله دچار عود مکرر شده است. پس اگر ضایعه واقعاً خال باشد هیچ مشکلی از نظر سرطانی شدن ندارد.

۳. روش‌های برداشتن خال کدام است؟

بسته به سن بیمار، بزرگ یا کوچک بودن خال، عمق خال، رنگ خال و حتی محل خال، روش برداشتن متفاوت است. ولی به طور کلی روش‌های برداشتن خال شامل موارد زیر است:

* جراحی: شکافتن محل مورد نظر، برداشتن لایه‌های خال و سپس دوختن محل برش.

* کرایو: گاز اکسید نیتروژن به سطح پوستی زده می‌شود و به این ترتیب خون‌رسانی به سلول‌های خال مختل شده و خال از بین می‌رود.

* کوتر: با ایجاد حرارت زیاد سلول‌های خال سوزانده می‌شود.

* لیزر: گونه‌ای از انرژی است که در پوست به وسیله‌ی رنگ دانه‌ها جذب می‌شود و آن‌ها را از بین می‌برد.

* رادیو فرکانس یا RF: تولید و انتقال امواج مایکروویو به سطح پوست و از بین بردن خال‌ها.

بین این‌که کدام روش بهتر است، همان‌طور که در بالا شرح داده شد بسته به نوع خال و سن و جنس بیمار متفاوت است ولی در کل، در خال‌های سطحی لیزر ارجحیت بیشتری دارد؛ زیرا امکان گود شدن سطح خال بسیار کمتر است. ولی امروزه روش رادیو فرکانس یکی از ایمن ترین و مؤثر ترین روش‌هاست و طرفداران زیادی نیز دارد. گاهی هم ایجاب می‌کند که به روش جراحی یا کوتر، خالی را برداریم. بیشتر این‌ها بستگی به نظر متخصص مربوطه دارد.

۴- علت برگشت خال بعد از برداشتن آن چیست؟

خال، فقط همان چیزی نیست که می‌بینیم؛ بلکه سلول‌های حاشیه‌ی خال بی‌رنگ هستند. بنابراین هنگام برداشتن خال باید یکی از حاشیه‌ها‌ی به ظاهر سالم خال هم برداشته شود. اگر برداشته نشود ممکن است این سلول‌های حاشیه مجدد فعال شده و دوباره خال رشد کند و به صورت یک نقطه‌ی تیره در محل خال ظاهر گردد. در این موارد حتماً باید به پزشک متخصص مراجعه نمود تا اقدام به برداشتن خال نماید. خال‌های در سن کمتر از ۲۰ سال چون فعال هستند امکان رشد مجدد دارند. ولی در سنین بالاتر یا خال‌های برجسته‌ی بی رنگ امکان برگشت خال کمتر است.

عوارض برداشتن خال

بعد از برداشتن خال ممکن است عوارضی ایجاد شود که بسته به نوع و روش برداشت متفاوت است؛ ولی اغلب بعد از گذشت چند هفته بهبود می‌یابد.

۱. قرمزی جای خال: معمولاً بعد از جراحی یا لیزر ایجاد می‌شود و به مرور زمان از بین می‌رود.

۲. اسکار (جوشگاه یا رد):‌ احتمال باقی ماندن اسکار بعد از عمل خال، بستگی به مهارت پزشک و نوع ترمیم پوست بیمار دارد. البته خال‌های بزرگتر امکان بیشتری برای ایجاد رد دارند  و نیز خال‌هایی که روی نواحی برجسته‌ی گونه‌ها وجود دارند. هم‌چنین در خال‌های گردن، قفسه‌ی سینه و اندام احتمال ایجاد گوشت اضافی در محل برداشت خال وجود دارد. نتیجه‌ی برداشتن خال در نواحی مقعر صورت مثل بناگوش و خط خنده بسیار عالیست و در خیلی موارد هیچ ردی به جا نمی‌گذارد.

۳. تیرگی جای خال: در بعضی پوست‌ها، به خصوص نوع تیره‌تر امکان دارد جای خال کمی تیره شود که آن‌ هم طی چند هفته تا چند ماه از بین می‌رود.

برای اطلاعات بیشتر می‌توانید از منابع ذکر شده در پایان مقاله استفاده نمایید.

 منابع:

۱- توماس.پی.هبیف، بیماری‌های پوست و مو، مترجم: دکتر پروین منصوری، انتشارات اندیشه رفیع.

۲- سایت Wikipedia.

۳- سایت Pzeshk.com.

۴- سایت Persiland.com.

۵- سایت Drelhami.com.