برترین مادر، بهترین فرزندان

برترین مادر، بهترین فرزندان / مرضیه بیدل

دامان پر مهر مادری

حضرت فاطمهƒ علیها السلام که خود از سرچشمه محبت و عطوفت رسول خدا…  صلی الله علیه و آله و سلم سیراب گشته و قلبش کانون محبت به همسر و فرزندان خود بود در بذل عاطفه‌ی مادری به فرزندان بهترین الگو بود. سلمان می‏گوید: «روزی فاطمه زهرا ƒعلیها السلام را دیدم که مشغول آسیاب‌کردن بود و در این هنگام فرزندش حسین†علیه السلام گریه می‏ کرد. عرض‌کردم: برای کمک به شما آسیاب کنم یا بچه را آرام کنم؟ ایشان فرمود: من به آرام کردن فرزندم اولی هستم، شما آسیاب را بچرخانید». (انصاری، ۱۳۷۲، ص ۳۵)

نشاط و سلامتی کودک

یکی از عوامل مؤثر در سلامت و نشاط روحی و جسمی فرزند، تغذیه و بهداشت است تا سلامتی و صلابت روح او را تا پایان عمر تضمین کند. لذا نیازهای جسمی کودک بسیار مورد توجه حضرت فاطمه علیها السلامƒ بود.

بارها در تاریخ خوانده‏ ایم که گاه، حضرت فاطمه علیها السلامƒ شکم فرزندان خود را به قیمت گرسنگی خود سیر می‏ کرد. حتی زمانی که مسلمانان به علت کمبود آب، سخت در مضیقه بودند، ایشان حسن و حسین‡ علیهم السلام را نزد پیامبر… صلی الله علیه و آله و سلم آوردند و اظهار داشتند که فرزندانشان به علت خردسالی تحمل تشنگی را ندارند. پیامبر… صلی الله علیه و آله و سلم وقتی نگرانی دخترش را به موقع و به جا دید، زبان مبارک خود را در دهان حسنین‡ قرار داد تا با تر کردن دهان آن‏ها، حضرت زهراƒ علیها السلام را از نگرانی درآورد.(انصاری، ۱۳۷۲، ص ۳۵و۳۶)

بازی‌های کودکانه

یکی از شیوه‏ های تربیتی حضرت زهراƒ توجه به تحرک و بازی کودکان بود. علی ‏رغم محیط بی ‏فرهنگ آن دوره، حضرت زهراƒ بر این مسأله تأکید داشتند. هم‏بازی شدن رسول خدا… صلی الله علیه و آله و سلم با فرزندان دخترش بیانگر این نکته‌ی مهم است که بازی و تحرّک کودک، از لوازم تربیت صحیح محسوب می‏شود. حضرت علی† علیه السلام و حضرت فاطمه علیها السلامƒ نیز به این مهم توجه داشتند و حتی خود حضرت زهراƒ علیها السلام از همان دوران کودکی هم‏بازی فرزندانش می‏ شد. ضمن این‏که توجه داشتند در بازی، نوع الفاظ و حرکات مادر سرمشق کودک قرار می‏ گیرد. (انصاری، ۱۳۷۲، ص ۳۷و۳۸) این رفتار حضرت سبب ایجاد محیطی شاداب و بانشاط برای افراد خانواده می‌گشت.

لذت بخشش و احسان

جلوه‌ای دیگر از نکات تربیتی حضرت فاطمه علیها السلام این بود که فرزندان خود را مستقیم در امر انفاق و بخشش مشارکت‌می‌دادند تا علاوه بر چشاندن لذت بخشش، این عمل خداپسندانه را برای آن‏ها ملکه کنند.

به عنوان نمونه در جریان برگرداندن دستبندهای نقره به پیامبر… صلی الله علیه و آله و سلم، حضرت زهراƒ علیها السلام با وجودی که می‏توانستند مستقیماً این کار را انجام دهند، این کار را به حسنین‡ واگذارکردند. (محمدی نیا، ۱۳۷۱، ص۸۵)

ماجرا از این قرار بود که پیامبر اسلام… صلی الله علیه و آله و سلم طبق سیره‌ی همیشگی بعد بازگشت از سفر به دیدار دخترشان رفتند و وقتی چشمشان به پرده‌ی اتاق و دو دستنبند نقره در دستان حضرت زهراƒ علیها السلام افتاد، بدون این‏که چیزی بگویند با نگاهی بی‏ سابقه به دختر، خانه حضرت زهراƒ علیها السلام را ترک‌کردند. این پرده و دستبندهای نقره را حضرت علی علیه السلام† از سهمیه‌ی غنایم جنگی برای حضرت فاطمهƒ علیها السلام خریداری فرموده بود. با این وجود حضرت زهراƒ علیها السلام آن‏ها را به فرزندانش حسن و حسین علیهم السلام‡ تحویل‌داد و به آنان گفت: «به پدرم سلام مرا برسانید و بگویید: بعد از رفتن شما در این خانه جز این‏ها چیز تازه‏ای پیش نیامده، من آن‏ها را در راه خدا احسان کردم… ». پیامبر خدا …صلی الله علیه و آله و سلم از پیغام دختر بسیار خوشحال شد. سپس از همان پرده شلوارهایی دوخته شده و به همراه نقره‏ های دستبندها بین اصحاب صفه که مهاجرین بی‏ بضاعت و بدون خانه و کاشانه بودند، تقسیم گردید. (بابازاده، ۱۳۸۵، ص۱۳۸)

شوق بندگی در کودکان

یکی دیگر از مواردی که در پرورش کودکان بسیار مورد توجه حضرت زهراƒ علیها السلام بود، بُعد پرستش و گرایش فرزندان به انجام تکالیف عبادی و الهی بود. آن حضرت شوق بندگی و خضوع در برابر معبود را از همان کودکی در فرزندان خود تقویت نموده و مبنای تربیتشان این بود که فرزندان، بهترین کارها را عبادت خدا بدانند.

ایشان از کودکی، بچه‏ ها را به انجام عبادت فرا می‏ خواندند ولی در عین حال دقت داشتند که طعم محبت و ارتباط با معبود را به آنان بچشانند تا انجام تکالیف برایشان رنج و مشقّتی نداشته باشد و با شوق به استقبال آن بروند. حضرت فاطمه علیها السلامƒ حتی فرزندان خود را به شب‌زنده‏داری عادت‌می‏ دادند و حتماً توان آن‏ها را در نظر می‏ گرفتند. به عنوان نمونه حضرت در شب۲۳ ماه مبارک رمضان، کودکان خود را به بیداری وادار می‏ کرد. ایشان در روز بچه‌ها را می ‏خوابانید تا کاملاً استراحت کنند و غذای کمتری به آنان می‏داد تا موقعیت بهتری از نظر جسمی و روحی برای شب زنده‌داری داشته باشند. ایشان بسیار در کارش جدی بود و می ‏فرمود: «محروم است کسی که از برکات شب قدر محروم بماند». (انصاری، ۱۳۷۲، ص۴۳)

 منابع

۱. انصاری، عذرا، جلوه‌های رفتاری حضرت زهراƒ علیها السلام، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۲.

۲. بابازاده، علی اکبر، تحلیل سیره‌ی فاطمه زهراƒ علیها السلام، قم، امام عصر، ۱۳۸۰.

۳. بابازاده، علی اکبر، سیری در سیره حضرت زهرا علیها السلامƒ، قم، مرکز نشر هاجر، ۱۳۸۵.

۴. شفیعی مازندرانی، محمد، وظایف تربیتی خانواده از دیدگاه تربیت و روان شناسی اسلامی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۹.

۵. محمدی نیا، اسد الله، آنچه باید یک زن بداند، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۱.