فاطمه زهرا میری
یکی از مهم‌ترین فعالیت‌هایی که هر نوجوان و جوانی باید به آن بپردازد، ساختن پایه‌های ذهنی و به عبارت بهتر داشتن یک جهان‌بینی کامل و جامع است. جهان‌بینی الهی اسلام، چنانچه به خوبی شناخته و دریافت شود، می‌تواند نرم‌افزار وجودی جوان را همواره به‌روز و زنده نگه دارد. اما برای آن‌که بتوان ارتباط جوان با جهان‌بینی اسلام را همیشه برقرار نگه داشت، باید از طریق الگوهایی کاملاً تأیید شده اقدام نمود. تبیین سیره‌ی شهدای جوان در ابعاد مختلف زندگی ایشان، می‌تواند این فرآیند را به آسانی و البته به شیرینی به انجام برساند. در این صورت، جوان دیگر دچار بحران هویت نشده و می‌تواند راه زندگی خود را بر اساس مسیر روشن حیات آن شهید پیدا کرده و بر آن استقامت بورزد.
آنچه در این نوشتار به دنبال آن هستیم، بررسی یکی از مهم‌ترین ابعاد فکری-عملی شهید، یعنی اندیشه‌ی مقاومت است. مقاومت که راز سعادتمندی و عاقبت به‌خیری جبهه حق است، به جوان شخصیت استواری می‌دهد که با بادهای مخالف و موانع هر روزه از مسیر انتخاب‌کرده‌ی خود منحرف نشود. حق را بشناسد، با آن ارتباط قلبی برقرار کند و در مسیر اقامه‌ی آن همت دائمی داشته باشد و هر روز به یک رنگ در نیامده و راه حقی را که شناخته با زرق و برق دنیا عوض نکند.
در ادامه پس از شناختن مفهوم و نظریه‌ی مقاومت و آشنایی اجمالی با زندگی شهیده رودباری، به بیان شاخصه‌های مقاومت در دو عرصه‌ی تفکر و عمل در زندگی مبارک این شهیده خواهیم پرداخت.
مفهوم شناسی نظریه‌ی مقاومت
برای شناخت مقاومت به عنوان یک نظریه که در عرصه‌های فکری و عملی تجلی می‌کند، ابتدا باید با معنای لغوی و اصطلاحی آن آشنا شویم.
«مقاومت» در لغت از ریشه‌ی «ق و م» است، معنای این ریشه را چنین بیان کرده‌اند: «هو ما یقابل القعود، أى الانتصاب و فعلیّه العمل، مادّیّا أو معنویّا» (مصطفوی، ۱۳۶۸،ص۳۴۱)؛ این ریشه مقابل با قعود و بی‌عملی است، به فعلیت رساندن عمل در حوزه‌ی مادیات یا معنویات می‌باشد.
در ادامه‌ی این بررسی، قیام در هر موردی، به تناسب با آن معنا میشود.
واژه‌ی «مقاومت» و «استقامت» به معنای «و یدلّ على طلب قیام فی الأمر إرادیّا أو طبیعیّا أو عملا»؛ طلب اقامه نمودن یک امر ارادی یا طبیعی یا یک عمل است.
با این مقدمه می‌توان وارد معنای مقاومت در اصطلاح شد. مقاومت در اصطلاح دین، با مفهوم صبر همراه میشود. این صبر و استقامت در سیاست اسلامی، هرگز به معنای تسلیم و ذلت‌پذیری نیست؛ بلکه معنای مقاومت اسلامی، استقامت نمودن بر مشکلات و سختی‌ها در راه عقیده‌ی صحیح و التزام همیشگی به لوازم آن عقیده است. این معنا در آیات و روایات بسیاری مورد تصریح قرار گرفته، از جمله آیه‌ی «یا ایها الذین آمنوا اصبروا و صابروا و رابطوا و اتقوا الله لعلکم تفلحون» (آل عمران/ ۲۰۰) و آیه‌ی «فلذلک فادع و استقم کما امرت».
بنابراین طبق مفهوم سیاسی اسلام، مقاومت یک فرهنگ است. فرهنگ صبر و استقامت و ثبات‌قدم در مسیر حق و استواری در برابر موانع و مشکلات مسیر (شفیعی‌نیا، ۱۳۹۰، ص۳۵).
مروری بر زندگی شهیده صدیقه رودباری
برای کشف مؤلفه‌های مقاومت در زندگی شهیده رودباری لازم است اندکی با زندگی‌نامه و سبک حیات ایشان آشنا شویم. شهیده صدیقه رودباری فرزند چهارم خانواده‌ی رودباری در تاریخ ۱۸/۱۲/۱۳۴۰ در تهران و در خانواده‌ای مذهبی متولد شد. روزهای نوجوانی‌اش در مسیر انقلاب و مبارزه سپری شد. ایشان در دوران مبارزات قبل انقلاب به تکثیر و پخش اعلامیه‌های حضرت امام ره می‌پرداخت و در تظاهرات شرکت می‌کرد. پس از انقلاب با راه‌اندازی انجمن اسلامی در مدرسه، همراه با دوستانش فعالیت‌های جهادی‌اش را شروع کرد. شهیده در ۵/۳/۵۹ از جهاد سازندگی به شهر سنندج واقع در کردستان رفت. ایشان در کردستان از آموزش گرفته تا همکاری با سپاه، فعالیت‌های فرهنگی، جهاد سازندگی، تشکیل کلاس قرآن، فعالیت در مرکز مخابرات، امدادگری و… را انجام می‌داد. وی سرانجام در شامگاه ۲۸/۵/۵۹ با شلیک گلوله‌ا‌ی از سوی یک نفوذی از منافقین به شهادت رسید و پیکرش در قطعه‌ی ۲۴ بهشت زهرا به خاک سپرده شد (مغلانی،۱۳۹۷، ص۱۹).
مؤلفه‌های نظریه‌ی مقاومت در اندیشه‌ی شهیده
پس از بررسی مقاومت در لغت و اصطلاح شایسته است به بررسی مؤلفه‌های سازنده‌ی این اندیشه بپردازیم. چنانچه مقاومت را «ثبات قدم و ایستادگی در مسیر حقیقت در مقابل دشمنان» تعریف کنیم، می‌توان مؤلفه‌ها و شاخصه‌های آن را به این ترتیب بیان نمود:
۱. کشف حقیقت و اعتقاد به آن
رکن اصلی مقاومت، داشتن اعتقادی صحیح بر اساس حقیقت است. چنانچه بتوانیم حقیقت را بشناسیم، می‌توانیم در مسیر عملیاتی‌کردن و اقامه‌ی آن در جامعه تلاش کنیم. در مقابل اگر ایستادگی، بر اساس یک حقیقت و علم به آن نباشد، مقاومت نخواهد بود، بلکه تعصب بیجاست.
خواهر شهید می‌گوید: عشق او به شهادت، احترام و شیفتگی خاص او به امام و ولایت‌فقیه را می‌توان نتیجه‌ی رشد فکری و تعالی روحی صدیقه دانست.
۲. روحیه‌ی صبر و استقامت
علم به یک حقیقت برای اینکه در مقام عمل به آن پایبند باشیم، کافی نیست. بلکه باید قلب انسان با آن حقیقت ارتباط برقرار نموده و صفت صبر و ایستادگی درون انسان ایجاد شود تا با موانع و مشکلات این مسیر دچار تزلزل نشده و مقاومت را از دست ندهد.
تحولی که با شعله‌ور شدن انقلاب در درون شهید رخ داده، در سخنان و شعرهایش نیز تبلور یافته بود. ایشان مبارزه با ظلم و استقامت در این راه را چنان مهم می‌دانست که معتقد بود در صورت نبود آن، فلسفه‌ی خلقت انسان زیرسؤال می‌رود:
«مردم در این دوره از تاریخ خود،
یخ‌بسته‌اند؛
دست و پا را بسته‌اند؛
نه بوی خون، نه بوی دود، نه بوی مسلسل!
پس من به کجاها می‌روم؟ من کیستم…؟»
۳. مبارزه و مواجهه با دشمن
از آنجا که دشمنان ما همواره در آرزوی تسلیم و ذلت جبهه‌ی اسلام هستند، هر مقاومتی با مجاهدت و مبارزه‌ی چشم در چشم دشمن همراه است؛ خواه این دشمن، درونی باشد یا بیرونی. به این معنا که گاهی حتی استقامت کردن بر یک صفت خوب و عمل پسندیده، با مبارزه با هوای نفس و شیاطین همراه شده و اینجاست که مقاومت معنا پیدا می‌کند. همچنان که اقامه‌ی اصول و ارزش‌های الهی در مقیاس یک جامعه نیز با مبارزه‌ی قدرت‌های جهان‌خوار و مستکبر مواجه شده و نیازمند مقاومت است.
دور از حقیقت نیست اگر بگوییم مبارزه‌ی شهیده با دشمنان انقلاب به مثابه‌ی خاری در چشم آنان بود. طوری که بعد از ترور ایشان، رجوی در پادگان اشرف، عکس ایشان را بلند کرده و می‌گوید: ما این‌جور آدم‌ها را می‌کشیم.
۴. ایستادگی عملی(هجرت و جهاد)
مهم‌ترین جلوه‌های مقاومت در قالب دو عمل ارزشمند و کلیدی هجرت و جهاد معنا میشود. شهیده صدیقه رودباری در سال ۱۳۵۹ برای فعالیت‌های فرهنگی و جهادی به کردستان هجرت می‌کند و قبل از رفتن، حدوداً دو ماه قبل از شهادت (در تاریخ ۵/۳/۱۳۵۹)، در یادداشتی می‌نویسد:
«امشب در دلم غوغایی به‌پاست. غوغای دل‌کندن و رفتن؛
رفتن از خانه و گسستن از خانه،
و لذت این جمع را بریدن…
می‌روم و خاطرات کودکی و خنده‌ها و گریه‌ها را در تو می‌گذارم…
… می‌روم به خطه عاشورای ایران می‌پیوندم».
نتیجه
شهیدان اسلام، اسوه‌های حقیقی مقاومت اسلامی‌اند که عالمانه و از روی بصیرت و در سیر خودسازی خود، مؤلفه‌های مقاومت اسلامی را در فکر و عمل نهادینه ساخته و پیروزی‌های بزرگی برای اسلام و جامعه‌ی مسلمین به ارمغان آوردند.
بررسی این مؤلفه‌ها، برای نوجوانان که در پی کشف و ساختن هویت خویشند، حائز اهمیت بسیاری است.
پیشنهاد
-بررسی مؤلفه‌های مقاومت و سایر مفاهیم کلیدی معارف اسلام در آثار دیگر بانوان شهیده.
-ساختن انیمیشن و فیلم کوتاه از زندگی پربار شهیده رودباری و دیگر شهدا.
-معرفی سیره‌ی شهدای دانش آموز و بانوان شهیده در مدارس و دبیرستان‌ها.
منابع
· قرآن کریم
۱. شفیعی‌نیا، احمد، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، تهران، ۱۳۹۰.
۲. مصطفوی، حسن، وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، چاپ اول، ۱۳۶۸.
۳. بغلانی، محسن، پروانه شو(قصه‌های دختران خوب)، مؤسسه فرهنگی هنری قدر ولایت، چاپ اول، ۱۳۹۷.
