مائده رضایی
مقدمه
امروزه حجاب در فلسطین شعار نیست بلکه نماد دینداری است حجابی که پیش از این به دلیل استعمار غربی و به اجبار یا تهاجم فرهنگی غرب و اشغالگری صهیونیست، رو به ضعف نهاده بود و پوشش غربی به جای آن رواج یافته بود.
ناگفته پیداست که بی‌حجابی نقش تأثیرگذاری در تداوم اشغالگری داشت. اما با پیروزی انقلاب اسلامی ایران ملت‌های مسلمان به خصوص فلسطینیان به ارزش مسلمانی خود پی بردند و تنها راه رهایی خود را بازگشت به هویت اسلامی دیدند. لذا نمادهای اسلامی از جمله حجاب نیز یکی پس از دیگری هویدا گشت؛ در نتیجه زنان بسیاری به حجاب رو آوردند و جامعه بار دیگر رنگ الهی به خودگرفت تا آن جا که قانون حجاب و عفاف نیز به تصویب رسید و زنان با حجاب کامل به ایفای نقش اجتماعی خود پرداختند.
اکنون در این مقاله با استناد به دیدگاه کارشناسان مسائل فلسطین، میزان تأثیرگذاری زنان محجبه در مسائل این کشور را مرور می‌کنیم.
چنان که گفتیم قبل از انقلاب اسلامی ایران، در فلسطین پوشش غربی رواج داشت. حتی در شهر طولکرم که یکی از شهرهای کوچک فلسطین است بی‌حجابی رایج بود. اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی رویکرد جدیدی در زنان فلسطینی شکل گرفت که سبب شد آنان به صورت خودخواسته به سمت حجاب کامل گرایش یابند.
برای مثال پس از انقلاب اسلامی ایران، ۹۰ درصد زنان فلسطینی در دانشگاه ملی نجاح در سال ۱۹۸۱ به صورت خودخواسته و بدون اعمال فشار، حجاب کامل داشتند. در آن سال‌ها حتی دانشجوهای مسیحی نیز حجاب را انتخاب کردند و با این که فلسطینی‌ها تحت زمامداری کامل صهیونیست‌ها زندگی می‌کردند و هنوز تشکیلات خودگردان شکل نگرفته بود و هیچ فشاری روی زنان فلسطینی نبود، آن‌ها حجاب را به عنوان هویت زن فلسطینی برگزیدند.
در طول سال‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۸۰ میلادی، پوشش زنان فلسطینی غربی بود و از سال ۱۹۸۰ به بعد و با پیروزی انقلاب اسلامی، نوعی دین‌گرایی در مردم فلسطین شکل گرفت و دختران سرزمین فلسطین حتی با وجود نارضایتی برخی مادران، حجاب را به عنوان نمادی از زن فلسطینی و نوعی مقاومت برگزیدند (ابوشریف، نماینده جنبش جهاد اسلامی،http://qodsna.com/fa).
با این توصیف باید به بیان نقش زنان محجبه در تغییر معادلات فلسطین به عنوان موضوعی محوری پرداخت. عمده‌ترین این نقش‌ها عبارتند از:
۱. روایتگری مقاومت: یکی از مهمترین نقش‌های زنان فلسطینی در تغییر معادلات امروز فلسطین، وظیفه‌ای بود که آن‌ها به عنوان راوی و انتقال‌دهنده‌ی تاریخ و هویت فلسطین در طول سال‌ها ایفا کردند. در سال ۱۹۴۸ میلادی، بن گوریون اولین نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی گفت: “بزرگان می‌میرند و کوچک‌ترها فراموش می‌کنند”. زنان فلسطینی در مقابل این شعار، وظیفه‌ی اصلی ساختن روایت و حافظه‌ی تاریخی در نسل آینده را بر عهده گرفتند و این یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای آنان در جامعه‌ی فلسطین است.
۲. افزایش جمعیت: حضور مثبت زنان فلسطینی در جنگ دموگرافی (جنگ جمعیتی) علیه رژیم صهیونیستی را می‌توان مصداقی دیگر از نقش‌آفرینی آنان در مقاومت خواند چرا که وقتی دو سوم جامعه‌ی فلسطین در سال ۱۹۴۸ آواره و فلسطینی‌ها در سرزمین خود تبدیل به یک اقلیت شدند، زنان فلسطینی وارد جنگ جمعیتی شدند و همان طور که می‌بینیم در حال حاضر در این جنگ موفق هستند. فلسطینی‌هایی که در سال ۱۹۴۸ اقلیت بودند موفق شدند در جنگ جمعیتی پیروز شوند طوری که در سال ۲۰۱۶ رووین ریولین رئیس‌جمهور وقت رژیم صهیونیستی مجبور به اعتراف این واقعیت شد که از امسال، فلسطینی‌ها اکثریت را در اختیار دارند.
این تغییر اقلیت به اکثریت علی‌رغم همه‌ی آسیب‌هایی که آواره سازی با خود به همراه داشت، تغییر راهبردی بسیار بزرگی بود که ستون فقراتش را زنان فلسطینی تشکیل می‌دادند.
۳. تقویت آرمانگرایی جوانان: نسل چهارم فلسطین بعد از ۷۴ سال از فاجعه‌ی اشغال، یعنی سال ۱۹۴۸، آرمان‌گراتر از گذشته شده است و این نکته‌ی بسیار مهمی است. آرمان‌ها در گذر زمان تضعیف می‌شوند و سؤال اصلی اینجاست که چگونه در فلسطین، آرمانگرایی تا این حد شدت یافته است؟
جوان زیر ۲۰ سال فلسطینی که اساساً از نظر سنی فاصله‌ی زیادی با فاجعه‌ی اشغال فلسطین دارد، چگونه تا این حد آرمان‌گراست؟
بی‌شک تنها کلید این جواب را باید در زنان فلسطینی به عنوان مادران مقاوم جستجو کرد. در انتفاضه‌ی اول در سال ۱۹۸۷ و انتفاضه‌ی دوم در سال ۲۰۰۰ و انتفاضه‌ی در حال شکل گیری فعلی در کرانه‌ی باختری، زنان به عنوان مادر، همسر و دختران شهدا و رزمندگان مقاومت، نقش اصلی را ایفا می‌کنند (حسین رویوران رئیس کمیسیون سیاسی جمعیت دفاع از ملت فلسطین،http://qodsna.com/fa).
بی‌شک شجاعت و دلیری یک نسل تحتتأثیر مادران آن نسل است و این تجربه‌ای بود که ما در جنگ تحمیلی نیز آن را حس کردیم.
در حال حاضر ما شاهد تحولی جدی در سرزمین فلسطین هستیم. در واقع با پیروزی انقلاب اسلامی، موج اسلام‌خواهی وارد فلسطین نیز می‌شود و دختران نوجوان و جوان فلسطینی از این موج استقبال می‌کنند. این در حالی است که تا پیش از انقلاب اسلامی تفکر سکولار در جامعه رایج بود و مبارزه برای آزادی سرزمین فلسطین بر اساس تفکرات چپ و سکولار بود. به هر حال این نسل نوجوان و جوان ازدواج می‌کنند و صاحب فرزندانی می‌شوند و فرزندان خود را بر مبنای اسلام تربیت می‌کنند. زمانی که این کودکان در حال بزرگ‌شدن هستند جریان سازش فلسطین یعنی عرفات و تشکیلات خودگردان به فرایند سازش و قرار داد اسلو و مادرید و کنگره‌های بین‌المللی برای حل مسأله‌ی فلسطین چشم دوخته بودند.
این دختران از سال ۲۰۰۰ دیگر خود مادر شده‌اند و فرزندانی را تربیت کرده‌اند که اکنون در سنین نوجوانی و جوانی قرار دارند. اینان نسلی هستند که در دامان مادرانی مقاوم تربیت شده‌اند. لذا نسلی شجاع و دلیرند.
در فلسطین نیز اکنون یک نسل شجاع و متدین تربیت شده که این مقاومت را به وجود آورده است. ریشه‌ی این تغییر نسل در مادران و زنان فلسطینی است.
تربیت‌یافتگان دامان این مادران تا بدان پایه شجاع و دلیرند که طبق گزارش‌ها روزانه ۸ الی ۱۰ عملیات ضد صهیونیستی در کرانه‌ی باختری انجام می‌دهند. این در حالی است که در سال‌های گذشته هر دو یا سه ماه شاهد یک عملیات بودیم. این حجم از عملیات‌های مقاومتی فلسطینی ریشه در تربیت دینی مادران و انتقال اعتقادات دینی و شهادت‌طلبی به فرزندان دارد (ایرج سبقتی مدیرعامل خبرگزاری قدس،http://qodsna.com/fa).
۴. پاسداری از نهاد خانواده: چرا جامعه‌ی فلسطین کمترین آمار طلاق را در میان کشورهای منطقه و حتی جهان دارد؟ چرا این آمار در این کشور نزدیک به صفر است؟ چون اولویت‌های اجتماعی و سیاسی جامعه‌ی فلسطینی در حال حاضر، آزادسازی سرزمین اشغال‌شده‌ی فلسطین است و به همین دلیل بحث طلاق و اختلاف‌های خانوادگی کاملاً تحت الشعاع این مسائل قرار می‌گیرد و عملاً همبستگی خانوادگی، خاستگاه اصلی مبارزه و قیام در سرزمین فلسطین می‌شود (حسین رویوران رئیس کمیسیون سیاسی جمعیت دفاع از ملت فلسطین، ۲۹/۹/۱۴۰۱، http://qodsna.com/fa).
منبع:
