تاریخ ارسال خبر: 01 آذر 1400 | گروه خبری:
خانواده
فاطمه خدابخشی
مقدمه
شیوع ویروس کرونا در جهان سبب بروز مشکلات اجتماعی و اقتصادی بسیاری شده است. هر روز شمار بسیاری از افراد به علّت ابتلا به این ویروس خطرناک جان خود را از دست میدهند. در این شرایط سازمان بهداشت جهانی از مردم خواسته در حد امکان در محیطهای عمومی حاضر نشوند و از اجتماعات غیر ضروری خودداری کنند. این امور منجر به کاهش شدید نرخ ازدواج در عرصهی جهانی شده است. از آنجا که این شرایط ممکن است تا مدّتها ادامه یابد، بهتر است برای رفع این مشکل تصمیمی جدّی اتّخاذ شود. زیرا کاهش نرخ ازدواج سبب بروز مشکلات دیگری چون کاهش نرخ باروری و فرزندآوری در سالهای آینده خواهد شد. پس باید تهدید را به فرصت تبدیل کرد و جوانان را به برگزاری ازدواج آسان تشویق نمود.
ازدواج امری فطری و ضروری بوده (خبوشانی، 1382، ص21) و نظام خلقت الهی، بر زوجیّت همهی پدیدهها استوار است (افروز، 1388، ص6). بنابراین هر گونه خللی در این امر، اختلال در نظام آفرینش است. چنانچه صاحبان عقل و خرد نیز بر این امر اذعان کرده و عالیترین برنامه جهت پیشگیری و حفظ جامعه از افتادن در غرقاب فحشا و منکرات را ازدواج در زمان مناسب دانستهاند (حاتم پوری، 1379، ص13). از این رو لازم است دولتها در سیاست گذاریهای خود به این مسئله توجّه کنند، در واقع این موضوع بر سلامت کلی اشخاص و توسعهی پایدار کشورها تأثیرگذار خواهد بود (رشیدی، محمّد زاده، 1397، ص47) و بستر را برای آرامش و ثبات بیشتر جوامع فراهم خواهد کرد. در این نوشتار کوتاه سعی بر این است که راهکارهایی برای ترویج ازدواج آسان ارائه گردد تا زمینهی احیای سنّت نبوی در این شرایط فراهم گردد.
الف) تصحیح نگرش مادّی گرایانه به امر مقدّس ازدواج
امروزه مراسم ازدواج به یکی از پرهزینهترین مراسم زندگی هر شخص بدل شده است. از این رو بسیاری از افراد به خاطرهزینههای سرسامآور آن از این امر مقدّس سر باز میزنند و زندگی مجردی را بر تشکیل خانواده و رسیدن به ثبات و آرامش روحی ترجیح میدهند. این در حالی است که خداوند متعال در قرآن کریم ازدواج را سبب گشایش و بی نیازی دانسته است: «وَ أَنْكِحُوا الْأَيامى مِنْكُمْ وَ الصَّالِحِينَ مِنْ عِبادِكُمْ وَ إِمائِكُمْ إِنْ يَكُونُوا فُقَراءَ يُغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِيم»( نور/32)؛ مردان و زنان بىهمسر خود را همسر دهيد، همچنين غلامان و كنيزان صالح و درستكارتان را اگر فقير و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بىنياز مىسازد.خداوند گشايشدهنده و آگاه است!
بنابراین مهمترین عامل بازدارنده در ازدواج، کمتوجّهی یا بیتوجّهی به این توصیهی الهی و نگرش مادّیگرایانه نسبت به امر مقدّس ازدواج است. در حالی که اصل زوجیّت، کفویت فکری، عقیدتی، اخلاقی و رفتاری داوطلبان ازدواج را میطلبد و به تمکّن مالی و تبار اقتصادی و اجتماعی خانوادهها و خویشاوندان آنها ربطی ندارد (افروز، ص23). از این رو هر چند در شرایط کنونی فقر و بیکاری در جامعه افزایش یافته، امّا این امر نباید سدّی در برابر ازدواج جوانان ایجاد کند. زیرا خداوند به کسانی که برای انجام دستور الهی تصمیم به تشکیل خانواده میگیرند نوید گشایش و بینیازی داده است.
ب) حذف تشریفات و رسمهای غلط
یکی دیگر از موانع ازدواج آسان، تشریفات و رسمهای غلطی است که دامنگیر جامعهی اسلامی شده است. این رسوم و تشریفات ، ازدواج را به جادهی صعب العبوری بدل کرده (محمّدی اشتهاردی، 1372، ص95) که گذر از آن بسیار مشکل است. امروزه بسیاری از جوانان فکر میکنند خوشبختی به قیمت صرف هزینههای زیاد برای رزرو باغ و تالارهای مجلّل و سرو چندین نوع غذا به دست میآید. آنها هزینههای بسیاری را صرف گلآرایی و تزیین مراسم عروسی، دوخت لباس، آتلیه و غیره میکنند تا خوشبختی را برای خود و همسرشان به ارمغان آورند. در حالی که هیچ ارتباطی میان خوشبختی واقعی و صرف این هزینههای سرسامآور وجود ندارد. ازدواج یک رابطهی انسانی است که بر اساس محبّت و عاطفه شکل میگیرد و هر چه این محبّت بیشتر باشد بر رضایتمندی زوجین افزوده میگردد و همزیستی میان آنها آرامتر میشود؛ بنابراین هیچ ارتباطی میان برگزاری مراسم با تشریفات خاص و احساس خوشبختی وجود ندارد (بیانات در مراسم خطبهی عقد، 9/4/1375). در حقیقت عشق و محبت است که روح زندگی مشترک است (خبوشانی، ص87) و سبب پایداری و ثبات ازدواج میگردد (بیانات در مراسم خطبهی عقد، 30/7/1376) در واقع این عشق و محبّت از محبّتهای خدایی بوده و اساس خوشبختی است (بیانات در مراسم خطبهی عقد، 19/1/1377).
خداوند متعال در قرآن کریم میفرماید: «وَ مِنْ آياتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيْها وَ جَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ» (روم/21)؛ و از نشانههاى او اين كه همسرانى از جنس خودتان براى شما آفريد تا در كنار آنان آرامش يابيد و در ميانتان مودّت و رحمت قرار داد. در اين نشانههايى است براى گروهى كه تفكّر مىكنند.
به همین دلیل در دین اسلام هیچ تأکیدی بر برگزاری مراسم عروسی نشده بلکه آن چه مورد توجّه واقع شده دادن ولیمه است که آن هم امری مستحب است (خمینی، 1390، ج2، ص238).
ج) مبارزه با فرهنگ تجمّلگرایی، مدپرستی و فخرفروشی
نگرش مادّیگرایانه به ازدواج و مرسوم شدن تشریفات غلط از پیامدهای فرهنگ تجمّل گرایی، مدپرستی و فخرفروشی است. بنابراین با تصحیح نگرش جامعه به این امور، بستر برای ازدواج آسان و بیدغدغهی جوانان فراهم خواهد شد. بعضیها ازدواج را آلوده به مادیات میکنند و این صحنهی پاک، لطیف و وجدانی را به صحنهی تفاخرها و تناقضها و زیادهرویها تبدیل میکنند (بیانات در مراسم خطبهی عقد، 20/4/1370). این در حالی است که پیامبر گرامی اسلام ص و ائمّهی اطهار ع با تجمّلگرایی و فخرفروشی سخت مخالف بودهاند. در روایتی میخوانیم هیئتی از مسیحیان نجران با لباسهای ابریشم به خدمت پیامبر گرامی اسلام ص رسیدند امّا پیامبر ص آنها را نپذیرفت و حتّی حاضر نشد یک کلمه با آنها سخن بگوید. وقتی از حضرت امیر ع علّت روی گردانی پیامبر ص را جویا شدند. حضرت فرمودند: اینها باید لباسهای زیبا و گران قیمت خویش را از تن بیرون کنند، سپس خدمت پیامبر ص برسند. آنها چنین کردند، پس پیامبر ص آنها را پذیرفت و با آنها سخن گفت، سپس فرمود: «والذي بعثني بالحق لقد أتوني المرة الاولى وإن إبليس لمعهم»؛ سوگند به خدایی که مرا به حق فرستاده، نخستین بار که اینها بر من وارد شدند، دیدم که شیطان نیز به همراه آنهاست (مجلسی، 1403، ج21، ص337). این سخن پیامبر گرامی اسلام ص برگرفته از آیات الهی است؛ آنجا که خداوند متعال میفرماید: «الْمُبَذِّرِينَ كانُوا إِخْوانَ الشَّياطِين» (اسراء/27)؛ تبذيركنندگان، برادران شياطينند.
«تبذیر» معادل فارسی «ریخت و پاش» بوده (مکارم شیرازی، 1396، ص182) و بدین معناست که انسان مالش را در غیر موارد ضروری، مصرف کند؛ به گونهای که به اتلاف و تضییع بینجامد (همان، ص187). مسلماً هزینههای سرسامآوری که به قصد تجمّل و تفاخر و مدگرایی به هزینههای ازدواج تحمیل میشود مصداق بارز تبذیر بوده و اعمال چنین کسانی هم ردیف و هماهنگ با اعمال شیاطین است (همان، ص184).
نکتهی جالب اینجاست که خداوند در قرآن کریم پيوسته از وسوسه يا ولايت شيطان بر افراد، سخن گفته و فقط در این آیهی شریفه از تعبیر «برادران شیاطین» استفاده کرده است. این بدان معناست که كار ایشان از وسوسه گذشته و به مرحلهى همكارى و معاونت با شیطان رسيده است (قرائتی، 1383، ج7، ص46). این امر نهایت قبح و زشتی عمل تجمّلگرایان و مدپرستان را نشان میدهد که خواسته یا ناخواسته دچار فخرفروشی نیز شدهاند.
نتیجه و پیشنهاد
حل مشکل ازدواج جوانان در شرایط کنونی مستلزم تصحیح نگرش جامعه است. در این زمینه سریعترین و موثّرترین روش برای تغییر در یک باور اجتماعی استفاده از رسانه می باشد. رسانه در شرایط کنونی میبایست به ترویج ازدواج آسان بپردازد و حس زیبایی دوستی مخاطبین خود را متوجّه زیباییهای معنوی امر مقدّس ازدواج چون ثبات و آرامش کند تا این نگرش به تدریج جایگزین نگرش پرزرق و برق تجمّلگرایی مادی شود و بستر حذف رسمهای غلط و دست و پاگیر ازدواج فراهم گردد. مسلماً اگر ازدواج به دور از تجمّلات و با خرید وسایل اولیّه و ضروری شروع شود زوجین ارزش چیزهایی را که با همکاری و همیاری هم به دست میآورند بهتر و بیشتر خواهند دانست (رشیدی، محمّدزاده، 1397، ص111) و این همکاری و همیاری زمینهی استحکام پیوند آنها را فراهم خواهد کرد.
منابع
* قرآن، ترجمه: ناصر مکارم شیرازی، قم، دارالقرآن، 1373.
1. افروز، غلامعلی؛ مبانی روانشناختی ازدواج در بستر فرهنگ و ارزش های اسلامی، تهران، دانشگاه تهران، 1388.
2. حاتم پوری، محمد رضا؛ شرایط ازدواج و انتخاب همسر از دیدگاه قرآن و احادیث، تهران، دارالبصائر، 1379.
3. خبوشانی، هادی؛ ازدواج موفق، مشهد، شهیدی پور، 1382.
4. خمینی، روح الله؛ تحریرالوسیله، النجف الاشرف، دارالکتب العلمیه، چاپ دوّم، 1390.
5. رشیدی، اسماعیل، فریده محمّدزاده؛ توانمندسازی جوانان برای ازدواج مناسب و آسان، خرم آباد، شاپور خواست، چاپ دوّم، 1397.
6. قرائتی، محسن؛ تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، 1383.
7. محمّدی اشتهاردی، محمّد؛ ازدواج آسان و شیوهی همسر داری، قم، مؤسسه انتشارات نبوی، 1372.
8. مجلسی، محمد باقر؛ بحارالانوار، بیجا، مؤسسه الوفاء، چاپ دوم، 1403.
9. مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر موضوعی قرآن کریم، قم، دفتر نشر معارف، 1396.
10. www.khamenei.ir
شماره نشریه: شمیم نرجس شماره 40