فاطمه خدابخشی
امروزه همه‌ی کشورهای جهان به نقش آموزش در رونق تولید پی برده‌اند. آن‌ها می‌کوشند با مدرن کردن شیوه‌های آموزشی خود، به چرخه‌ی تولید در کشورشان کمک کنند. به جرأت می‌توان گفت یکی از مهم ترین دلایل کند بودن حرکت تولید در کشور ما عدم توجّه به شیوه‌های صحیح آموزشی است. تبادل اطلاعات و علوم مختلف همواره سبب ظهور فناوری‌های نو شده و به تولید محصولات جدید انجامیده است. بنابراین استفاده از تجربه‌های علمی سایر کشورها با این شرط که با مبانی دینی ما هیچ‌گونه منافاتی نداشته باشد؛ بلا اشکال است. این پژوهش می‌کوشد به برخی از این شیوه‌های آموزشی اشاره کند تا قدمی هر چند کوچک در جهت ارتقای سطح تولید در کشور بردارد.
الف. آموزشهای فنی و حرفه‌ای کلید رونق تولید
یکی از استراتژیهای ویژه برای توسعه‌ی اقتصادی این است که به سراغ مدارس برویم و تخصیص منابع در این زمینه را تغییر دهیم و مدارس را به سوی پرورش صحیح انسان‌ها با ویژگی‌های لازم برای توسعه‌ی اقتصادی سوق دهیم (عظیمی، ۱۳۷۱، ص۱۹۱). در این شرایط نباید منابع محدود آموزشی را به حوزه‌های آموزشی غیر مرتبط با امر توسعه تخصیص داد. به عبارت دیگر نباید هر نوع آموزشی را توجیه و در شرایط محدودیت امکانات اجرا نمود. حیاتی‌ترین آموزش‌‌ها در این شرایط، آموزشهای فنی وحرفه‌ای در سطوح مختلف تحصیلی است. آموزشهای عمومی و نظری باید در این راستا به صورت حوزه‌های تبعی از آموزشهای فنی وحرفه‌ای طراحی و اجرا شود. به عبارت دیگر، باید قسمت عمده‌ی منابع آموزشی کشور به حوزه‌های فنی و حرفه‌ای تخصیص یابد و آموزشهای عمومی و نظری در سطوح مختلف فقط در حد ضروریات گسترش یابد (همان، ص۷۰).
گفتنی است که کره‌ی جنوبی از نظر دارا بودن افراد باسواد، دربالای لیست ممالک جهان سوم قرار دارد. تأکید فراوان بر تعلیمات حرفه‌ای و مهندسی، در این کشور باعث افزایش تعداد افراد ماهر و انتقال سریع تکنولوژی شده است (مدنی، ۱۳۶۷، ص۶۸). این در حالی است که بنا به گفته‌ی صالحی رئیس دانشگاه آموزش فنی و حرفه‌ای کشور، نگاه کلی جامعه‌ی ما به آموزشهای فنی وحرفه‌ای دارای تردید است و اصلاح این امر نیازمند فرهنگ سازی و تغییر نگرش خانواده‌ها نسبت به اهمیت مهارت آموزی است. وی فرهنگ سازی در حوزه‌ی آموزشهای مهارتی را برعهده‌ی آموزش و پرورش دانسته و می‌گوید: نهاد آموزش و پرورش بزرگ‌ترین وظیفه در جذب علایق دانش آموزان و خانواده‌ها به آموزشهای مهارتی را دارد (www.isna.ir).
ب. آموزش های پژوهش محور؛ بستری مناسب برای رونق تولید
لازمه‌ی انتقال تکنولوژی به یک کشور، ایجاد مراکز پژوهش و مطالعه و تحقیق برای انتخاب مناسب‌ترین تکنولوژی ممکن است. ادامه‌ی حمایت از صنایع مونتاژ و فقدان رقابت باعث بی‌علاقگی صاحبان صنایع به سرمایه‌گذاری در تحقیق و پژوهش و انتخاب مناسب‌ترین تکنولوژی برای تولید شده است (مدنی، ۱۳۶۷، ص۳۵). رونق تولید یکی از الزامات مهمش مصرف است. یعنی زمانی تولید رونق پیدا می‌کند که کالای تولید شده بتواند نظر مشتری را جلب کند و مورد استقبال خریداران قرار گیرد و این منوط به بالا بودن کیفیت کالا و رقابت‌پذیری آن با کالاهای مشابه خارجی است (رهبری، ۱۳۹۸، ص۴۷). تولید کنندگان ایرانی باید بر مشتری مداری و توجه به مراکز تحقیقاتی برای ارتقای کیفیت تولیداتشان در تحقق اراده‌ی جامعه برای کمک به رشد تولید داخلی نقش آفرینی کنند. نمی توان از مردم انتظار داشت که به تولید داخلی توجه کنند و در مقابل کالایی با کیفیت قابل قبول به آن‌ها عرضه نشود (عطایی، ۱۳۹۱، ص۷۱).
رهبران کشور چین به تحقیقات علمی به مثابه‌ی یک ابزار تعیین کننده در توسعه‌ی اقتصادی می نگرند (ژان دلین، ۱۳۵۴، ص۲۰۲). در این کشور قراردادهای تحقیقاتی بسیاری میان واحدهای صنعتی و مؤسسات آموزشی به طور مستمر منعقد می‌گردد؛ همکاری و تشریک مساعی میان این مؤسسات غالباً تا به آنجا پیشرفت کرده که مهندسان و محققان تشکیل گروه‌هایی می‌دهند که متناوباً در کارخانه‌ها و مؤسسات آموزشی به کار اشتغال دارند (همان، ص۲۰۵). رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز بارها بر اهمیت عنصر پژوهش و تحقیق در امر آموزش دانشجویان تأکید کرده‌اند و از رؤسای دانشگاه‌ها خواسته‌اند پژوهش محور عمل کنند (بیانات مقام معظم رهبری،۲۰/۸/۹۴). بنابراین شایسته است. مسئولان آموزشی کشور به سمت آموزشهای پژوهش محور گام بردارند تا بستر مناسب برای ارتقای محصولات تولیدی در کشور فراهم گردد.
ج. پرورش نوآوران فنی برای ارتقای تولید کشور
برنامه‌ریزی دقیق برای شناسایی و پرورش نخبگانی که به آن‌ها نوآور فنی گفته می‌شود به رونق تولید در کشور کمک بسزایی خواهد کرد. این گروه که شاید از نظر تعداد اندک باشند، مهره‌ی اصلی تحولات صنعتی جامعه محسوب می‌شوند. برای آموزش این افراد باید از کودکی برنامه‌ریزی کرد تا پس از طی مراحل تحصیل، وارد محیط کار در کارخانه شوند. تعداد نوآوران فنی آمریکا بین پنج تا شش هزار نفر برآورد می‌شود. این افراد آموزش را از کودکی شروع می‌کنند و با عبور از مراحل دبستان، دبیرستان، دانشگاه و کارخانه به ۵۰ نفر نیروی کاملاً آموزش یافته، مجرّب و پیشرو کاهش می‌یابند. از بین این ۵۰ نفر سه یا دو یا یک نفر به نوآور فنی تبدیل می شود (عظیمی، ۱۳۷۱، ص۷۳). بنابراین برای تربیت نوآوران فنی باید افراد پس از فراگرفتن آموزش های تئوری، وارد محیط کار شوند و از نزدیک آنچه را آموخته اند در عمل مشاهده کنند و تجربه بیاندوزند.
ه.آموزش صنایع دستی به جوانان
در کشور ما از گذشته های دور صنایع دستی فراوانی تولید وتوزیع می‌شده است که امروزه به دلایل بسیاری به حاشیه کشانده شده است که دلیل آن نبود شناخت نیاز واقعی بازار و سلیقه‌ی مصرف کننده‌ی امروزی یا به عبارتی بازاریابی نامناسب است. بی‌توجهی به بازاریابی به این صنعت لطمات جبران ناپذیری وارد کرده است. به گونه ای که صنایع دستی کشورهای دیگر مانند چین، هند و پاکستان با کیفیت بسیار پایین و با استفاده از موادی که گاه استفاده از آن‌ها توسط بسیاری از متخصصان علوم بهداشتی و سلامتی منع شده، بازارهای جهانی و حتی بازارهای داخلی کشور ما را در اختیار خود درآورده است.
با این حال بسیاری از جوانان کشور با وجود نداشتن شغل، حتی به ذهن خود نمی‌آورند که به سمت تولید صنایع دستی بروند. در صورتی که توجه به این صنعت می‌‌تواند تحولات چشم‌‌گیری را در بخش تولید کشور ایجاد کند که جدا از سوددهی برای تولید کننده‌ی داخلی عامل توسعه‌ی صادرات و ارز آوری شود (اصفهانی اصل و دیگران، ۱۳۸۸، ص۴۰۱) بنابراین با آموزش کار آفرینان این حوزه با مسائل مختلف بازاریابی وتبلیغات مانند برندسازی و بسته‌بندی مناسب می‌توان چشم‌انداز رونق تولید و صادرات صنایع دستی را در سال‌های آتی داشت (شهبازی،۱۱/۲/۱۳۹۸).
منابع
*نهج البلاغه، محمد دشتی، قم، نیلوفرانه، ۱۳۸۱.
۱. اصفهانی اصل، مریم، فاطمه ابراهیمی کاوری، محمود شیر الی، صنایع‌دستی و پیشرفت اقتصادی، مجموعه مقالات همایش ملی صنایع دستی و ارتباط آن با صنعت توریسم، اصفهان، انتشارات کنکاش، ۱۳۸۸.
۲. بیانات مقام معظم رهبری، ۲۰/۴/۱۳۹۴.
۳. دلین، ژان، اقتصاد چین، ترجمه‌ی سیروس سهامی، مشهد، انتشارات دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی، ۱۳۵۴.
۴. رهبری، سیف الله، الزامات رونق تولید، کیهان فرهنگی، ۱۳۹۸، شماره۳۸۸ و۳۸۹.
۵. شریفی، احمد حسین، آیین زندگی (اخلاق کاربردی)، قم، دفتر نشر معارف، ۱۳۹۵.
۶. شهبازی، میترا، روزنامه جوان، ۱۱/۲/۱۳۹۸.
۷. عظیمی، حسین، مدارهای توسعه نیافتگی در اقتصاد ایران، تهران، نشر نی، ۱۳۷۱.
۸. مدنی، امیر باقر، استراتژیهای توسعه اقتصادی؛ مقایسه روش‌های توسعه ایران با کره جنوبی، انتشارات آذر، ۱۳۶۷.
۹. عطایی، حسین، الزامات تقویت تولید ملی، پاسدار اسلام،۱۳۹۱، شماره۳۶۴.
۱۰. www.isna.ir.
