مرضیه بیدل
کارآفرینی به معنای کشف کردن فرصتی است برای ایجاد بستر هر نوع فعالیت فکری، عملی در تمامی حوزه‌های فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی برای خود و دیگران که در نهایت منجر به حل مشکلی در جامعه می شود. زنان به عنوان نیمی از پیکره‌ی اجتماع میتوانند کارآفرین و فعال باشند؛ آن ها در حوزه‌ی فرهنگی، در سه محور تربیت و آموزش و پژوهش فعالیت می کنند و در این راستا علاوه بر تربیت نیروهای کارآمد علمی و عملی در زمینه‌ی تبلیغ و تعلیم و تألیف، به تولید علم و ارتقاء سطح فرهنگ جامعه بپردازند. چون کارآفرینی فقط در زمینه‌ی اقتصادی نیست بلکه در حوزه های مختلف، زنان می توانند تولیداتی داشته باشند؛ از قبیل تولید علم، تربیت عالم و مبلغ و… .
البته زنان مسلمان در مورد این فعالیت ها نیاز به الگو دارند که بهترین الگو حضرت فاطمه(س) میباشند؛ زیرا ایشان با رعایت حدود الهی به نحو احسن و اتم به انواع فعالیت های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی مشغول می شدند؛ ضمن اینکه همواره به دنبال ایجاد کار یا به وجود آوردن منفعتی برای دیگران بودند. با این توضیح که حضرت به امور داخل منزل و رسیدگی به نیازهای همسر و فرزندانشان نیز اهتمام ویژهای داشته و اینگونه فعالیت ها را بسیار با ارزش و مقدس می دانستند. در جنگ احد بعد شکست مسلمانان در جبهه‌ی نظامی، عدهای از مردم پیامبر(ص) را در میدان نبرد تنها رها کردند. حضرت فاطمه(س) به همراه عدهای از زنان مسلمان از مدینه به سوی میدان نبرد حرکت کرده و آب و غذا بر دوش خویش آوردند. آنان در منطقه‌ی احد، به مداوای مجروحان و سیراب کردن آن ها پرداختند(جمعی از پژوهشگران، ج۲، ص۱۲۷).
در جریان جنگ خندق نیز که مدینه در محاصره قرار داشت و هر کس به اندازه‌ی توان خود از جنگ پشتیبانی میکرد، حضرت فاطمه (س) نیز نان میپخت و بخشی از نیازمندیهای مجاهدان سنگرنشین را تأمین می فرمود. در یکی از روزها که برای فرزندان خویش نان تازه آماده کرده بود، نتوانست بدون پدر از آن استفاده نماید، لذا به خط مقدم جبهه نزد پدر رفته و فرمود: «قُرصاً خَبَزتُه لِلحَسَنِ وَ الحُسَینِ وَ لَم تُطِب نَفسِی حَتَی أتَیتُکَ بِهذِه الکِسیرَه»؛ قرص نانی برای حسن و حسین(ع) آماده کردم اما دلم آرام نگرفت، تا اینکه آن را خدمت شما آوردم. پیامبر (ص) فرمود: «أما إنّه أوَّلُ طَعامٍ دَخَلَ فَمَ أبیکَ مُنذُ ثَلاثٍ»؛ این اولین غذایی است که پس از سه روز، پدرت بر دهان میگذارد (مجلسی، ۱۳۸۱ق، ج۲۰، ص ۲۴۵).
اقدامات حضرت فاطمه (س) در زمینه‌ی تولید بسیار مفید و تأثیر گذار بود. در واقع بیشترین عملکرد ایشان در این زمینه، استفاده‌ی بهینه از محصول نخلستان ها و فدک و همچنین تأمین سرمایه از طریق انفاق و اوقاف ایشان بوده است.
حضرت فاطمه(س) انسان کامل و خودساخته ای هستند و با اینکه فقیر نبودند و درآمد فدک، بسیار قابل توجه بود، اما جز مقدار اندکی از آن را صرف کارهای شخصی خود و خانواده نمینمودند و با این خصیصه بود که رسول خدا (ص) فدک را به عنوان ملک شخصی به فاطمه(س) داد چرا که ملک فاطمه(س) یعنی ملک همه‌ی مردم (انصاری، ۱۳۷۲، ص۶۱).
حضرت فاطمه(س) را با اندکی از منافع آن رفع حاجت مینمود و مابقی را به مستحقین (اعم از فقیر و مسکین) انفاق می کرد. بنا به قولی منافع فدک سالی ۲۴ هزار دینار بوده و بنا به قولی دیگر۷۰ هزار دینار بوده است (سپهر، ۱۳۸۹، ص۹۹). به عبارتی مهمترین نقش حضرت فاطمه(س) در تأمین سرمایه وکمک به نیازمندان، از طریق انفاق درآمد فدک، محقق میگشت.
بنابراین زنان امروزی نیز با تأسی به دخت گرامی پیامبر اسلام (ص) می توانند نیروهایی بسیار مؤثر و کارآمد باشند که علاوه بر حفظ سنگر خانواده، به رفع نیازهای اجتماعی که در محدوده‌ی وظایف آنهاست، بپردازند.
منابع
۱. انصاری، عذرا؛ جلوه‌های رفتاری حضرت زهرا(س)، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۲.
۲. جمعی از دانشمندان و اندیشمندان مسلمان؛ حقوق و مسئولیت‌‌های زن در نظام اسلامی، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، ۱۳۸۵.
۳. سپهر، محمدتقی لسان الملک؛ ناسخ التواریخ: زندگانی فاطمه زهرا(س)، تهران، اساطیر، ۱۳۸۹.
۴. مجلسی، محمدباقر؛ بحار الانوار، تهران، مکتبه الاسلامیه، چاپ سوم، ۱۳۸۱ق.
