دی ان ان evoq , دات نت نیوک ,dnn
جمعه, 10 فروردین,1403

نقش نیّت در اعمال


نقش نیّت در اعمال

برترین های اعمال/ خدایا نیّت مرا به بهترین و پاک ترین نیّت ها منتهی کن!/ طیبه رثائی

 

در شماره پیشین به شرح و بررسی این جمله دعای شریفه مکارم الاخلاق پرداختیم، «و بلّغ بایمانی اکمل الایمان» و دریافتیم که برای رسیدن به ایمان کامل لازم است که اول خدای خود را بشناسیم دوم چگونه آفریده شدیم. سوم چرا آفریده شدیم و چهارم بدانیم چه چیز ما رااز دین خارج م یکند و با کسب این چهار معرفت به اکمال دین و ایمان پرداخته، زمینه ی سعادت ابدی و کمال واقعی خود را مهیّا کنیم.

در این شماره به بررسی فراز بعدی این دعای شریف پرداخته شده است:

«وَ انْتَهِ بِنِيَّتِي إِلَى أَحْسَنِ النِّيَّاتِ» خدایا نیت مرا به بهترین و پاک ترین نیّت ها منتهی کن.

نیّت

عبارت است از قصد و تصمیمی که انسان برای انجام عملی می گیرد. نیّت آن قدر مهم است که ارزش اعمال مردم بر مبنای آن سنجیده می شود و هیچ عملی بدون آن ارزش معنوی ندارد. پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: «إِنَّمَا الْأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ» [1] و امام سجّاد (علیه السّلام) در این دعا بهترینش را خواسته اند که مخلوط با ریا یا چیز دیگری نباشد. در اسلام اگر عبادت با ریا مخلوط شود باطل و مشرکانه است مثلاً اگر نماز یا حج و... برای جلب توجّه مردم باشد پذیرفته نیست و شرک به شمار می آید؛ نه تنها در عبادت، بلکه در تمام کارهای عادّی و اعمالی که در جامعه انجام می گیرد نیز نیّت اثر دارد. پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: «يَحْشُرُ النَّاسَ عَلَى نِيَّاتِهِمْ »[2] مردم در قیامت بر طبق نیّاتشان محشور می شوند. پس اگر در عبادت نیّت همراه با ریا باشد موجب انحراف از صراط مستقیم و مایه ی بدبختی است و در غیر عبادات هم ناپسند است.

پیامبر گرامی اسلام (صلّی الله علیه و آله وسلّم) می فرمایند: «کسی که خانه ای را به منظور ریاکاری و به رخ کشیدن بنا نماید، همان خانه در قیامت به صورت طوق آتشی به گردنش افکنده می شود و با همان طوق به جهنّم می رود مگر آن که قبل از مرگ توبه کند و آن لکّه را از صفحه ی اعمال خود پاک کند». « قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ كَيْفَ يَبْنِي رِيَاءً وَ سُمْعَةً قَالَ يَبْنِي فَضْلًا عَلَى مَا يَكْفِيهِ اسْتِطَالَةً مِنْهُ عَلَى جِيرَانِهِ وَ مُبَاهَاةً لِإِخْوَانِهِ »[3] عرض شد یا رسول الله! چگونه خانه ی ریا می سازد؟ فرمودند خانه می سازد بیش از نیازمندی و احتیاج خود و هدفش در این کار اینست که در مقابل همسایگان بلندپروازی کند و به برادران دینی خود فخر فروشی کند.

امام سجّاد (علیه السّلام) در ادامه ی دعا می فرمایند: «وَ بِعَمَلِي إِلَى أَحْسَنِ الْأَعْمَالِ» عمل مرا به بهترین اعمال پایان ده؛ روشن است که اعمال مردم هم مثل نیّت هایشان از نظر ارزش معنوی، درجات و مراتبی دارد. در رابطه با عمل نیک باید گفت در اسلام، هر سه نوع عمل، یعنی نیّت، به زبان، یا با بدن، باید منطبق با برنامه ی شرع باشد و قرآن شریف آزمایش انسان را با عمل خوب می داند. «الَّذي خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَياةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً»:[4] خداوند مرگ و حیات را آفرید برای آزمایش شما که کدام یک عملتان بهتر است.

امام صادق (علیه السّلام) می فرمایند: منظور از «أَحْسَنُ عَمَلاً» حجم و مقدار عمل نیست بلکه اینست که کدام یک از شما به صواب و واقعیّت و اصابت به حقیقت نزدیک تر است.[5] چه بسیارند مردمی که حجم عملشان زیاد ولی معرفتشان کم است؛ پس ارزش عمل آنان کم است.  پیامبر اکرم (صلّی الله علیه وآله و سلّم) فرمودند: هر کدام از شما سه دوست دارید:

1ـ آن دوستی که دنیای تو را تأمین می کند و آن دارایی توست؛ 2ـ آن دوستی که با تو هم قدم و همراه است تا موقع مرگ، و پس از دفن، از تو جدا می شود؛ نه به تو چیزی می دهد و نه باتو مصاحبت می کند و آن نزدیکان و فامیل تو هستند؛  3ـ امّا دوستی که همراه انسان می ماند عمل است. بعد حضرت می فرمایند: عمل می گوید: به خدا قسم هر جا بروی من با تو می آیم و هرگز از تو جدا نمی شوم خواه عمل خوب باشد یا شرّ.[6]

افرادی هستند که خوب سخن می گویند و دیگران را به خوبی توصیه می کنند. راست بگویید، درست کار باشید، حقوق مردم را حفظ کنید و این گونه سخنان که همه گفتارهای طیّب و پاک است امّا این حرف ها زمانی برای گوینده ارزش آفرین است که رفتار او با سخنش منطبق باشد و اگر بر خلاف باشد عذاب الهی را فراهم می کند.

علی (علیه السّلام) می فرمایند: من بزرگ تر از آنم که چیزی را بگویم و خودم قبلا بر طبق آن رفتار ننموده باشم. لذا قرآن می فرماید: «إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ يَرْفَعُهُ»[7] سخن پاک و طیّب نزد خدا می رود و به سوی او صعود می کند امّا آن چیزی که آن را بالا می برد و موجب رفعت آن می شود، عمل گوینده ی آن است. پس اعمال صالحه باعث محبوبیّت عامل آن نزد خداوند است و ضمناً بزرگان دین ما هشدار داده اند که مراقب اعمال صالحه ی خود باشید؛ چه بسا بین عمل صالح ، عمل صالح تری پیش آید و شخص توجّه نکند و عملش سقوط کند مثلاً در حال طواف مسلمانی از او استمداد کند و چون رفع همّ و غم او نزد خداوند از ادامه ی طواف بالاتر است، می تواند کار او را انجام دهد و دوباره ادامه دهد و اگر نادیده بگیرد ممکن است عمل خوب او هم مطرود پروردگار شود.

روایتی است از امام صادق (علیه السّلام) که پیرمرد مقدّسی در بنی اسرائیل بود روزی مشغول عبادت بود، دید دو کودک خروسی را گرفته و پر و بال او را می کنند و خروس فریاد می زند؛ ولی این پیرمرد عابد هم چنان به عبادت خود ادامه داد و آن دو را منع نکرد. خداوند به زمین وحی فرستاد که او را در خود فرو ببر و زمین هم او را در خود فرو برد.

ضمناً در این جا مناسب است پاسخ این سؤال داده شود که عمل حَسَن و اَحسَن و یا کار خوب و خوب تر چیست؟ اساسی ترین شرط عمل خوب و خوب تر خلوص نیّت است یعنی انسان در عبادت و اعمال خود از همه ی خلق منقطع شده و متوجّه خدا باشد.

و نکته قابل توجّه این که عمل را خالصانه انجام دادن مشکل است ولی این عمل را تا پایان عمر محافظت نمودن به مراتب مشکل تر است که مرتّب اولیای دین ما تذکر می دهند و مؤمنین را از سقوط اعمالشان آگاه می کند چرا که معیار سعادت انسان از نظر اسلام این است که با سعادت از مرز دنیا بگذرد و به عالم برزخ وارد شود.

خدا نکند فریب شیطان در انسان اثر گذاشته و با حسّ خودخواهی و خودپسندی یا ریا اعمال پاک و مقدس او را آلوده کند. مثلاً فردی مخفیانه و با اخلاص دست خانواده ای آبرومند را گرفته و نگذاشته حتّی آنان او را بشناسند امّا بعد از چندی حرفی از آن خانواده به میان می آید و او می گوید من هم خبر دارم، به آنها کمک هم کرده ام و مشکلاتشان را حل کرده ام چه قدر بیچاره و مضطر هم بودند... این چند جمله را می گوید و تمام پاداش آن عمل بر باد می رود چون علم او سرّی بود، عبادت سرّی در نامه ی عملش نوشته شده بود ولی چون افشاء کرد «فَتَکتُبُ لَهُ رِیاءً» به جای علم سرّی عمل ریایی و علنی برای او نوشته می شود.

لذا امام باقر (علیه السّلام) می فرمایند: «الْإِبْقَاءُ عَلَى الْعَمَلِ أَشَدُّ مِنَ الْعَمَلِ».[8]

 

پی نوشتها:



[1] . مستدرک الوسائل ، ج1، ص9.

[2] . میران الحکمه ، ج10. وسایل الشیعه ، ج1، ص48.

[3] . فلسفی، مکارم الاخلاق ، ص52.

[4] . سوره ملک ، آیه 2.

[5] . تفسیر صافی، ص539.

[6] . میزان الحکمه ، ج7، ص 13.

[7] . سوره فاطر ، آیه 10.

[8] . کافی ، ج2، ص296.

شماره نشریه:  شمیم نرجس شماره 10


تعداد امتیازات: (0) Article Rating
تعداد مشاهده خبر: (1467)

نظرات ارسال شده

هم اکنون هیچ نظری ارسال نشده است. شما می توانید اولین نظردهنده باشد.

ارسال نظر جدید

نام

ایمیل

وب سایت

تصویر امنیتی
کد امنیتی را وارد نمایید:

Escort