احکامی از نفقه زنان

احکامی از نفقه زنان/تنظیم: رحیم زاده

سؤال: نفقه چیست و نفقه‌ی زن شامل چه چیزهایی می‌شود؟

نفقه عبارت است از هزینه‌ی زندگی زن و نزدیکان (مانند فرزندان، نوه‌ها، پدر و مادر و اجداد) نفقه‌ی زن- که تأمین آن بر عهده‌ی شوهر است، عبارت از تهیه‌ی غذا، پوشاک، وسایل زندگی، هزینه‌ی معالجه و درمان و مسکن (در حد متعارف و مناسب با شأن زن) (امام، تحریر الوسیله، ج۲، النفقات، م۸؛ صافی گلپایگانی، هدایه العباد، ج۲، النفقات، م۸؛ سیستانی، منهاج الصالحین، ج۳، م۴۲۰؛ مکارم، توضیح المسائل، م۲۰۶۲؛ خامنه‌ای، استفتاءات، س۳۸۳)

سؤال: آیا تهیه‌ی موارد فوق بر شوهر لازم است یا پرداخت مبلغ نقدی؟

همه مراجع می‌فرمایند: آنچه بر شوهر واجب است تأمین نفقه است نه دادن پول، مگر این‌که مرد خودش بخواهد. (امام، تحریر الوسیله، ج۲، النفقات، م۱۲-۱۳-۱۴-۱۵؛ مکارم، استفتاءات، ج۱، ص۸۴۳؛ سیستانی، منهاج الصالحین، ج۳، م۴۲۴و۴۲۵ )

 سؤال: آیا تهیه‌ی زیورآلات زن جزء نفقه‌ی واجب زن محسوب می‌شود؟

همه‌ مراجع می‌فرمایند: خیر، تهیه‌ی زیورآالات، جزء نفقه‌ی واجب زن محسوب نمی‌شود. (سید مجتبی حسینی، احکام روابط زن و مرد، ج۳۳، ص۵۹)

 سؤال: آیا زن می‌تواند زیورآلاتش را که شوهر برایش خریده، بدون اجازه‌ی او بفروشد؟

آیات عظام امام خمینی، مقام معظم رهبری و صافی گلپایگانی می‌فرمایند: اگر شوهر آن را به زن تملیک کرده و یا بخشیده است، می‌تواند بدون اجازه‌ی او بفروشد، ولی اگر به عنوان تأمین نفقه باشد حق ندارد. (امام، تحریر الوسیله، ج۲،  خامنه‌ای، استفتاءات، س۳۵۳؛ صافی گلپایگانی، هدایه العباد، ج۲، النفقات، م۱۵)

آیت الله سیستانی می‌فرماید: اگر شوهر آن را به زن تملیک کرده یا بخشیده و یا به عنوان نفقه برایش تهیه کرده است، می‌تواند بدون اجازه‌ی او بفروشد. (سیستانی، منهاج الصالحین، ج۲، م۴۲۵)

 سؤال: آیا مخارج تحصیل زن بر عهده‌ی شوهر و جزء نفقه‌ی واجب است؟

همه‌ی مراجع می‌فرمایند: مخارج تحصیل، جزء نفقه‌ی واجب نیست. (احکام روابط زن و مرد، ج۳۳، ص۶۰) و هم‌چنین امور یاد شده جزء وظایف واجب و شرعی شوهر نیست بلکه زن باید از درآمد خودش خرج کند. (همان، ص۶۱)

تبصره: سزاوار است به منظور احترام و افزایش محبت، مرد شرایط آموزش و رشد همسرش را فراهم کند.

 سؤال: آیا بدهی‌های شرعی زن از قبیل کفاره، خمس، رد مظالم و… بر عهده‌ی شوهر است؟

همه‌ی مراجع می‌فرمایند: خیر، پرداخت این نوع بدهی‌ها بر شوهر واجب نیست و اگر زن مال دارد، باید خودش بدهد. در غیر این صورت تکلیفی ندارد.(سیستانی، منهاج الصالحین، ج۳، م۴۲۸؛ فاضل، جامع المسائل، ج۲، س۱۳۱۳ در رساله‌ی دانشجویی، ج۱۶، ص۲۷۱)

 سؤال: آیا علاوه بر نفقه و نیازهای ضروری زن، نیازهای دیگر او نیز از قبیل خرید کتاب، انفاق به فقیران، هدیه دادن، برپاکردن مجالس روضه‌خوانی و جشن ائمه‌ی اطهار بر شوهر واجب است؟

همه‌ی مراجع می‌فرمایند: خیر، تأمین نیازهای یاد شده، برای شوهر واجب نیست. (امام، استفتاءات، ج۳، احکام نفقه، س۱۵؛ مکارم، استفتاءات، ج۱، س۸۴۶؛ وحید خراسانی، منهاج الصالحین، ج۳، النفقات؛ سیستانی، منهاج الصالحین، ج۳، م۴۲۰؛ نوری همدانی، توضیح المسائل، م۲۴۰۸ )

سؤال: در دوران عقد تا عروسی که دختر در خانه‌ی پدر به سر می‌برد آیا تأمین نفقه‌ی او بر عهده‌ی شوهر است؟

آیات عظام امام خمینی، مقام معظم رهبری، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی و نوری همدانی می‌فرمایند: در فرض یاد شده، اگر زن تمکین داشته باشد نفقه‌ی او بر شوهر واجب است. (امام، استفتاءات، ج۳، احکام نفقه، س۱۴؛ خامنه‌ای، پرسش و پاسخ دانشجویی، ج۱۶، ص۲۷۲؛ صافی گلپایگانی، جامع الاحکام، ج۲، س۱۳۳۳؛ مکارم شیرازی، استفتاءات، ج۲، س۱۰۵۱ و ج۱، س۸۳۹؛ نوری، استفتاءات، ج۲، س۶۶۲)

آیت الله وحید خراسانی می‌فرماید: خیر، در این فرض بر عهده‌ی شوهر نیست. (وحید خراسانی، منهاج الصالحین، ج۳، م۱۳۹۹)

آیت الله سیستانی می‌فرماید: اگر در شهری که زندگی می‌کنند، متعارف این است که نفقه‌ی دختر را خانوده‌اش می‌دهد، بر عهده‌ی شوهر چیزی نیست. در غیر این صورت، پرداخت نفقه، وظیفه‌ی شوهر است. (سیستانی، منهاج الصالحین، ج۳، م۴۱۵)

 سؤال: آیا در دوران عقد-که دختر در خانه‌ی پدر و مادر زندگی می‌کند- برای بیرون رفتن از خانه اجازه‌ی شوهر لازم است؟

آیات عظام امام، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی و نوری همدانی می‌فرمایند: آری، در این فرض برای خروج از منزل پدر، اجازه‌ی شوهر لازم است. (امام، استفتاءات، ج۳، حقوق زوجیت، س۲۲؛ صافی، جامع الاحکام، ج۲، س۱۳۳۳؛ مکارم و نوری، پرسش و پاسخ دانشجویی، ج۱۶، ص۲۷۶)

 سؤال: آیا هزینه‌ی درمان و معالجه جزء نفقه‌ی واجب محسوب می‌شود؟

همه‌ی مراجع می‌فرمایند: آری، هزینه‌ی درمان و معالجه به مقدار متعارف جزء نفقه‌ی واجب محسوب می‌شود. (احکام روابط زن و شوهر، ج۳۳، ص۶۱)

 سؤال: اگر زن درآمد کافی داشته باشد، آیا شوهر می‌تواند از پرداخت نفقه به همسرش امتناع ورزد؟

همه‌ی مراجع می‌فرمایند: خیر، هرچند زن درآمد کافی نیز داشته باشد، باز نفقه‌ی او بر شوهر واجب است. (همان، ص۶۳)

نفقه و عدم اقدام زن به امور منزل:

سؤال: اگر زن به کارهای منزل از قبیل آشپزی و نظافت رسیدگی نکند آیا شوهر می‌تواند از پرداخت نفقه به او امتناع ورزد؟

همه‌ی مراجع می‌فرمایند: خیر، نمی‌تواند نفقه ندهد، زیرا انجام دادن کارهای خانه وظیفه‌ی زن نیست. (همان، ص۶۷)

سؤال: در چه صورت دادن نفقه‌ی زن، از عهده‌ی شوهر ساقط می‌شود؟

همه‌ی مراجع می‌فرمایند: در صورتی که زن از ادای حقوق شرعی خود نسبت به شوهر سرپیچی کند. (همان، ص۶۷)

 منابع:

۱.       امام خمینی، تحریر الوسیله.

۲.      آیت الله خامنه ای، استفتاءات.

۳.      آیت الله سیستانی، منهاج الصالحین.

۴.       آیت الله صافی گلپایگانی، هدایه العباد.

۵.      آیت الله فاضل، جامع المسائل.

۶.      آیت الله  مکارم شیرازی توضیح المسائل.

۷.        دفتر پاسخگویی حرم مطهر امام رضا(ع).

۸.      سید مجتبی حسینی، احکام روابط زن و مرد.