استاد پورحسینی
چه نیکو و پسندیده است که به تماشای زیباترین جلوه‌های حیات مؤمنان نخبه و فرهیخته‌ای بنشینیم که عمرشان را در راه حرکت علمی و عملی سپری نموده‌اند؛ چه از این رهگذر آموزه‌های بسیاری که نصیب رهپویان می‌گردد فراوان خواهد بود.
این نظاره‌ها می‌تواند در جهت دادن سیره‌ی علمی و عملی افراد جایگاهی ویژه داشته و حرکت آفرین و جنبش‌زا باشد. در این مقال مجال گفتگو برای بیان تمام ابعاد قریب به یک قرن تلاش بانو همایونی نیست امّا به اندازه‌ی بضاعت می‌توان به آن پرداخت و بهره‌ها برد.
با تأمّل در گزارش‌های آنانی که طعم شیرین شاگردی بانو همایونی(رحمه الله علیها) را چشیده‌اند و بر سر سفره احسان ایشان نشسته‌اند می‌توان برای راه یافتن به حریم ایشان مثلثی را ترسیم نمود که یک رأس آن اسوه و الگو بودن ایشان است و رأس دیگرش مجاهدت و تلاش مخلصانه و صادقانه در راه نشر معارف دینی با تحمل همه‌ی سختی‌ها و مشقت است. رأس سوم این مثلّث در تماشای ملکوتی ارادتمندی به اهل بیت معصومین(ع) است که در سیره و آثار قلمی ایشان کاملاً مشهود است. اینک به صورت گذرا هر یک از این رئوس را نظاره‌گریم.
الگوگیری یعنی اعمال هوشمندی متخصّصانه
برهان‌های قطعی عقلی و ادله‌ی نقلی بر مسأله نیازمندی به الگو متّفقند. قلب هم در صحّت این مقوله اطمینان و آرامش خاص دارد. ممکن است انسان متخصص، حرفه‌ای را بپذیرد، لیکن در برخی از کارها از توجه به تخصص غفلت می‌کند. بنابراین لازم است هر کاری از روی نقشه، معیار، الگو و اندازه باشد تا جلوی افزایش بی‌جا یا کاهش بی‌مورد را بگیرد. چنان‌که علی(ع) می‌فرمایند: «قَدِّرْ ثُمَّ اقْطَعْ وَ فَکِّرْ ثُمَّ انْطِقْ وَ تَبَیَّنْ ثُمَّ اعْمَلْ» (تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص۶۱) نخست اندازه بگیرد، آن‌گاه برش بده، سپس بگو، اول روشن و آگاه شو، آن‌گاه کار کن.
روش الگویی را خداوند حتّی برای حبیب و محبوبش توصیه می‌کند آن‌جا که می‌فرماید: «فَبِهُداهُمُ اقْتَدِهْ» (انعام/ ۹۰) در این عبارت قرآنی اقتدا به هدایت الهی که برای انبیای پیشین آمده را به نبی اکرم(ص) پیشنهاد می‌کند بدین معنا که هر راهی که من به آنان نشان دادم تو نیز همان راه را بپیما (ر.ک: جوادی آملی، تسنیم، ج۲۴، ص۲۸۲).
و این در حالی است که قرآن کریم، پیامبر اکرم(ص) را بهترین الگو و نماد انسانیت می‌داند و می‌فرماید: «لَکُمْ فی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَهٌ حَسَنَهٌ» (احزاب/ ۲۱)؛ برای شما در زندگی رسول خدا سرمشق نیکوئی بود.
خداوند تبارک و تعالی همین بیان را درباره‌ی حضرت ابراهیم(ع) و مؤمنان همراه او دارد: «قَدْ کانَتْ لَکُمْ أُسْوَهٌ حَسَنَهٌ فی إِبْراهیمَ وَ الَّذینَ مَعَهُ» (ممتحنه/ ۴) با تصریح قرآن بی‌گمان منظور از «الَّذینَ مَعَهُ» مؤمنانی هستند که او را در این همراهی می‌کردند. حاصل کلام این‌که انسان‌های عادی می‌توانند الگو باشند.
به گواهی و شهادت قرآن کریم مؤمنان امت پیامبر خاتم(ص) که به دستورات اسلام وفادار و عامل بوده و هستند الگو و قدوه معرفی می‌کند. «وَ کَذلِکَ جَعَلْناکُمْ أُمَّهً وَسَطاً لِتَکُونُوا شُهَداءَ عَلَى النَّاسِ» (بقره/ ۱۴۳) برگزیدگان از امت اسلام بر اثر ارتباط با پیامبر گرامی(ص) واسطه بین آن حضرت و مردم قرار گرفته و فیض را از عالی دریافت کرده و به دانی می‌رسانند. مصداق کامل این گروه خاص امامان معصوم(ع) هستند (ر.ک: همان، ج۷، ص۳۱۳) در مراتب پایین‌تر مؤمنان فرهیخته ولایت‌مدار از این سمت بی‌بهره نیستند.
نکته‌ای دیگر که باید یادآور شد این است که بر اساس شواهد قرآنی در آن بخش اساسی تعالیم اسلام که موضوع تکامل است مؤنّث یا مذکر بودن راه ندارد. مهم این است که زنان عادی نیز می‌توانند به این مقامات برسند و به عنوان الگو و حجت برای زنان و مردان معرفی شوند(ر.ک: همان، زن در آینه جلال و جمال، ص۳۲۹). قرآن می‌فرماید: «وَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً لِلَّذینَ آمَنُوا امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ…» (تحریم/ ۱۱)
پس آنانی که بانو همایونی را به عنوان الگوی خود در مسیر تعلیم و سبک زندگی معرفی می‌نمایند گامی قرآنی برداشته‌ا‌ند.
مجاهدت ویژه‌ی فرهنگی
و اینک رأس دوم را مطالعه می‌کنیم تا گامی دیگر در تماشای حریم همایونی برداریم.
گرچه سالکان الهی به سود خود جهاد می‌کنند «وَ مَنْ جاهَدَ فَإِنَّما یُجاهِدُ لِنَفْسِهِ» (عنکبوت/ ۶) لکن خداوند هدایت ویژه را نصیب آنان کرده و آنان را چراغ راه قرار می‌دهد. خدای سبحان مجاهدان مخلص و فداکارانی را که از خود گذشته و در احیای مؤثر دین از هیچ ایثار و نثاری دریغ ندارند با این بشارت زیبا مفتخر می‌نماید: «وَ الَّذینَ جاهَدُوا فینا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنا» (عنکبوت/ ۶۹) مهم‌ترین نوع جهاد، جهاد فرهنگی است. «وَ جاهِدْهُمْ بِهِ جِهاداً کَبیرا» (فرقان/ ۵۲) جهادی بزرگ به عظمت رسالت، جهادی که تمام ابعاد روح و فکر مردم را در برمی‌گیرد و جنبه‌های مادی و معنوی را شامل می‌شود؛ جهاد فکری و تبلیغاتی در برابر وسوسه‌های گمراهان و دشمنان حق از بزرگ‌ترین جهادهاست. قرآن کریم وسیله‌ای است برای این جهاد کبیر و سلاحی است برّنده که قدرت بیان و استدلال و تأثیر عمیق و جاذبه‌اش مافوق تصور و قدرت انسان‌هاست. (ر.ک: مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۱۵، ص۱۲۲) راز موفقیت بانو همایونی در این است که جهاد کبیر خود را با قرآن طی کرده است.
وارثان انبیاء و اصل خدمت برای خدا
هر اندازه خدمت برای خدا باشد، اثرش بیشتر است؛ پس اگر کسی مدعی وراثت انبیاء باشد و بخواهد علم فروشی کند در حقیقت ارثی از انبیاء نبرده است. باید با تأسی به نبی اکرم به مردم بگوید: «قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً» (انعام/ ۹۰) و چون پیامبر اکرم(ص) ثمره‌ی رسالتش را مودّت خاندان خود می‌داند «إِلاَّ الْمَوَدَّهَ فِی الْقُرْبى» (شوری/۲۳) پس مدعی وراثت باید تلاش کند تا مردم به علی(ع) و اولاد علی(ع) ارادتمند باشند. قرآن کریم رایگان بودن تبلیغ دین خدا را بارها از زبان نوح و دیگر پیامبران گوشزد کرده است که آنان برای انجام دادن وظایف رسالت هیچ داشتی از مردم نداشتند. خداوند این اصل را بازگو می‌نماید تا این سیره آموزنده رسول الله برای سالکان کوی الگو و اسوه باشد. به گزارش همه‌ی آنانی که مکتب و محضر بانو همایونی را دریافته و در این کمال او را نظاره‌گر بوده‌اند ایشان هیچ چشم داشت مادی نداشتند و با ارادتمندی ویژه به پیامبر و اهل بیت معصومین(ع) اسلام ناب را برای علاقمندان جامعه‌ی دینی در معرض نمایش گذرانده‌اند.
شاگردان ایشان تصریح می‌کنند که بانو همایونی از کانال ائمه حقایق را برای مردم می‌گفتند و حتّی مسایل عرفانی قرآنی را برای ما بیان می‌کردند هشدار می‌دادند که از خط ولایت و ائمه معصومین(ع) خارج نشوید.
در مقدمه‌ی کتاب نسیم ولایت می‌نویسند: اگر قلب آیینه‌ی مهر و محبت اولیا است و عشق اهل بیت نبوت(ع) و ولایت را در باطن خود می‌پروراند و امید و آرزویی از آن‌ها تمنا دارد همسویی سایر اعضا و جوارحش با او قابل تردید نیست. شیعیان از طینت ولایت آفریده شده از پیروان و محبان امامان و اهل بیت نبوت(ع) می‌باشند. همچنین آگاهند که باید مسیر دنیا را تحت ولایت آن‌ها به پایان برسانند و با شفاعت آن‌ها وارد بهشت گردند. از این رو لازم است، هر کس به اندازه‌ی توانایی خویش تلاش کند که محبت خالصانه‌ی خود را نسبت به آن والیان حق و شیعیان مطلق اظهار نماید تا شاهدی برای عقاید افتخارآمیز خود داشته باشد.
و باید بگوییم براستی چه زیبا محبت خود را نسبت به اهل بیت معصومین(ع) به تصویر کشیده و نمایشگاه زیبایی را برای ناظران و بینندگان به یادگار نهادند.
طوبی لهم و حسن مآب
