کنجد گیاهی است یک‌ساله از رده‌ی دو لپه‌ای‌های پیوسته که سر دسته‌ی تیره‌ی کنجدهاست و ارتفاعش بالغ بر یک متر می‌باشد. دانه‌های آن به رنگ‌های سفید، سیاه، حنایی و قهوه‌ای است. روغن دانه‌های سفید مرغوب‌تر از سایر رنگ‌ها بوده ولی میزان آن نسبت به دانه‌های سیاه کمتر است. کنجد از جمله گیاهانی است که هم برگ و هم دانه‌ی آن مورد مصرف می‌باشد.
هندی‌ها بیش از سایر اقوام برای این گیاه خاصیت و اثرات معجزه‌آسا قائلند و آن را زیادکننده‌ی قدرت و عامل طول عمر می‌شناسند و از این‌رو، آن را در تشریفات مذهبی زیاد می‌خورند.
در سال ۱۹۲۴ در هندوستان، یک دانشمند آمریکایی طی یک سری آزمایشات علمی که بر روی کنجد انجام داد به این نتیجه رسید که کنجد دارای مواد چربی است و می‌تواند جایگزین مناسبی برای گوشت باشد، بی‌آن‌که زیان‌های آن را داشته باشد.
کنجد در تعویض سلّول‌های کهنه‌ی بدن بسیار سریع می‌باشد و در رفع دردهای سرطان، سل و کم‌خونی تأثیر فراوان دارد. شیر کنجد با نبات جهت رفع سوزش معده مفید و از بین برنده‌ی سوداست و آب برگ کنجد در تقویت و رشد موها مؤثّر است. خوردن کنجد و مالیدن روغن آن بر پوست در درمان لکه‌ی سبز ناشی از ضربه سودمند می‌باشد. کنجد نافع خونریزی بواسیر، ورم‌ها، قولنج، جوش سوداوی، احتباس حیض، کوتاهی مو، خارش بلغمی و خونی، لاغری و ورم رحم است.
اسیدهای چرب اشباع نشده‌ی آن مانند امگا ۳، ۶ و ۹ برای رشد اندام لازم بوده و نقش مهمّی در درمان بیماری‌های مزمن مانند ناراحتی قلبی- عروقی و دیابت دارد. کلسترول مفید را افزایش و کلسترول مضر را کاهش می‌دهد و به حفظ فشار طبیعی خون کمک می‌کند. ضماد کنجد التهاب و آماس چشم را فرو می‌نشاند و همچنین نافع سوختگی ناشی از آب‌جوش و آتش می‌باشد.
روغن کنجد:
حسین بن علوان از امام باقر(ع)، او از پدرش، از رسول خدا(ص) نقل می‌کند که فرمود: اگر سر کسی درد کند، روغن جنجلان (کنجد را به انگلیسی SESAMUM INDICAM و به عربی سمسم و جنجلان می‌نامند) را به بینی بکشد.
روغن کنجد مایعی است به رنگ زرد روشن، بی‌بو و دارای طعم خیلی کم که بیش از ۲۵۰۰ سال است در آشپزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روغ منبع غنی چربی اشباع نشده، ویتامین‌ها، آنتی اکسیدان‌ها و مواد معدنی است که تحریک‌پذیری غشای مخاطی را کم می‌کند و برای سرفه، یبوست و پوست خشک توصیه می‌شود. مصرف مرتب آن موجب کاهش اضطراب، دردهای مزمن، گرفتگی عضلات و روند پیری و تقویت گردش خون و سیستم دفاعی بدن می‌شود.
مصرف روغن کنجد نشاط آور است و هوشیاری ایجاد می‌کند. ویتامین E موجود در آن از بیماری آلزایمر و آب مروارید جلوگیری نموده، همچنین به رشد مو سرعت می‌بخشد و برای افرادی که از کم‌خونی و سرگیجه رنج می‌برند مفید می‌باشد.
روغن کنجد دیر فاسد می‌شود و از آنجا که تند نمی‌شود در مصارف درمانی مرغوب‌تر از روغن زیتون است. در داروسازی روغن کنجد را به عنوان حلّال جهت تهیه‌ی محلولات تزریقی داخل عضلانی به کار می‌برند و در صنعت از انواع فشار دوم آن برای ساختن صابون‌های مختلف استفاده می‌نمایند.
در پایان ذکر این نکات لازم است: کنجد با تمام فوایدی که دارد برای معده‌ی ضعیف مناسب نیست، زیرا هضم آن سنگین است. این‌گونه اشخاص باید آن را با عسل و سرکه بخورند.
مصرف کنجد برای کسانی که آلرژی یا سابقه‌ی زایمان زودرس دارند، ممنوع است و برای سایر خانم‌های باردار با رعایت اعتدال اشکال ندارد ولی مصرف مداوم به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود. اکثر پزشکان معتقد هستند در سه ماهه‌ی اول بارداری که امکان سقط جنین وجود دارد آن را مصرف نکنید و در ادامه‌ی بارداری به برنامه‌ی غذایی روزانه‌ی خود اضافه نمایید.
منابع
۱. جزایری، غیاث الدین، زبان خوراکی‌ها، تهران، امیرکبیر، چاپ بیست و سوم، ۱۳۸۷، ج۲.
۲. خدادادی، جمشید، کلید ورود به طب قدیم، تهران، نشر شهر، چاپ پنجم، ۱۳۹۱.
۳. معین، محمّد، فرهنگ فارسی، تهران، امیرکبیر، چاپ بیست و سوم، ۱۳۸۵، ج۳.
۴. نورانی، مصطفی، دایره المعارف بزرگ طب اسلامی، تهران، مبین اندیشه، چاپ دوم، ۱۳۹۳، ج۵.
۵. هادی‌زاده زرگر، امیر، کشکول طبی زرگر، مشهد، سخن گستر، ۱۳۹۰.
۶. www.niniban.com
