دولت کریمه

جلوه‌هایی از حکومت مهدوی در دعای افتتاح/ سیده عطیه تحقیقی    

اندیشه‌ی ساختن مدینه‌ی فاضله که در آن، شهروندان، فضیلت محور و ارزش‌مدار زندگی کنند و زمینه‌ی بسط و توسعه‌ی معنویّت و صلح و صفا و پاکی را ـ که به رشد و تعالی انسانیّت می‌انجامد ـ آماده کند، از دیرباز در ذهن همه‌ی متفکّران و مصلحان جامعه‌ی بشری مطرح بوده و هرکدام به فراخور افق فکری خویش، الگویی را پیشنهاد کرده‌اند.

در این میان مکتب تشیّع، با نگاهی ژرف و واقع‌بینانه به حقیقت انسان و نوع نیازها و استعدادهای او، انتظار دولتی را می‌کشد که تمامی افراد در آن از تساوی حقیقی برخوردار و در رفاه و آسایش باشند و کوچک‌ترین ظلم و ستمی بر آن‌ها وارد نیاید و بیم و هراسی نداشته باشند که این مهم فقط در دولت کریمه‌ی مهدی موعود(عجل الله تعالی فرجه) تحقّق می‌یابد. (سعدی، صص۲۵۱-۲۵۲)

این معنا در بخش پایانی دعای شریف افتتاح بیان شده است که در آن از خداوند تقاضای برقراری دولت کریمه‌ی حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه) را داریم. در شرح این فراز ابتدا به بیان معنای دولت کریمه و ویژگی‌های آن می‌پردازیم.

«دوله» در لغت به معنای آن چه که به گردش زمان و نوبت از یکی به دیگری برسد و در اصطلاحِ سیاست، به زمان سلطنت و حکومت بر یک کشور اطلاق می‌شود. (عمید، ۹۸۲/۱) «کریمه» در لغت به معنای نیکو، خوب و پسندیده است (معین، ص۲۹۶۳/۳) و «دولت کریمه» یعنی دولتی که بر محور کرامت دور می‌زند. (شیخ الرئیس کرمانی، ص۲۲۴)

اگر نظام یک حکومت بر مبانی اسلام تحکیم شده و حامی نشر معارف آن و ضامن اجرای حدودش باشد، آن حکومت دارای صفت کرامت است (جوادی آملی، صص۱۲-۱۱) که نتیجه‌ی این کرامت مداری چیزی نیست جز عزّت اسلام و مسلمین از یک سو و ذلّت نفاق و منافقان از سوی دیگر (تونه‌ای، ص۳۶)؛ چرا که اگر تاروپود حکومت، همانا معرفت صحیح و عمل صالح بود، توان آن را دارد که مکتب الهی را گرامی داشته و اهل آن را عزیز بشمارد. هم‌چنین زمینه‌ی خواری نفاق و اهل آن را فراهم ساخته و سرانجام باعث گرامی داشت دنیا و آخرت شود. (جوادی آملی، صص۱۲-۱۱)

همان طور که در این دعای شریف نیز آمده است: «اللَّهُمَّ إِنَّا نَرْغَبُ إِلَیْکَ فِی دَوْلَهٍ کَرِیمَهٍ تُعِزُّ بِهَا الْإِسْلاَمَ وَ أَهْلَهُ وَ تُذِلُّ بِهَا النِّفَاقَ وَ أَهْلَهُ‏…؛ خدایا ما از تو امید و اشتیاق داریم که دولت با کرامت آن امام زمان را به ظهور آورى و اسلام و اهلش را به آن عزّت‌بخشى و نفاق و اهل نفاق را ذلیل و خوار گردانى». (قمی، ص۲۸۵)

دستاوردهای دولت کریمه‌ی حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه)

دولت کریمه‌ی مهدی موعود(عجل الله تعالی فرجه) دارای دستاوردهای بسیاری است که در این قسمت فقط به برخی از مهم‌ترین دستاوردهای ظهور حضرت با محوریت دعای افتتاح اشاره می‌کنیم.

الف ـ عزّت اسلام و شیعیان

عصر ظهور، عصر عُلُوّ اسلام و عزّت مسلمانان (غنوی، ش۱۳، ص۱۰۶) به ویژه شیعیان خواهد بود. (اکبری، ص۱۸۴) در این حکومت اهل نفاق خوار و ذلیل شده و در موضع ضعف و تحت فشار قرار می‌گیرند که با قیام جهانی امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه)، شیعه‌ عزیز و محبوب گشته و از اقتدار بی‌نظیری برخوردار می‌گردد و زمان سرافرازی و حاکمیت او فرا می‌رسد. (همان، ۱۶۸)

آیات و روایات نیز گویای همین مطلب است. چنان که خداوند در قرآن می‌فرماید: «لِلَّهِ الْعِزَّهُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِینَ؛ عزّت مخصوص خدا و رسول او و اهل ایمان است». (منافقون/۸) هم چنین امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «یکُونُ شِیعتُنا فِی دَولهِ القائمِ (عجل الله تعالی فرجه) سَنامُ الأرضِ وَ حُکّامُها یُعطى کُلَّ رَجُلٍ مِنهُم قُوَّهَ أَربَعینَ رَجُلاً؛ شیعیان ما در حکومت قائم (عجل الله تعالی فرجه)، بزرگان و حاکمان زمین‌اند که به هر مردی از آن‌ها قدرت چهل مرد داده می‌شود». (مجلسی، ۳۷۲/۵۲) روایت «الْإِسْلَامُ یَعْلُو وَ لَا یُعْلَى عَلَیْهِ؛ اسلام برتری می‌یابد و چیزی بر آن برتری نمی‌یابد». (بابویه قمی، ص۳۳۴/۴) نیز مبیّن این مطلب است. لذا در فراز دیگری از دعای شریف افتتاح، از خداوند می‌خواهیم «تَرْزُقُنَا بِهَا کَرَامَهَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَهِ؛ به واسطه‌ی آن بزرگوار بر ما عزّت دنیا و آخرت را عطا فرما». (قمی، ص۲۸۵)

گرامی داشتن اهل حق و ذلیل کردن منافقان از نظر آثار اجتماعی و تربیتی قابل تأمل است؛ چرا که تشویق و تکریم مؤمنان هم تقویت و دل‌گرمی بیشتر آنان را به دنبال دارد و هم در سایر افراد تأثیر مثبتی بر جای می‌گذارد. از سوی دیگر تحمیل منزلت پَست اجتماعی و خوار کردن منافقان زمینه‌ی خوبی برای بازگشت آن‌هاست و در واقع این خشونت و شدّت یکی از مصادیق ظریف و زیبای لطف و رحمت است. (غنوی، ش۱۳، صص۱۰۹-۱۰۸)

ب ـ وحدت

از آن جا که از صدر اسلام تاکنون پراکندگی، شکاف و گسیختگی در میان مسلمین جهان در جریان است و اغلب به طور تفرقه با هم در نبرد و مبارزه هستند، (زمردیان، صص۴۰۸-۴۰۷) ایجاد همبستگی و یک‌پارچگی در میان مسلمان‌ها و نزدیک کردن دیدگاه‌ها، افکار و آمال آن‌ها به یکدیگر، خواسته و آرزوی دست نیافتنی در وضعیت کنونی جهان است (کارگر، ش۶، ص۱۸۰) که این وحدت حقیقی و همه جانبه تنها در عصر ظهور تحقّق خواهد یافت. زیرا اساس وحدت، در پذیرش دین واحد یعنی اسلام است (اکبری، ص۱۷۵) و همان‌طور که بیان شد در عصر ظهور، اسلام بر تمام ادیان پیروز می‌شود. بنابراین اولین برنامه‌ی قیام حضرت پس از برقراری اسلام، گردآوری مسلمین جهان و اهل حق و حقیقت است تا از پراکندگی‌ها و از هم پاشیدگی‌ها نجات پیدا کنند. (زمردیان، ص۴۰۸)

پس از آن هماهنگی و همبستگی تمام ملل دنیا اتّفاق می‌افتد و تمامی افراد جهان به آیین اسلام مشرّف می‌شوند (همان، ص۴۰۹) و در آن وقت است که مصداق این بیان حضرت ظاهر خواهد شد که عرض می‌کند «وَ کَثِّرْ بِهِ قِلَّتَنَا… وَ سُدَّ بِهِ خَلَّتَنَا؛ زیاد کن جمعیت اسلام را… و نقص ما را مسدود ساز». (قمی، ص۲۸۵)

نتیجه‌ آن که منظور از وحدت در عصر ظهور یک وحدت ناقص یا وحدت ظاهری و وحدت بر سر منافع دنیوی یا وحدت در توحید و نبوت و معاد تنها نیست؛ بلکه وحدتی حقیقی، عمیق و ریشه‌داری است که تمام جوانب فکری، عقیدتی، عملی، اخلاقی و آرمانی را شامل می‌شود. همه یک دین، یک مذهب، یک رهبر و یک هدف دارند و حول یک محور می‌چرخند. (اکبری، ص۱۷۶)

ج ـ عدالت

در حکومت مهدوی هیچ ویژگی به اندازه‌ی عدالت، روشنی و نما ندارد. در بسیاری از روایات، از آن امامِ همام به عنوان مظهر و تجلّی کامل عدالت یاد شده است. (جمعی از نویسندگان مجله حوزه، ص۱۹۹) لذا عدل آشکارترین صفات نیک آن امام است (موسوی اصفهانی، ۱۸۹/۱) و نام عدل که بر آن مولا نهاده‌اند در واقع ترجمانِ کاملِ رسالتِ اوست. (جمعی از نویسندگان مجله حوزه، ص۱۹۹)

چنان که آن حضرت در دعای شریف افتتاح «عدل» نامیده شده است: «اللَّهُمَّ وَ صَلِّ عَلَى وَلِیِّ أَمْرِکَ الْقَائِمِ الْمُؤَمَّلِ وَ الْعَدْلِ الْمُنْتَظَرِ؛ خداوندا به ولیِّ امر خود که قیام کننده و عدلِ مورد انتظار همه است درود فرست». (قمی، ص۲۸۵)

عدالت زمان ظهور منجی عالم، همه جانبه است. به گونه‌ای که مسایل اجتماعی، قضایی، اقتصادی، سیاسی و همه ابعاد دیگر را شامل می‌شود. (اکبری، ص۱۶۶)

جلوه‌هایی از عدالت مهدوی با محوریت دعای افتتاح عبارتند از:

۱- بی‌نیازی همگانی

عصر ظهور، عصر بی‌نیازی و رفع کامل محرومیت‌هاست. (همان، ص۱۷۹) در دولت کریمه‌ی مهدی موعود (عجل الله تعالی فرجه)، وضع اقتصاد و معیشت عمومی و اوضاع اقتصادی و مالی مردم سامان خواهد یافت و این رونق و شکوفایی اقتصادی باعث خواهد گردید که همگان از برکات و آثار دولت او برخوردار شوند چهره‌ی کریه فقر، نابرابری، فساد مالی و… از جهان رخت برخواهد بست. (کارگر، ش۶، ص۱۸۰)

لذا در فرازی از دعای افتتاح از خداوند می‌خواهیم: «وَ أَغْنِ بِهِ عَائِلَنَا؛ و نیاز ما را بدل به بى‏نیازى گردان». (قمی، ص۲۸۵) چرا که رفاه و بی‌نیازی از میوه‌های درخت تناور عدل است و امام با تحقّق بخشیدن به اصول دادگری و عدالت اجتماعی، همگان را به زندگی درست و سامان یافته می‌رساند. (حکیمی، ص۱۲۳)       

اما منظور از بی‌نیازی در این فقره از دعا از جهت دیگری نیز قابل تأمّل است. در زمان حکومت بقیّه الله(عجل الله تعالی فرجه)، گذشته از این که مردم از لحاظ مادی بی‌نیاز می‌شوند، دل‌های آن‌ها نیز بی‌نیاز می‌گردد. (خادمی شیرازی، ص۱۳۸) چرا که حرص و طمع از میان رفته و روح غنا و بی‌نیازی در انسان پدیدار می‌شود؛ یعنی افراد در جامعه به آن حد از رشد و کمال خواهند رسید که از نظر روحی و وجودی به استغنا و بی‌نیازی می‌رسند. (مرکز تخصصی مهدویت، ص۹۵)

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در این زمینه می‌فرمایند: زمانی که مهدی(عجل الله تعالی فرجه) خروج کند خداوند غنا و بی‌نیازی را به نحوی در دل مردم قرار می‌دهد که مهدی(عجل الله تعالی فرجه) می‌گوید: چه کسی طالب مال است؟ جز یک نفر که می‌گوید من (طالب مالم) کسی نزد آن حضرت نمی‌آید. (ابن طاووس، ص۵۵، باب۱۵۴)

۲ ـ ریشه‌کن شدن فقر

در پرتو این بی‌نیازی، فقر از جامعه ریشه‌کن خواهد شد. لذا در فراز دیگری از دعا می‌خوانیم: «وَ اجْبُرْ بِهِ فَقْرَنَا؛ و فقر ما را جبران فرما». (قمی، ص۲۸۵) در جامعه‌ای که نیازمند به زکات وجود نداشته و رهبری بخشنده چون مهدی(عجل الله تعالی فرجه) داشته باشد به طور قطع فقر از دامان جامعه زدوده خواهد شد. (مرکز تخصصی مهدویت، ص۸۲)

اما این ریشه‌کن شدن فقر علاوه بر بُعد مادی از جهت دیگری نیز قابل تأمل است؛ در دوران حکومت آن حضرت علاوه بر این که فقر مادی از بین می‌رود فقر معنوی هم وجود نخواهد داشت. چرا که آن حضرت پایه‌ی معرفت را به حدی بالا می‌برد که هیچ فردی از افراد عالم بی‌بهره از دانش خداشناسی نخواهد بود. این پیکار با فقر  علمی در زمان حکومت آن بزرگوار به حدِّ اعلای خود خواهد رسید. (زمردیان، ص۴۱۴)

۳ ـ ادای دیون

این بذل و بخشش حضرت جلوه‌های دیگری نیز دارد، چرا که در فراز دیگری از دعا می‌خوانیم: «وَ اقْضِ بِهِ عَنْ مُغْرَمِنَا (مَغْرَمِنَا)؛ و دین ما را به برکتش ادا فرما». (قمی، ص۲۸۵)   

آن حضرت قرض مقروضین و دِین همه‌ی بدهکاران را ادا خواهد کرد و در آن روز بدهکاری نمی‌ماند مگر این که حضرت بدهی او را پرداخت می‌کنند تا آن جا که حتی اگر کسی کشته شود نیز بدهی‌اش را پرداخت خواهد کرد (مرکز تخصصی مهدویت، ص۸۳) و پس از او زندگی خانواده‌اش هم‌سان و هم سطح دیگر مردم تأمین می‌گردد. (حکیمی، ص۱۲۷)

اما این ادای دِین از جنبه‌ی دیگری نیز قابل تأمل است. شاید مقصود از این درخواست ـ دِین ما را ادا کن ـ در واقع ادای دِین پیروان اهل بیت و شیعیان آن‌ها باشد. عاشقان حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه) باید توجه داشته باشند وقتی که آن حضرت تا این حد نسبت به ادای دیون ما اهتمام دارند ما نیز نسبت به آن حضرت دیونی داریم که باید از خداوند در جهت ادای آن‌ها استمداد بطلبیم. (مرکز تخصصی مهدویت، ص۱۰۰) چنان که در دعای ندبه از خداوند می‌خواهیم ما را در ادای دیون و حقوقمان در قبال آن حضرت یاری دهد: «وَ اَعِنّا عَلی تَأدِیَهِ حُقُوقِهِ اِلَیهِ؛ ما را بر ادای حقوق آن حضرت یاری فرما». (قمی، ص۸۱۲)

۴ ـ آزادی اسیران

جلوه‌ای دیگر از عدالت مهدوی، آزادی اسیران است. چنان که در دعای افتتاح عرض می‌کنیم: «وَ فُکَّ بِهِ أَسْرَنَا؛ و اسیران ما را آزاد ساز». (همان، ص۲۸۵) در حکومت مهدوی همه‌ی اسیرانِ در بند به دست آن حضرت از قید اسارت آزاد شده و هر تبعیدی و دور از وطن و خانواده به آغوش میهن و کانون گرم خانواده‌اش باز می‌گردد و حلاوت زندگی در پرتو عدل را در می‌یابد. (مرکز تخصصی مهدویت، ص۸۸) چنان که رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله) از این مطلب خبر داده و فرموده اند: «إذْ بَعَثَ اللهُ رَجُلاً مِنْ أَطایِبِ عِترَتی وَ أَبرارِ ذُرّیَّتی، عدلاً مُبارَکاً زَکِیّا… یَرُدُّ بِهِ سَبیَ المُسلِمینَ حَیثُ کانوا؛ خداوند مردی از بهترین فرزندان و پاک‌ترین عترت من بر می‌انگیزد که سراپا عدل و برکت و پاکی است… به وسیله‌ی او (مهدی) همه‌ی اسرای اسلامی را در هرکجا که باشند آزاد می‌سازد». (سلیمان،۹۵۰/۲)

اما این فقره از دعا از جنبه‌ی دیگری نیز قابل بررسی است؛ با توجه به این که هم اکنون همه‌ی ما گرفتار هوی و هوس نفسانی و آرزوهای بیهوده و دور و دراز و پایبند تمایلات و زینت‌های فریبنده‌ی دنیا و محبّت‌ها و عشق‌های مجازی و مِحنت‌ها و بلاها و خصومت‌ها هستیم، اما زمانی می‌رسد که به فرمان خدای تعالی تمام این اسارت‌ها به وسیله‌ی وجود مقدس امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) برداشته خواهد شد. (زمردیان، صص۴۱۹-۴۱۸)

د ـ تربیت

تکامل تربیت و بلوغ روحی انسان از جمله برنامه‌های مهم قیام امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه) است. جزء اصلی در تشکیل اجتماع صالح انسانی، خودِ انسان است. انسان محور اصلی برنامه‌ریزی‌ها، قوانین، علوم و دیگر مسایل جامعه‌ی بشری است. از این رو، ساختن انسان و پرورش و رشد انسانیت او و تربیت اصولی افراد انسانی، مقدّمه‌ی اصلی تشکیل هر نظام صالح و انسانی است. (حکیمی، ص۲۲۷)

امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه) از این نقطه‌ی زیربنایی آغاز می‌کند تا دیگر برنامه‌های او به شایستگی انجام یابد. بنابراین تربیت و پرورش روح انسان‌ها و توجه به اخلاق و فضایل روحی آنان از اساسی‌ترین برنامه‌های ظهور حضرت است. (جمعی از نویسندگان مجله حوزه، ص۲۰۵) بنابراین در فرازی از دعای افتتاح از خداوند می‌خواهیم: «اشْفِ بِهِ صُدُورَنَا وَ أَذْهِبْ بِهِ غَیْظَ قُلُوبِنَا؛ به برکت او دردهاى باطنى ما را شفا بخش و به او خشم دل‌هاى ما را فرو نشان». (قمی، ص۲۸۵)

در دولت مهدوی اخلاق مذموم جای خود را به اخلاق حسنه خواهد داد و صفا و صمیمیت و یک‌رنگی و برادری در جامعه حکم‌فرما خواهد شد. (مرکز تخصصی مهدویت، ص۹۹) در حیات مهدوی جایی برای کینه و دشمنی در قلوب مردم نمی‌ماند و وقتی کینه از دل‌ها رفت بهانه‌ای برای خیانت، خودخواهی، انتقام، بدگمانی و… نخواهد بود و اخلاق مردم، اخلاق محمّدی و علوی و مهدوی خواهد شد. (حائری، ش۱۴، ص۲۲۵)

دستاوردهای ظهور حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه) فراوان است و به این چند مورد ختم نمی‌شود؛ اما در این مجال مختصر، فقط به بیان دستاوردهای ظهور با محوریت دعای افتتاح پرداختیم و همین موارد اندک، نوید دهنده‌ی دولت کریمه و مدینه‌ی فاضله آن حضرت است که ان‌شاء‌الله با امر ظهور ایشان محقّق خواهد شد. 

 

فهرست منابع:

۱.      حسین علی سعدی، جامعه مهدوی آرمان شهر نبوی، فصل نامه انتظار، سال دوم، شماره ۵، ۱۳۸۱هـ.ش.

۲.      حسن عمید، فرهنگ عمید، تهران، امیرکبیر، ۱۳۷۸.

۳.      محمد معین، فرهنگ فارسی معین، بی جا، مزدک، ۱۳۸۷.

۴.      عباس شیخ الرئیس کرمانی، موعود امم، قم، عصر ظهور، ۱۳۸۳.

۵.      جوادی آملی، کرامت در قرآن، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجاء، ۱۳۷۶.

۶.       مجتبی تونه ای، موعودنامه (فرهنگ الفبایی مهدویت)، قم، مشهور، ۱۳۸۵.

۷.      عباس قمی، کلیات مفاتیح الجنان، ترجمه مهدی الهی قمشه ای، تهران، انتشارات اسلامی ، ۱۳۷۱، دعای افتتاح.

۸.      امیر غنوی، عدالت اجتماعی از دیدگاه اسلام، فصل نامه انتظار، سال چهارم، ۱۳۸۳هـ.ش.

۹.      محمد رضا اکبری، پرچم هدایت، قم، مسجد مقدس صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه)، ۱۳۸۳.

۱۰.  محمد باقر مجلسی، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار (علیهم السلام)، تهران، اسلامیه، بی‌تا.

۱۱.  احمد زمردیان، بیان حقیقت، شیراز، نوید، ۱۳۷۶.

۱۲.  رحیم کارگر، جهانی شدن و حکومت جهانی حضرت مهدی (علیه السلام)، فصل نامه انتظار.

۱۳.  جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی (علیه السلام)، قم، حوزه علمیه قم، ۱۳۷۸.

۱۴.  محمد تقی موسوی اصفهانی، مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم (علیه السلام)، ترجمه مهدی حائری قزوینی، قم، انتشارات برگ شقایق، ۱۳۸۰هـ.ق.

۱۵.  محمد حکیمی، عصر زندگی (پژوهشی در انقلاب جهانی مهدی (علیه السلام) و چگونگی آینده انسان و اسلام)، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ۱۳۸۰.

۱۶.  محمد خادمی شیرازی، جهان بعد از ظهور، تهران، مؤسسه نشر و تبلیغ، ۱۳۶۵.

۱۷.  مرکز تخصصی مهدویت، ره توشه مهدی یاوران، قم، انتشارات بنیاد فرهنگی حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه)، ۱۳۸۱.

۱۸.  علی بن موسی طاووس، الملاحم و الفتن، ترجمه محمد جوان نجفی، تهران، کتابفروشی اسلامی، ۱۳۶۰هـ.ش، ص۵۵، باب۱۵۴.

۱۹.  کامل سلیمان، روزگار رهایی (ترجمه یوم الخلاص)، ترجمه علی اکبر مهدی پور، قم، نشر آفاق، چاپ دوم، ۱۳۷۱هـ.ش،

۲۰.  محمد مهدی حائری، آثار فردی و اجتماعی عدالت مهدوی، فصل نامه انتظار.