شرحی بر زیارت آل یس/ استاد رثایی
زیارت آل یاسین مجموعه ای کامل در اعتقاد صحیح، و راه و رسم خداپرستی و دینداری است که در عصر تاریک و پرفتنه و فساد غیبت، چراغی فروزان و راهنمایی مطمئن برای جویندگان راه حق و پویندگان مسیر کمال و صراط مستقیم است.
این هشدار طبیب الهی است که از آلودگی انسان‌ها به پلیدی های فکر و ناهنجاری های رفتار جلوگیری می کند و نسخه‌ی شفابخشی است که مبتلایان و بیماران را رهایی و بهبود می بخشد، و به طور کلّی جامعه را بسوی خوبی ها و شایستگی ها سوق می دهد و از کجروی ها و پستی ها باز میدارد.
علمای گران‌قدر شیعه، این زیارت شریف را در آثار خود نقل کرده اند، و پیوسته به حفظ و خواندن آن سفارش نموده اند لذا شیفتگان حضرت بقیه‌الله‌الاعظم (عجَّل‌الله تعالی فرجه)، همواره به تلاوت آن مداومت داشته و دارند و از آثار و برکات بیپایان آن بهره ها یافته اند.
زیارت چیست؟
زیارت در لغت دیدار کردن با میل و قصد را گویند؛ گویی زیارت کننده از دیگران روی گرداننده و به سوی زیارت شونده تمایل و قصد کرده است.
زیارت به دو نوع صورت می گیرد: ۱- زیارت روحی و توجّه قلبی و حضور دل نسبت به اولیای خدا با معرفت کامل ۲- زیارت با حواسّ ظاهری، به این معنا که آن بزرگواران را با بدن ظاهری بتوان درک کرد؛ این نوع زیارت اگر توأم با زیارت روحی و معنوی نباشد چندان حائز اهمیّت نیست چون در زمان پیامبراکرم (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) و دیگر ائمه ی معصومین (علیهمالسّلام) افراد بسیاری بودند که آن حضرت را می دیدند و به اصطلاح زیارت حسّی و ظاهری داشتند در‌حالی که از جملهی منافقین بودند و از زیارتشان بهره های معنوی نمی بردند.
پس زیارت حقیقی، همان زیارت روحی است که با معرفت است و فاصله ی زمان و مکان در آن مؤثّر نیست و ارتباط معنوی یا روحانی از همین طریق برقرار می شود که در اثر آن زائر از نظر کمالات روحی در سطح بالایی بهره های مادّی و معنوی می برد و حتّی جواب را با گوش دل می شنود.
گرچه دوریم به یاد تو سخن می گوییم بُعد منزل نبود در سفر روحانی
با این نوع زیارت، مبانی اعتقادی و معرفت امام(علیه السّلام) به نفس تلقین و تحکیم میشود و از جهت تربیتی(که به تجربه هم رسیدهاست) زائری که مداومت بر این زیارت دارد از انحراف های عملی و اخلاقی به دور بوده و از مسیر صراط مستقیم منحرف نشده است.
از وظایف شرعی هر فرد مؤمن است که به زیارت معصومین(علیهمالسّلام) اهتمام ورزد و برای آن در احادیث بسیاری از حضرات معصومین (علیهمالسّلام) برکات دنیوی و اخروی وارد شده است.
با توجّه به این که، پیامبر(صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) و ائمه‌ی اطهار(علیهمالسّلام) الگوی مردم هستند زیارت و دیدار آنها در زمان حیات و تشرّف به مزار آن ها بعد از وفاتشان، یکی از مهمترین وسایل پرورش فکر و تصحیح و تکمیل اعتقاد و تهذیب نفس و تعدیل عمل است و چه بسیار کسانی که در فکر یا عمل آنها خللی بوده و بر اثر این زیارت ها، دگرگونی در آنها حاصل گردیده و از کارهای ناپسند و یا اندیشه های نادرست رهایی یافته اند، علاوه بر این که در زیارت معصومین (علیهمالسّلام) زمینهی استجابت دعا و قضای حوائج و شفای بیماران، نیز کاملاً فراهم است به طوری که حکایت های بیشمار از این آثار و نتایج در کتاب ها ثبت و بر سر زبان ها رایج است.
حضرت رضا(علیه‌السّلام) فرمودند: «هر امامی را به گردن دوستان و پیروانش پیمانی است که وفای به این پیمان، هنگامی به حدّ تمام و کمال میرسد که قبرهایشان را زیارت کند پس هر که امامان را از روی علاقه زیارت نماید و به آن چه مورد خواست و رغبت آنان بوده تصدیق داشته باشد، روز قیامت شفیع او خواهند بود.»
زیارت حضرت بقیه الله الاعظم(عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه)، دارای فضایل و مناقب بسیار زیادی می باشد و تمام آثار و برکات زیارت اجداد طاهرینش در زیارت آن بزرگوار نیز می باشد.
حضرت موسی‌بن‌جعفر(علیه‌السّلام) می فرمایند: «هر کس اوّل ما را زیارت کند، آخرین ما را زیارت نموده و هر کس آخرین ما را زیارت کند اوّلین ما را زیارت کرده است.»( بحارالانوار،ج ۱۰۰،ص۱۲۲)
احمد بن ابراهیم می گوید: خدمت جناب محمد بن عثمان که نایب دوم حضرت بقیه الله (عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه) بود از شوق رؤیت و ملاقات مولای خودم، شکایت کردم. فرمود: آیا با کمال میل و محبّت قلبی طالبی که ایشان را ببینی؟ عرض کردم بلی؛ بعد از کلماتی چند فرمود: به درستی که امر غیبت ایشان برای همه کس از امور حتمی الهی است و تسلیم شدن برای آن بهتر است ولکن به سوی آن حضرت به وسیلهی زیارت و سلام توجه کن.( بحار الانوار، جلد۵۳، ص۴۸۵)
خود حضرت صاحب الامر(عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه) در توقیع و نامه ای به سوی محمد حِمْیَری می فرمایند: «هر گاه بخواهید مرا زیارت کنید و به سوی من توجّه نمایید چنین زیارت کنید»:
سلامٌ عَلی آلِ یس
زیارت آل یاسین از مشهورترین زیارت نامه هایی است که در توقیع شریف حضرت ولی عصر(عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه) به جناب محمدبن عبدالله حِمْیَری صادر گردیده، این زیارت با بیست و سه سلام آغاز شده که سلام اوّل به آل یس، یعنی عترت پاک پیامبر(صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) و سلام های بعدی هر یک با القاب و عناوین خاصّ حضرت مهدی(عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه) می باشد، سپس با اظهار و اقرار اصول اعتقادی صحیح و گواه گرفتن امامعصر(عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه) بر آنها و تجدید وفاداری نسبت به اولیای دین، زیارت به پایان می رسد و بعد از آن دعایی زیبا، برای نورانیت زائر، به انواع نورهای الهی آمدهاست. این زیارت به تصریح بعضی از علما، جامع و کامل و از بهترین زیارت‌‌های آن حضرت است که در همه ی اوقات و در هر مکانی میشود آن را خواند و مهمترین ویژگی این دعا آن است که تعلیم دهنده ی این مجموعه همان کسی است که خود او را به این جملات می خوانیم. معمولاً زیارت ها، از معصومی نسبت به معصوم دیگر صادر شده و حجّتی کیفیت زیارت حجّت دیگری را بازگو نموده است. مثلاً حضرت سجّاد (علیه‌السّلام) زیارت امیرالمؤمنین(علیه‌السّلام) را به نام امین‌الله تعلیم می دهد و یا امام صادق(علیه‌السّلام)، کیفیّت زیارت سیدالشّهدا(علیه‌السّلام) را می آموزد. امّا این که حجّتی به خصوص بگوید: با من با این جملات سخن بگویید و مرا زیارت کنید جای دیگری سراغ نداریم و این امر از لطایف و خصوصیّات زیارت شریف آل‌یاسین است.
راوی زیارت، شیخ ابوجعفر محمدبن عبدالله حِمْیَری از محدّثان گران‌قدر و دانشمندان نامدار شیعه در اوایل غیبت صغری میباشد. پدرش عبدالله از اصحاب بزرگوار امام حسن عسکری(علیه‌السّلام) و از مؤلّفان و محدّثان مورد وثوق بوده است. برای این راوی بزرگوار سه توقیع از سوی آن حضرت در پاسخ به سؤالات او صادر گردیده‌است.
توقیع، به معنای امضا کردن نامه و فرمان و نشان زدن روی نامه ها و نیز پاسخ‌هایی است که بزرگان و دولت‌مردان، در جواب سؤال‌ها و درخواست‌های کتبی از ایشان می شود، بنویسند.
از منابع این زیارت می توان احتجاج طبرسی (ج ۲،ص ۳۱۶) ، بحار الانوار(ج۵۲،ص۱۷۱ ، ج۲،ص ۹۴) و مفاتیح الجنان را نام برد.
درس معارف در زیارت آل یاسین:
معرفت و شناخت اصل و ریشه ی تمام عبادت ها و بندگی هاست و به منزلهی روحی است که در کالبد همه ی اعمال انسان جریان دارد و اگر این معرفت نباشد، اعمال خالی از حقیقت می شوند: نکتهی قابل توجّه این است که کسب این شناخت و معرفت باید از ناحیهی خود پروردگار ارائه شود؛ چون عقل انسان با یک سری استدلال های فطری، به بعضی از معارف اوّلیه پی می برد امّا از رسیدن به سایر معارف عالیه، مثل کیفیّت بندگی، شناخت و صفات کمال و جلال پروردگار عاجز است. لذا باید این معارف از خود خداوند اخذ شود و او هم از روی لطف خویش از جانب خود رسولانی را تعیین نموده که معرفت صحیح خودش را به ما بیاموزند .
پس بندگی و عبودیّت از معرفت سرچشمه گرفته و به آن هم ختم می گردد و هرچه شناخت بالاتر رود بندگی کامل‌تر گشته و انسان را به عمل وامی دارد پس هیچ معرفتی بدون عمل نمی شود و عمل بدون معرفت نیز ارزش چندانی ندارد. مثل بدنی که روح و حیات نداشته باشد پیامبر اکرم(صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) می فرمایند: « اَفْضَلُکُم ایماناً اًفْضَلَکُم مَعرفهً » بهترین شما در ایمان، بهترین شما از جهت معرفت است.( بحار الانوار، ج۳/ ۱۷)
خداوند، تبارک و تعالی، معارف و هدایت های خود را از طریق انبیاء و اولیایش بر بندگان نازل می فرماید و بر امّت است که در تحصیل و کسب حقایق و معارف فقط بر طریق وحی اکتفا نمایند تا به دام شیاطین و مکاتب باطل نیفتند «فَسْئَلوا اَهْل الذِّکْر انْ کُنْتُم لاتَعْلَمُون» اگر نمی توانید از آگاهان بپرسید. (سوره انبیا، آیه۷)
طبق تفاسیر «اَهْل الذکر» ائمه‌ی اطهار(علیه‌السّلام) می باشند و باید حقایق و معارفی که برای بشر مجهول و مخفی مانده از طریق آن ها کسب شود. یک نمونه از آن حقایق، زیارت آل‌یاسین می باشد که از طریق حضرت بقیهالله(عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه) شرف صدور یافته و در آن کمال معرفت و اطاعت و محبّت بیان شده است که از طریق آن می‌توانیم قلب خود را به اعتقادات و معارف حقّه محکم کنیم.
زیارت آل یاسین دانشگاهی از معارف حقّه است، که انسان را به کمال و حقیقت عبودیّت می رساند و با مداومت و تکرار آن، معارف در قلب تأثیر و رسوخ نموده و روح بندگی و تسلیم را در انسان ایجاد می نماید.
مؤمن منتظر با عرضه داشتن عقایدش به پیشگاه امام زمان(عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه) در ایمان قلبی خود مصمّم‌تر و ثابت قدم‌تر میشود. روزی امام باقر(عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه) در حالی که وارد مسجد‌الحرام می شدند به سُدیر فرمودند: « ای سُدیر، همانا مردم مأمور شدند نزد این سنگ ها (کعبه) بیایند و گرد آن طواف کنند سپس نزد ما آیند و ولایت خود را نسبت به ما اعلام دارند.( اصول کافی، ج۲/ ۲۳۹)
در زمان ائمه‌ی اطهار، دوستان و اصحاب نزد آن بزرگواران آمده عقاید حقّه ی خود را به امام زمان اعلام می داشتند و در مورد صحّت عقیده ی خود از امامان و پیشوایان معصوم کمک می خواستند.
ادامه شرح این زیارت را در شماره‌های بعد پی گیری کنید.
