حضرت فاطمه معصومه(علیها‌السّلام) الگوی دختران جوان
* مریم سالاری
مقدمه
حضرت فاطمه معصومه(سلام‌الله‌علیها) از جمله زنان نادرند که به معنای واقعی کلمه پیرو معصوم و دارای درجاتی از عصمت هستند. ایشان بهترین الگو برای کسانی است که می‌خواهند مدارج کمال را طی کنند؛ کسانی که در وانفسای غربت زنان این زمان از یافتن الگو ناامیدند. شاید این سؤال برای نسل امروز به وجود آید که افرادی چون فاطمه‌ی معصومه(علیها‌السّلام) قرن‌ها قبل می‌زیسته‌اند و شرایط زندگی زن در آن دوران با امروز کاملاً متفاوت بوده‌است؛ پس این افراد نمی‌توانند الگوی نسل جوان امروزی باشند.
در پاسخ باید گفت: این بانوی نمونه، دختر امام موسی کاظم، دارای ویژگی‌هایی است که هر زنی که به آن معتقد باشد و عمل کند در هر زمانی می‌تواند به کمال مطلوب انسانی برسد و به آرامش دنیایی و آخرتی دست یابد. در ادامه برخی از ویژگی‌های ایشان را می‌آوریم. امید که با مطالعه‌ی آن راهی برای نجات خود و دیگران بیابیم.
ویژگی‌های حضرت معصومه(سلام الله علیها):
۱-ایمان و تقوا:
تنها راه نزدیکی به خداوند، ایمان و تقوای الهی است. «انَّ اَکرَمَکُم عِندَ اللهِ اَتقیکُم»(حجرات، ۱۳). حضرت معصومه(علیها‌السّلام) عبادت و بندگی حق تعالی را سرلوحه‌ی کار خویش قرار داده بودند. در تاریخ آمده‌است که ایشان در میان خواهران، برادران و خویشانِ خود از نظر ورع و پاکدامنی سرآمد همه بوده‌است(نیکوبرش‌راد، فصلنامه‌ی‌بانوان‌شیعه،ش۲،ص۱۰۱) و به گواه برخی احادیث از معدود افرادی است که پس از امامان شیعه (علیهم‌السّلام) مقام عصمت را دارا گشته‌است. از جمله امام رضا(علیه‌السّلام) در باره‌ی ایشان فرموده‌است: «مَن زارَ المَعصومَه بِقُم کَمَن زارَنی»؛ هر کس معصومه را در قم زیارت کند، گویی مرا زیارت کرده‌است(محلّاتی، ریاحین‌الشّریعه، ۱۳۶۸،ج ۵،ص ۳۵).
نقل است که آیت‌الله مرعشی برای شناخت قبر حضرت زهرا(علیها‌السّلام) بسیار تلاش کرد تا در عالم خواب به ایشان گفته شد: به دامن کریمه‌ی اهل بیت (علیها‌السّلام) چنگ بزن که خداوند اراده فرموده که محل قبر حضرت زهرا (علیها‌السّلام) مخفی بماند. همان جلال و جبروت در قبر مطهّر حضرت معصومه(علیها‌السّلام) قرار داده شده است(نیکوبرش‌راد، فصلنامه‌ی بانوان شیعه، ۱۳۸۲، ص ۱۱۱).
ایشان فاصله‌ی هفده روزی که تا پایان عمر شریفشان باقی مانده بود را فقط به عبادت حق‌تعالی گذراندند و حجره‌ای را که ایشان در آن عبادت می کردند، امروزه به نام بیت النّور زیارتگاه ارادتمندان اهل بیت است.
۲- ولایت پذیری :
پس از گذشت یک سال از هجرت امام رضا(علیه‌السّلام) از مدینه به مرو در حالی که حضرت معصومه(علیها‌السّلام) از فراق برادر، بی‌تاب بود، امام رضا(علیه‌السّلام) نامه‌ای به خواهر خویش نوشت و خواست نزد او بیاید. از این رو، آن بزرگوار آماده‌ی سفر گردید. زمان آن رسیده بود که فاطمه‌ی معصومه(علیها‌السّلام) فریاد غربت و حقّانیت علیّ‌بن‌موسی‌الرّضا(علیه‌السّلام) را در فضایی بین سرزمین حجاز تا ایران طنین انداز کند و خود را برای جان سپاری در راه دفاع از ولایت آماده نماید. آن حضرت مشتاقانه رنج سفر را به جان خرید و قدم در این راه طولانی نهاد. (سایت پژوهشکده‌ی باقرالعلوم،۹/۱۲/۹۰)هرچند به علّت بیماری نتوانست این سفر را به اتمام رساند، امّا ولایت‌پذیری و عاشقانه در راه ولایت جان دادن را به تمام دختران مسلمان درس داد.
۳- تبلیغ و مبارزات سیاسی:
حضرت معصومه(علیها‌السّلام) برای فرار از ظلم و ستم حکومت و نشر و تبلیغ آیین محمدی(صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) و آشکار کردن چهره‌ی نفاق دینی عباسیان و مظلومیت خاندان اهل بیت(علیهم‌السّلام) و روشن ساختن اذهان جامعه نسبت به امامت و ولایت، هجرت را برگزید. همان‌گونه که امام رضا(علیه‌السّلام) در طول سفرخویش ازمدینه به مرو با بیان سخنان بیدارکننده‌ی خویش اذهان جامعه را نسبت به اهل بیت و جایگاه آن‌ها و نقش امامت در جامعه‌ی مسلمین روشن ساخت، حضرت معصومه (علیها‌السّلام) نیز به همراه برادران خود برای کسب آزادی و بیان مسائل دینی از فرصت استفاده فرمود و با وجود سختی سفر و مشکلات غربت سفرخود را آغاز نمود.
ایشان در این راه از سختی‌ها و ناملایمات و آزارهای حکومت هرگز نهراسید، بلکه برحسب وظیفه و مسئولیت به تکلیف خود عمل کرد. و در این هجرت، شهادت را به جان خرید و جان به جان آفرین تسلیم کرد. (نیکوبرش‌راد، فصلنامه‌ی بانوان شیعه، ش۲،صص۱۰۳،۱۱۰و۱۱۱)
۴- علم و حکمت:
حضرت معصومه(علیها السلام) در خاندانى که سرچشمه‌ی علم و تقوا و فضایل اخلاقى بودند، نشو و نما یافت. پس از آن که پدر بزرگوار آن بانوى گرامى به شهادت رسید، فرزند ارجمند آن امام یعنى حضرت رضا(علیه‌السّلام) عهده‌دار امر تعلیم و تربیت خواهران و برادران خود شد و مخارج آنان را نیز متکفّل گردید. در اثر توجّه زیاد آن حضرت هر یک از فرزندان امام کاظم (علیه‌السّلام) به مقامى شامخ دست یافتند و زبانزد عام و خاص گشتند. آن‌چه مسلّم است این است که در میان فرزندان امام کاظم(علیه‌السّلام) بعد از حضرت رضا(علیه‌السّلام)، حضرت معصومه(علیها‌السّلام) از نظر علمى و اخلاقى، والاترین مقام را دارد. این حقیقت از اسامى و القاب و تعریف‌ها و توصیفاتى که ائمّه‌ی اطهار(علیهم‌السّلام) از وى نموده‌اند، هویداست؛ القابی همچون: معصومه، کریمه‌ی اهل‌بیت، شفیعه‌ی روزجزا (درزیارت نامه‌ای که از امام رضا(علیه‌السّلام) درمورد حضرت معصومه(علیها‌السّلام) نقل شده چنین آمده است:«یا فاطمه اشفعی لی فی الجنّه» (بحار الانوار، ج۹۹، ص۲۶۶) و محدّثه‌ی آل طاها. چندحدیث معتبر و مشهور ازحضرت معصومه(علیها‌السّلام) با ذکر سند نقل شده‌است(نیکوبرش‌راد، فصلنامه‌ی بانوان شیعه، ص ۱۱۱).
همچنین با توجّه به این حقیقت که ارتباط تنگاتنگ و غیر قابل انفکاکى میان تهذیب نفس و طى مدارج اخلاقى و عرفانى و حصول علوم اصیل الهى و حکمت وجود دارد، مى‌توان به رتبه و مقام علمى غیرقابل توصیف حضرت معصومه (علیه‌السّلام) پى برد و به این نکته واقف گشت که ایشان نیز چون حضرت زینب (علیه‌السّلام) عالمه‌ی غیر‌معلّمه بوده‌اند(سایت تبیان،۶/۳/۹۱).
۵-آینده نگری: ایشان با توجّه به احادیثی که از پدران بزرگوار خود در باره‌ی قداست قم شنیده بودند، موقعی که بیماری بر ایشان غلبه کرد از همراهان خود خواستند تا ایشان را به قم ببرند. این ژرف‌نگری و آینده‌نگری ایشان باعث رونق افزون‌تر شهر قم گردید. شاید اگر ایشان به این شهر نقل مکان نمی کردند،قم تا این میزان تقدّس نمی‌یافت. ایشان با توجّه به دانشی که داشتند می‌دانستند قم در آینده مرکزیت بسیار بالایی پیدا می‌کند و پایگاهی برای علما و فقهای تشیّع می‌گردد(استاد طاهایی، شهرقم و کریمه‌ی اهل بیت،۱۳۸۱،ص ۳).
۶- ازدواج: درباره‌ی عدم ازدواج ایشان دلایل بسیاری مطرح شده است و مهم‌ترین دلیلی را که مطرح کرده‌انداین است که با توجّه به اختناق شدیدی که بر خانواده‌ی موسی‌بن‌جعفر(علیه‌السّلام) وارد بود، هیچ گاه فرصت ازدواج پیدا نکردند و تا آخر عمر شریفشان با تقوا و پرهیزگاری تنها زندگی کردند. به هرحال علّت عدم ازدواج آن حضرت هرچه باشد، مهم این است که نتوانست بر عملکرد ایشان در زندگی تأثیر منفی بگذارد. با توجّه به شرایط زندگی امروز که سن ازدواج خیلی بالا رفته و در برخی مواقع حتّی برخی دختران فرصت ازدواج را نمی‌یابند، تأسّی به سیره‌ی حضرت معصومه(علیها‌السّلام) بسیار کارگشا می باشد. ایشان با تسلیم، توکّل و رضا به قضای الهی براین امر صبر نمودند. دختران مجرّد نسل امروز نیز اگر امکان ازدواج برایشان مهیا نشد، باید بدانند که راه کمال برآن‌ها بسته نیست و آن‌ها می‌توانند در زمینه‌های دیگر به موفّقیت برسند. همان‌طور که بسیاری از زنان بزرگ دیگر ازدواج نمودند امّا کمتر مانند حضرت معصومه(علیها‌السّلام) دارای برکت و خیر شدند. اکنون قم به یُمن وجود ایشان برکت یافته و روزبه روز برقداست این بانوی گرامی افزوده می‌گردد.
