الگوی مصرف میوه با توجّه به آیات و روایات

* زکیه عابدینی‏ نیا

میوه توشه‏ای است که از جانب خداوند متعال برای انسان خاکی، که هر قسمت و بخش آن متناسب با نیاز بخشی از وجود انسان آفریده شده است. از نیازهای جسمی تا نیازهای روحی. پس چه عبث کاری است اگر بخشی از آن را مصرف کنیم و از دیگر بخش‏های آن غافل شویم. چرا که خداوند در قرآن کریم فرموده است که هیچ چیز را بیهوده خلق نکرده است. با توجّه به این موضوع، امر ناپسندی است اگر فردی میوه‏ای را بخورد و پوست و هسته‏ی آن را دور بیندازد که بی شک موجب ناخشنودی خداوند گردیده و این کار از مصادیق اسراف است. لذا در این مختصر سعی شده‌است که فرد از ابتدا که دست به میوه می‏برد تا زمانی که میوه را به طور کامل مصرف می‏کند راهنمایی شود تا بتواند هر چه بیشتر از برکات مادّی و معنوی این نعمت الهی بهره ببرد.

آداب میوه خوردن

۱-شروع با نام خداوند

آن چه در شیوه‏ی زندگی پیشوایان دین دیده می‏شود این است که هر کاری را با نام خدای سبحان آغاز می‏کردند و بی‏شک نام خداوند برکت آن عمل و باعث عاقبت بخیری آن است.

در خبری از پیامبر اعظم (صلّی‏الله‏علیه‏و‏آله) آمده است: کسی که خوردن میوه را با نام خدا آغاز کند، میوه به او ضرری نمی‏رساند (راشدی، لطیف و سعید، طب جامع پیامبر اعظم (صلّی‏الله‏علیه‏وآله) قم، انتشارات پیام عدالت، ۱۳۸،ص۹۵). برای بهره‏مند شدن هر چه بیشتر از میوه نیز هنگام مصرف آن باید نام خدای متعال را بیاوریم و برای این نعمت گرانمایه شاکر او باشیم.

۲-نگاه به میوه

به سند معتبر از حضرت صادق (علیه‏السّلام) منقول است که چون حضرت رسول (صلی‏الله‏علیه‏و‏آله) میوه‏ی تازه می‏دیدند، می‏بوسیدند و بر هر دو دیده می‏گذاشتند و می‏گفتند «اللّهُمَ کما اَدَیتنا اوَّلَهُما فی عافیه فأرنا آخرهما فی عافیه» به این معنا که: خداوندا! چنان که به ما اوّلش را در عافیت نمودی، پس آخرش را نیز در عافیت به ما نشان بده (مجلسی، محمد باقر، حلیه المتّقین، تهران، نشر لقمان، ۱۴۰۹ ق، ص۱۰۰).

۳-خوردن دو میوه با هم

امام صادق (علیه‏السّلام) می‌فرمایند: پیامبر (صلی‏الله‏علیه‏و‏آله) از خوردن دو میوه با هم نهی می‏نمودند و می‏فرمودند: اگر تنها هستی هر طور که دوست داشتی بخور ولی اگر بین مسلمانان هستی میوه‏ها را با هم نخور (مجلسی، ص۷۸).

بی‏شک بهترین مفهومی که از این روایت می‏توان برداشت نمود تشویق مردم به دوری از تجمّلات و رواج ناخواسته‏ی آن، هم چنین اشاعه‏ی فرهنگ ساده زیستی است. همان‏طور‌که مؤمنین در خلوت خود طبق این فرمایش از استعمال هر گونه میوه نهی نگردیده‏اند.

۴-آیا باید پوست میوه را کند؟

پوست میوه چون در مجاورت هوا و آفتاب قرار گرفته است بیش از گوشت آن دارای ویتامین‏ها به ویژه ویتامین آ است. موش‏ها وقتی در مقابل خرده‏های میوه قرار می‏گیرند به کمک غریزه‏ی فطری خود پوست میوه را جست‏وجو کرده آن را می‏خورند تا از ویتامین‏هایی که محروم هستند، برخوردار گردند. همین طور طبیعت به کمک دیاستازهایی که در پوست میوه جمع کرده است گوشت میوه را قابل هضم و جذب ساخته است.

بنابراین اگر پوست میوه‏ها را کنده و به دور بریزیم مرتکب خطا و اشتباه بزرگی شده‏ایم؛ زیرا اگر میوه را خوب نجویم هضم آن سنگین خواهد شد و وقتی با پوست مصرف گردند موجب این می‏شود که خوب آن‏ها را بجویم و در نتیجه بهتر هضم می‏شوند (لئونس کارلیه، سبزی‏ها و میوه‏های شفابخش، ترجمه‏ی مهدی نراقی، تهران، انتشارات امیرکبیر، ۱۳۸۷، ص۱۷۰). امّا با توجه به سم‌پاشی همه ساله‏ی درختان برای جلوگیری از آسیب‏های ناشی از آفات باید میوه‏ها را خوب شسته، سپس با پوست مصرف کنیم.

در حدیث معتبر از حضرت صادق (علیه‏السّلام) آمده‌است که کندن پوست میوه کراهت دارد؛ در حدیث دیگر نیز فرمودند: که بر روی میوه زهری است پس چون برای شما بیاورند آن را به آب فرو برید و بخورید. (مجلسی، ص۹۵)

۵-چرا نباید بعد از مصرف میوه آب خورد؟

خوردن آب بعد از میوه به هیچ وجه صحیح نیست؛ خواه آب به صورت طبیعی باشد و یا نوشیدنی‏هایی از قبیل چای که با آب تهیه می‏شوند. چرا که میوه‏ها به ویژه گیلاس وقتی با مایعات و اسید معده مخلوط گردند به سرعت تخمیر می‏شوند و تولید گاز می‏کنند (لئونس کارلیه، ص۱۱۹). این تولید گاز در نتیجه موجب فشار به دیافراگم و بروز اختلالات قلبی می‏شود. این اختلالات درد شدیدی در روده‌ها ایجاد‏کرده و موجب انسداد شرایین می‏گردد (احمدی یوسف، دانستنی‏های‏عمومی، قم، ارمغان یوسف، ۱۳۸۷‏‏ق، ص‏۲۴).

۶-زمان مصرف میوه

میوه‏ها نیز هم‏چون سایر خوراکی‌ها باید در زمان خود مصرف شوند و اگر خارج از زمان خود میل شوند ممکن است باعث آسیب رساندن به بدن گردد؛ از این رو آگاهی از این مطلب، سبب بهره برداری مفید از آن خواهد شد.

غذاهایی در بدن ایجاد پیه و ذخیره‌ی چربی می‏کنند که دارای قند و چربی باشند. بدن نیز برای تولید انرژی نیاز به سوزاندن قند دارد و میوه‏ها فاقد چربی و قند مصنوعی هستند. وقتی میوه‏ها در صبح استفاده شوند غذایی خورده شده که فاقد قند و چربی است و بدن برای سوخت به ناچار مجبور به استفاده از ذخایر  چربی است در نتیجه اثر لاغری هم درپی دارد.

مصرف میوه فعّالیت غدّه‏ها و ترشّحات معده را کاهش می‏دهد به این سبب خوردن میوه قبل از غذا بسیار مفید است؛ زیرا انسان گرسنه کمتر غذا را می‏جود و چون میوه زودتر از غذا هضم می‏شود، غذا برای هضم معطل نمی‌ماند؛ امّا اگر میوه بعد از غذا میل شود برای هضم مدّت بیشتری در معده خواهد ماند که این امر برای بدن بسیار مضر است (لئونس کارلیه، ص۱۱۸).

قرآن نیز در جایی که از خوراکی‏های بهشتی سخن می‏گوید ابتدا میوه و سپس غذا را ذکر می‏کند (واقعه،۲۰و۲۱). این رجحان هم به علّت نقش و اهمّیت بالای میوه نسبت به غذا در تغذیه است و  هم تذکّری نسبت به این مسأله است که مصرف میوه همیشه باید قبل از غذا باشد.