شرح زیارت آل یاسین/ *استاد رثایی
مقدمه:
در شمارهی پیشین بیان شد که جملات آغازین زیارت آل یاسین به تفکّر و تأمّل در امر امامت هشدار داده و به لزوم پیروی از اولیا، این مربّیان و هدایتگران شایسته اشاره دارد کسانی که خداوند آنها را پیشوایان مردم و الگوی بشریّت ساخته تا در همهی امور به آنان اقتدا کنند و اینک ادامهی بحث:
امام (علیه‌السّلام) میفرمایند: حِکْمَهٌ بالِغَهٌ فَما تُغْنِى النُّذُرُ عَنْ قَوْمٍلایُؤْمِنُونَ: حکمتی است رسا و کامل، امّا گروهی را که ایمان نمیآورند (و لجاجت میورزند) هشدارها کفایت نکند.
حکمت، علم درست و توأم با دلیل و برهان را گویند که شک و تردیدی در آن نباشد و آدمی را از کجی و انحراف باز دارد. فردوسی میگوید:
جهان سر بسر حکمت و عبرت است چرا بهره ی ما همه غفلت است؟
در قرآن کریم واژه ی حکمت بیست بار آمده است امّا ترکیب «حِکْمَهٌ بالِغَهٌ» فقط یک بار یاد شده است. به عبارت دیگر، حکمت، یعنی درست اندیشیدن، سخن استوار و کردار درست، حق و واقعیتی که هیچ فساد و باطلی در آن راه ندارد و فقط می توان از راه وحی به آن رسید و مخصوص خداوند است: یُؤتِی الْحِکْمَهَ مَن یَشَاء وَمَن یُؤْتَ الْحِکْمَهَ فَقَدْ أُوتِیَ خَیْرًا کَثِیرًا: (و خداوند) به هرکس که خواهد حکمت می دهد و هر آن که حکمت به او داده شود، خیر بسیار یافته است(بقره،۲۶۹).
بالغه، به معنای بلوغ، ابلاغ و رسیدن به انتهای مقصد است و در این جا یعنی، امر خدا حکمتی است که در نهایت واقع خواهد شد چنان که در آیه ی شریفه می فرماید: إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ: امر خداوند به همه چیز نافذ است و آن واقع می شود(بحارالانوار،ج۴،ص۲۲۰).
در احادیث تأکید شده ، که حکمت، معرفت امام است. امام صادق (علیه‌السّلام) می فرمایند: «نَحْنُ الحُجَّهُ الْبالِغَهُ» ونیز در تفسیر آیه ی یُؤْتى الْحِکمَهَ مَن یَشاءُ می فرمایند: «منظور از حکمت، اطاعت خداوند و شناختن ماست»(بحارالانوار،ج۲۶،ص۱۲۵).
معرفت امامی که سرمایه ی همه ی سعادت هاست و انسان ها با کسب کردن علوم یقینی و حکمت ها از امام، به اطاعت خداوند می رسند و معلوم می گردد حکمت علوم باطله نیست که جمعی از فرقه ها و مکاتب ضالّه به خود نسبت می دهند و مردم را از معرفت کتاب الهی و احادیث نبوی و ائمّه ی اطهار (علیه‌السّلام) بدون اینکه علم به شرع مقّدس و مسایل ضروری دین داشته باشند، محروم کرده اند.
با توجّه به مطالب فوق، معنای عبارت «حِکْمَهٌ بالِغَهٌ» چنین میشود: این امر الهی (امامت) که شما در آن فکر نمیکنید و از دلیل و برهان عقل برای درک و فهم آن استفاده نمی نمایید همان حکمت بالغه ی الهی است که واقع خواهد شد و هیچ قدرتی نمی تواند مانع از وقوع آن گردد.
فَما تُغْنِى النُّذُرُ عَنْ قَوْمٍلایُؤْمِنُونَ این قسمت از فرمایش حضرت ولی عصر (عج الله تعالی فرجه) از دو آیه ی قرآن کریم برگرفته شده است. ۱- « حِکْمَهٌ بالِغَهٌ فَما تُغْنِى النُّذُرُ: این حکمتی است رسا، امّا هشدارها یا هشدار دهندگان را کفایت نکنند. و ما تُغْنِى الایاتُ وَ النُّذُرُ عَنْ قَوْمٍلایُؤْمِنُونَ: امّا آیات و نشانه ها و هشدارها (و انذار کنندگان) گروهی را که ایمان نمی آورند (و لجاجت میکنند) چه نتیجه ای می دهد(یونس،۱۰۱)؟ از امام صادق (علیه‌السّلام) روایت شده که منظور از «النذر» انبیا هستند و منظور از آیات، ائمه ی اطهار (علیهم‌السّلام)( تفسیر صافی، ج ۲/۴۸۲). کسانی که قلوب آنها سیاه شده و قساوت گرفته باشد این انذارها و تذکّرات و مشاهدات و اقامه ی برهان های عقلی و نقلی در آن ها تأثیر نمی کند و ایمان نمی آورند؛ گویی امام زمان (عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشّریف) در این جا به این مطلب، توجّه می دهند که گفتنی ها گفته شده و دلایل استوار برای مردم بیان گردیده؛ اکنون وظیفه ی سنگینی برعهده ی آن هاست که عصیان و عنان را واگذارند و به پند و اندرز حکیمانه ی اولیای حق روی آورند و دستورات ایشان را به کار بندند تا از تنگناها رهایی یابند و گرنه عذاب های الهی بر آن ها نازل میگردد.
اوّلین گرفتاری مردم به کیفر روی گرداندن از امام (علیه‌السّلام) و نپذیرفتن پند حکیمانه ی او، همان کناره گیری در زمان غیبت از امام (علیه‌السّلام) است. که بر اثر غیبت انواع فتنه ها و سختی ها و کشتارها و جنایت ها و… بشر را احاطه کرده و جهان را به زندانی بزرگ و شکنجه گاهی همگانی مبدّل نموده است. از هر گوشه فریاد مظلومی به گوش می رسد و از هر سویی دود فتنه ای به چشم می خورد.
خداوند انبیا و اهل بیت (علیه‌السّلام) همگی هشدار می دهند، امّا کسانی که ایمان نیاوردند دل هایشان تاریک و مرده است و این هشدارهای اولیا را نمی شنوند. همان گونه که فرعون و نمرود و عاد و ثمود به عصیانگری ادامه دادند تا این که خداوند آن ها را نابود کرد و مؤمنان را نجات بخشید. همین برنامه تکرار خواهد شد و این بار برای همیشه، ستمکاران و بدکاران از بین می روند و مؤمنان شایسته دنیا را به علم و تقوا و درست‌کاری آراسته خواهند ساخت و در زمین مستقر خواهند شد: وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آَمَنُوا مِنْکُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَى لَهُمْ وَلَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا یَعْبُدُونَنِی لَا یُشْرِکُونَ بِی شَیْئًا وَمَنْ کَفَرَ بَعْدَ ذَلِکَ فَأُولَئِکَ هُمُ الْفَاسِقُونَ: خدا به کسانی از شما بندگان (که به خدا و حجّت عصر (عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشّریف) ایمان آورد و نیکوکار گردد، وعده فرموده است که در ظهور امام زمان (علیه‌السّلام) در زمین خلافت دهد و به جای اُمَم گذشته حکومت و اقتدار بخشد) چنان که اُمَم صالحه ی پیامبران گذشته، جانشینان پیشینیان خود شدند و علاوه بر خلافت، دین پسندیدهی آنان را (که اسلام واقعی است) بر همه ی ادیان تمکّن و تسلّط عطا کند و به همه ی مؤمنان پس از خوف و اندیشه از دشمنان ایمنی کامل دهد که مرا بدون هیچ شائبه‌ی شرک و ریا پرستش کنند و بعد از آن هر که کافر گردد به حقیقت همان فاسقان تباه‌کارند که با شناسایی و معرفت حق، دنبال شهوت نفس به راه کفر می روند(نور،۵۵).
ادامه دارد…
