مثل ها و عسل ها

فاطمه متشرعی

* این جهان کوه است و فعل ما ندا

عربی:

«سیُجْزَوْنَ مَا کانُوا یَعْمَلُونَ‏»؛ به زودی جزای اعمالی که انجام می ‏دادند، می‏ بینند (اعراف/۱۸۰).

«مَن جَاءَ بِالْحَسَنَهِ فَلَهُ خَیْرٌ مِّنْهَا وَ مَن جَاءَ بِالسَّیِّئَهِ فَلَا یُجْزَى الَّذِینَ عَمِلُوا السَّیِّئَاتِ إِلَّا مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ»؛ کسی که کار نیکی انجام دهد، برای او پاداشی بهتر از آن است؛ و کسانی که کارهای بد انجام دهند، مجازات بدکاران جز (به مقدار) اعمالشان نخواهد بود (قصص/۸۴).

«کُلُّ نَفْسٍ بِمَا کَسَبَتْ رَهِینَهٌ»؛ هر کسی در گرو دستاورد خویش است (مدثر/۳۸).

«کَما تدینُ تدان»؛ هرچه کنی همان‏طور با تو رفتار می ‏شود (نهج ‏البلاغه، خ۱۵۳).

«کما تَزرَعُ تَحصُدُ»؛ همان‏طور که می‏ کاری برداشت می‌کنی (فرائه ‏الادب، ص۸۳۰).

فارسی:

این جهان کوه است و فعل ما ندا          سوی ما آید نداها را صدا (مثنوی مولوی، ج۱، ص۱۵)

آن‏که کردار بد روا بیند                 خود ز کردار خود جزا بیند (خمسه امیرخسرو دهلوی،ص۳۱۳)

چو بد کردی مشو ایمن ز آفات          که لازم شد طبیعت را مکافات (دیوان اشعار، ناصرخسرو قبادیانی، ص۶۳)

بدی مکن که در این کشتزار روز جزا      به داس دهر همان بدروی که می‏ کاری (امثال‏ وحکم، علی‏ اکبر دهخدا،ج۱، ص۴۰۸۱)

هرچه کنی به خود کنی             گر همه نیک و بد کنی

از مکافات عمل غافل مشو          گندم از گندم بروید جو ز جو

هرکس درود آن‏چه کشت          جو کشته گندم نخواهی درود (سعدی)

به جز کشته ‏ی خویش ندروی (سعدی).

مرد آن درود که کشته باشد (نظامی).

انگلیسی:

As you sow, so shall you reap.

هرچه بکاری همان را درو می‏ کنی.

Do as you would be done by.

آن‏چه انجام داده ‏ای، در مورد تو به انجام می‏ رسد.

As you make your bed, so you must lie on it.

هرطور که تخت خوابت را بسازی، باید روی آن بخوابی.

اسپانیایی:

Cria cuervos y te sacaran los ojos.

کلاغ پرورش بده تا چشمانت را درآورد.

Quien siembra vientos recoge tempestades.

هرکه باد می ‏کارد، طوفان درو می ‏کند.   

 

*بر نامده و گذشته بنیاد  مکن 

عربی:

«لِکَیْلا تَأْسَوْا عَلى‏ ما فاتَکُمْ وَ لا تَفْرَحُوا بِما آتاکُمْ وَ اللَّهُ لا یُحِبُّ کُلَّ مُخْتالٍ فَخُورٍ»؛ تا برآنچه از دست شما رفت اندوه مخورید و بدان‏چه به شما داد شادمان نشوید (حدید/۲۳).

«لِکَیْلا تَحْزَنُوا عَلى‏ ما فاتَکُمْ»؛ و به آنچه (از مصائب و ضرر) به شما رسیده غمگین نشوید (آل‏ عمران/۱۵۳).

«قَدْ أَدْبَرَ مَا أَدْبَرَ وأَقْبَلَ مَا أَقْبَلَ»؛ آن‏چه گذشت گذشته و آن‏چه روی نمود آمد بناچار (نهج ‏البلاغه، نامه۷۵).

« قَدْ فَاتَ مَا فَاتَ وَ ذَهَبَ مَا ذَهَب»؛ آن‏چه درگذشت، درگذشت و آن‏چه رفت سپری گردید (نهج ‏البلاغه، خ۱۹۱).

«ما فات مضی»؛ آن‏چه گذشت، گذشته است.

«الفرصه الضائعه لن یعود و لیس کل ما فات یدرک»؛ فرصت از دست داده شده هرگز باز نمی ‏گردد و چنین نیست که آن‏چه از دست رفت  یافته شود.

«الماضی لا یُذکر و المستقبل لا ینظر»؛ گذشته را یاد مکن و آینده را در نظر نیاور.

فارسی:

هرگز غم دو روز مرا یاد نگشت          روزی که نیامدست و روزی که گذشت (خیام)

ز آمده شادمان نباید بود                وز گذشته نکرد باید یاد (رودکی سمرقندی)

تیری که جست از شست کی دیگر به شست آید (ده‏ هزار مثال فارسی، دکتر ابراهیم شکورزاده بلوری).

آینده نیامدست و بگذشته گذشت (همان).

برای هر روز غم همان روز کافی است (همان).  

از دی که گذشت هیچ ازو یاد مکن          فردا که نیامده است فریاد مکن

بر نامده و گذشته بنیاد مکن          حالی خوش باش و عمر بر باد مکن (خیام)

مبر غم به چیزی که رفتت ز دست (گرشاسب‏نامه، علی‏بن احمد اسدی طوسی).

انگلیسی:

A word spoken is past recalling.

سخن گفته شده قبلاً به یاد آورده شده است.

An opportunity lost never recurs.

فرصت از دست رفته هرگز باز نمی‏ گردد.

اسپانیایی:

Hay tres cosas que nunca podran recuperarse: la flecha lanzada, la palabra dicha y la oportunidad perdida.

سه چیز را نمی ‏توان هرگز برگرداند: تیر پرتاب شده، حرف زده شده و فرصت از دست رفته.

 

*شکر رحمت کن که رحمت در پی است

عربی:

«لَئِنْ شَکَرْتُمْ لأزِیدَنَّکُمْ»؛ اگر شکرگزاری کنید نعمت‏ هایتان را افزایش می‏ دهم (ابراهیم/۷).

«الشُکر زِینه الغَنی»؛ شکرگزاری زیور ثروتمندی است (نهج‏ البلاغه، کلمات قصار۶۸).

«بالشکر تدوم النعم»؛ با سپاس‏گزاری نعمت ‏ها دوام می‏ یابد.

فارسی:

شکر کردن به حاجت نخستین، اجابت حاجت دومین بود (قابوس‏نامه، کیکاوس ‏بن اسکندر، باب۳۰، ص۱۱۱).

شکرکننده را نعمت دهید و نعمت دهنده را شکر گویید (تاریخ گزیده حمدالله مستوفی، ص۱۲۳).

شکر رحمت کن که رحمت در پی است (امثال‏ وحکم، علی‏ اکبر دهخدا، ج۲، ص۱۰۲۷).

سپاس‏دار باش تا سزاوار نیکی باشی (مرزبان‏ نامه، سعدالدین واروینی، ص۹۸).

شکر نعمت نعمتت افزون کند          کفر نعمت از کفت بیرون کند (مثنوی مولوی، دفتر اول، ص۴۵).

در نعمت خدای بگشاید          شکر کن تا خدای بیفزاید (انوری)

انگلیسی:

Gratitude perpetuates blessing.

سپاس‏گذاری همیشگی می‏ کند برکت خدا را.

اسپانیایی:

De desagradecidoa esta el infierno lleno.

دوزخ پر از مردم ناسپاس است.

Bueno, sies breve, es bueno dos veces.

چیز خوب اگرکم باشد، دو برابر خوب است.