احکام طهارت در منزل / طاهره رحیم‌زاده
اسلام دین پاکی و پاکیزگی است. «وَاللّهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرِينَ» (توبه/108) خداوند پاکیزگان را دوست می‌دارد. پیامبر اکرم
صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید: «النّظافةُ منَ الایمانِ». انسان بنا برفطرت خود از بسياري از نجاسات پرهيز مي‌كند و طبع او از آن تنفّر دارد. البته بعضی از پدیده‌ها وجود دارند که نجاست آن مخفی است و انسان به راحتی نمی‌تواند به آن‌ها پی ببرد و چه بسا آن‌ها را پاک می‌داند ولی دین اسلام نجاست آن را متذکّر شده است مانند: نجاست سگ، خوک، شراب و... و از سوی دیگر دین اسلام برای پاک کردن نجاسات برنامه و دستورات خاصی دارد به نام مطهرات که بر اساس فطرت بشری تشریع شده و جست‌وجو و تحقیق و دقت نظر را لازم ندانسته است حتی در مواردی شخص را از دقت زیاد و وسواس برحذر داشته و منع کرده است؛ زیرا وسواس در طهارت و نجاست شخص را دچار بیماری روحی و افسردگی کرده و زندگی را بر خودش تلخ می‌کند و خداوند راضی به رنج و عذاب و سختی افراد نیست. بنابراین در این مبحث برخی از احکام منزل را مورد بررسی قرار می‌دهیم؛ از جمله: ماشین‌لباسشویی، فرش و موکت، تطهیر لوازم منزل، شستن نجس، رنگ نجاست، کف صابون، تطهیر با آفتاب، ترشحات آب نجس، سیفون توالت، لباس موقت، یکی بودن چاه آشپزخانه و توالت، نصب پمپ آب، رعایت شئون اسلامی در مهندسی منازل و چند مسأله‌ی دیگر.
حکم تطهیر و شست‌و شو با ماشین لباسشویی
سؤال: آیا لباسشویی اتوماتیک که چند بار لباس را می‌شوید می‌تواند لباس نجس را پاک کند؟
آیت‌الله خامنه‌ای و آیت‌الله صافی گلپایگانی: اگر عین نجاست را برطرف کند و آب متصل به لوله در داخل ماشین لباسشویی به لباس‌ها و تمامی قسمت‌های داخل ماشین برسد و از آن جدا و خارج شود پاک می‌کند. (آیت‌الله خامنه‌ای، اجوبة الاستفتائات، س292؛ صافي گلپايگاني، جامع‌الاحکام، ج1، س80)
امام خمینی و آیت‌الله نوری همدانی: اگر بعد از برطرف شدن عین نجاست، یک مرتبه با آب لوله‌کشی یا دو مرتبه با آب قلیل می‌شوید، پاک می‌کند. (امام، استفتائات، احکام نجاست، س327و328؛ نوری همدانی، استفتائات، ج1، س35)
آیات عظام سیستانی و مکارم شیرازی: اگر عین نجاست را برطرف کند پاک می‌کند خواه در شستن لباس‌ها اتصال با آب لوله‌کشی داشته باشد یا بعد از قطع‌شدن شروع به شست‌و‌شو کند. (سیستانی، رساله‌ی دانشجویی، ج16، ص336؛ مکارم، استفتائات، ج1، س34)
تطهیر فرش و موکت
سؤال: چگونه موکتی که به زمین چسبیده و به بول نجس شده، پاک می‌شود؟
آیات عظام: امام خمینی، آیت‌الله خامنه‌ای، فاضل و نوری‌همدانی: اگر بعد از برطرف ساختن عین نجاست، توسط شلنگی که به آب لوله‌کشی شهر متصل است، یک بار روی آن آب ریخته شود، پاک می‌گردد و احتیاط واجب آن است که موکت طوری فشار یا حرکت داده شود که آب داخل آن خارج شود. (امام و نوری‌همدانی، رساله‌ی دانشجویی، ج16، ص337؛ آیت‌الله خامنه‌ای، اجوبة الاستفتائات، س71 و 73؛ فاضل، جامع المسائل، ج1، س46)
آیت‌الله سیستانی: اگر بعد از برطرف ساختن عین نجاست، توسط شلنگی که به آب لوله‌کشی شهر متصل است، دو بار روی آن آب ریخته شود، پاک می‌گردد و فشار و حرکت دادن موکت لازم نیست. (توضیح‌المسائل مراجع، م159)
آیات عظام مکارم شیرازی و وحید خراسانی: اگر بعد از برطرف ساختن عین نجاست، توسط شلنگی که به آب لوله‌کشی شهر متصل است، یک بار روی آن آب ریخته شود، پاک می‌گردد و در ضمن باید موکت طوری فشار یا حرکت داده شود که آب داخل آن خارج شود. (مکارم، توضیح‌المسائل مراجع، م159؛ وحید خراسانی، توضیح‌المسائل، م160)
تطهیر لوازم منزل
سؤال: اگر دیوار اتاق یا برخی اثاث آن نجس شود، آیا تطهیر آن‌ها واجب است؟
همه‌ی مراجع: خیر، تطهیر آن‌ها واجب نیست. تنها برای صحت نماز، باید لباس نمازگزار و محل گذاشتن پیشانی (مانند مهر) پاک باشد. (آیت‌الله خامنه‌ای، اجوبة الاستفتائات، س300؛ بقیه‌ی مراجع: رساله‌ی دانشجویی، ج16، ص339، س550 )
کیفیت تطهیر با آب قلیل
سؤال: اگر چیزی به بول نجس شود چگونه با آب قلیل پاک می‌شود؟
همه‌ی مراجع به جز آیت‌الله سیستانی و صافی گلپایگانی: اگر از قبیل بدن و چیزهای سفت است (که آب در آن نفوذ نمی‌کند) پس از برطرف شدن عین نجاست (خواه با آب یا وسیله‌ی دیگر) باید دوبار شسته شود و اگر از قبیل لباس و فرش و مانند این‌هاست باید بعد از هر بار شستن فشار داده شود تا غساله‌ی آن بیرون آید. (توضیح‌المسائل مراجع، م160 و 170؛ وحید خراسانی، توضیح‌المسائل، م161 و 171؛ خامنه‌ای، رساله‌ی دانشجویی، ج16، ص332)
آیت‌الله سیستانی: اگر آن چیز لباس و بدن باشد پس از برطرف شدن عین نجاست (خواه با آب یا وسیله‌ی دیگر) باید دو بار شسته شود و اگر غیر آن باشد یک مرتبه با آب شسته شود کفایت می‌کند. در هر حال در لباس و مانند آن فشار یا حرکت لازم است. (توضيح‌المسائل مراجع، م160 و 170)
رنگ نجاست
سؤال: اگر بعد از شستن لباس، رنگ نجاست روی آن باقی باشد آیا هنوز نجس است؟
همه‌ی مراجع: خیر، پاک است. (رساله‌ی دانشجویی، ج16، ص335)
کف صابون
سؤال: آیا آبی که کف صابون دارد می‌تواند چیز نجسی را پاک کند؟
همه‌ی مراجع: آری، آب با کف صابون مضاف محسوب نمی‌شود. (رك. همان)
ترشحات آب متنجس
سؤال: هنگام تطهیر نجاست گاهی آب لوله‌کشی در اثر رسیدن به عین نجاست به بدن ترشّح می‌کند حکم این ترشح چیست؟
همه‌ی مراجع: با توجه به این که آب لوله‌کشی به کر متصل است ترشح آن پاک است. مگر آن که عین نجاست در آب ترشح شده دیده شود. (رساله‌ی مراجع، م 177، وحید خراسانی، توضیح‌المسائل، م 178؛ آیت‌الله خامنه‌ای، رساله‌ی دانشجویی، ج16، ص346)
نجاست فرش
سؤال: اگر فرش اتاق نجس باشد، آیا نماز بر روی آن صحیح است؟
همه‌ی مراجع: اگر فرش نجس، خشک باشد و رطوبت آن به بدن یا لباس نمازگزار نرسد، اشکال ندارد. اما جای سجده (مانند مهر) باید پاک باشد. (توضیح‌المسائل مراجع، م885؛ نوری همدانی، توضیح‌المسائل، م886؛ وحید خراسانی، توضیح‌المسائل، م895؛ آیت‌الله خامنه‌ای، دفتر)
سؤال: اگر فرش کسی نجس باشد و ببیند دیگران با پای مرطوب بر آن قدم می‌گذارند، تکلیف چیست؟
آیات عظام: امام خمینی، آیت‌الله خامنه‌ای، صافی‌گلپایگانی، فاضل لنکرانی، نوری همدانی: لازم نیست به آن بگوید. (توضیح‌المسائل مراجع، م144؛ نوری همدانی، توضیح‌المسائل، م144؛ آیت‌الله خامنه‌ای، دفتر)
آیت‌الله مکارم شیرازی: بنابر احتیاط به آن بگوید. (مکارم، توضیح‌المسائل مراجع، م143)
آیت‌الله سیستانی: اگر او باعث این امر شده باشد، با دو شرط باید به وی بگوید، یکی این که در معرض این باشد که نجاست به خوردنی‌ها و آشامیدنی‌های او سرایت کند و دیگر آن که احتمال بدهد آنان به گفته‌ی او ترتیب اثر می‌دهند، ولی اگر بداند ترتیب اثر نمی‌دهند، گفتن لازم نیست. (توضیح‌المسائل مراجع، م142 و 144)
سؤال: آیا اگر مهمانی یکی از اثاثیه‌های میزبانش را نجس کند، مطلع کردن میزبان واجب است؟
آیت‌الله خامنه‌ای: اطلاع دادن در غیر از خوردنی و آشامیدنی و ظرف‌های غذا، لازم نیست. (استفتائات از مقام معظم رهبری، س 282، احکام طهارت)
سؤال: رفت‌وآمدهای خانوادگی با اشخاصی که به طهارت و نجاست در خوردن و آشامیدن و مانند آن اهمیت نمی‌دهند، چه حکمی دارد؟
آیت‌الله خامنه‌ای: به طور کلی در مورد طهارت و نجاست، حکم دین اسلام این است که هر چیزی که یقین به نجاست آن نباشد، از نظر شرعی محکوم به طهارت است. (همان، س 296، احکام طهارت)
مسأله: اگر بخواهند ظرفی را که به شراب نجس شده با آب قلیل آب بکشند باید سه مرتبه بشویند و بهتر است هفت مرتبه شسته‌شود. (امام خمینی، توضیح‌المسائل مراجع، م 153)
آیت‌الله مکارم شیرازی: اگر بخواهند ظرفی را که به شراب نجس شده، با آب قلیل آب بکشند باید سه مرتبه بشویند و دست در آن بمالند و مستحب است هفت مرتبه شسته شود. (توضیح‌المسائل مراجع، م 153)
آیت‌الله سیستانی: ظرفی که به شراب نجس شده، باید سه بار شسته شود، هر چند با آب کُر یا جاری و مانند آن باشد و احتیاط مستحب این است که هفت بار بشویند. (توضیح‌المسائل مراجع، م 153)
مسأله: اگر ظاهر گندم و برنج نجس شود به فرو بردن در آب کُر و جاری پاک می‌گردد. و اگر باطن آن‌ها نجس شود پاک نمی‌گردد. (امام خمینی، توضیح‌المسائل مراجع، م 164)
آیت‌الله مکارم شیرازی: اگر باطن آن‌ها نجس شود باید آن‌قدر صبر کرد تا یقین حاصل شود آب داخل آن نفوذ کرده و خارج شده. (همان، م 164)
آیت‌الله سیستانی: اگر ظاهر گندم و برنج نجس شود با فرو بردن در آب کُر و جاری پاک می‌گردد و با آب قلیل نیز تطهیر می‌شود و اگر باطن آن‌ها نجس شود چنانچه آب کر و جاری به آن ها برسد پاک می‌شوند ولی اگر باطن صابون نجس شود قابل تطهیر نیست.
سیفون توالت
سؤال: آبی که هنگام کشیدن سیفون توالت به بدن ترشح می‌کند پاک است؟
همه‌ی مراجع: اگر هنگام کشیدن سیفون، شلنگ متصل به شیر آب به آن جاری باشد، ترشحات پاک است. (همان، مسأله 27؛ آیت‌الله خامنه‌ای و سیستانی، رساله‌ی دانشجویی، ج16، ص346)
حکم پوشیدن کفش هم‌اتاقی
سؤال: اگر کفش هم‌اتاقی خود را بدون رضایت او بپوشد و با آن وضو بگیرد چه حکمی دارد؟
همه‌ی مراجع: اگر اطمینان به رضایت دارد اشکال ندارد و اگر بدون رضایت او این کار را انجام دهد، گناه کرده، ولی وضویش صحیح است. (توضیح‌المسائل مراجع، م266)
استفاده از آب بدون جواز
سؤال: برخی از خانه‌ها کنتور آب را ندارند و بدون جواز از آب استفاده می‌کنند، حکم نماز و عبادت و وضو و غسل آن‌ها چیست؟
آیت‌الله سیستانی: استفاده از آب آن جایز نیست.
آیت‌الله مکارم شیرازی: استفاده از چنین آبی برای وضو و غسل جایز نیست.
آیت‌الله بهجت: جایز نیست و ضامن آب مصرفی هستید.
آیت‌الله فاضل لنکرانی: اشکال دارد، مگر این که قصد پرداخت آب‌بهاء را داشته باشد. (مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ج4، ص143)
یکی بودن چاه آشپزخانه و توالت
سؤال: اگر چاه آشپزخانه و توالت یکی باشد چه صورت دارد؟
آیت‌الله خامنه‌ای: اشکال ندارد. آیت‌الله مکارم شیرازی: اشکال ندارد و اگر جدا باشد بهتر است.
آیت‌الله صافی‌گلپایگانی: در حال حاضر که نوعاً جدا کردن آن‌ها مشکل است اشکال ندارد. آیت‌الله فاضل لنکرانی: مناسب نیست. آیت‌الله بهجت: بهتر است دو تا باشد. (مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ج3، ص167)
نصب پمپ آب
سؤال: نصب پمپ آب به لوله‌های آب که موجب کمی یا قطع آب شرب همسایگان می‌شود چه حکمی دارد؟
آیت‌الله خامنه‌ای: تخلّف از مقررات و تضییع حق دیگران جایز نیست.
آیت‌الله مکارم شیرازی: در صورتی که مخالف مقررات سازمان آب باشد یا باعث ضرر به همسایگان شود جایز نیست.
آیت‌الله سیستانی: اگر مخالف قانون باشد حرام است.
آیت‌الله صافی‌گلپایگانی: اگر سازمان آب در موقع فروش امتیاز آب شرط کرده باشد که پمپ آب نگذارند جایز نیست خریدار برخلاف شرط عمل کند. آیت‌الله فاضل لنکرانی: اگر خلاف مقررات باشد جایز نیست. (مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ج3، ص63)
رعایت شئون اسلامی در مهندسی منازل
سؤال: آیا مهندسی و بنای ساختمان‌ها بر اساس مهندسی غربی که برای آشپزخانه‌ها و اتاق‌ها حفاظ مطلوبی قرار نمی‌دهند (اُپن) و با اصول فرهنگ دینی و حفظ حیا و عفت خانوادگی سازگار نیست از نظر شرعی چگونه است؟
آیت‌الله سیستانی: باید رعایت حجاب و شئون اسلامی بشود.
آیت‌الله فاضل‌لنکرانی: مسائل شرعی باید رعایت شود و باید از ایجاد محیط‌هایی که موجب از بین رفتن حدود شرعی می‌شود اجتناب کرد.
آیت‌الله صافی‌گلپایگانی: خانه‌سازی باید به نحوی باشد که مستلزم اختلاط زن و مرد بیگانه نشود و خانه به اسلوب اسلامی ساخته‌شود. برخی خانه‌هایی که اخیراً ساخته می‌شوند حاکی از عدم التزام به احکام اسلام و نشانه‌ی غرب‌زدگی و تشبّه به کفار است.
آیت‌الله بهجت: بایست خودشان عفت و حیای ناموس خود را رعایت نمایند. (مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ج3، ص186)
منابع
* قرآن کریم.
1. توضیح‌المسائل مراجع، سید محمد حسن بنی هاشمی، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به حوزه‌ی علمیه‌ی قم، زمستان 1391.
2. اجوبه استفتائات، سید علی خامنه‌ای، شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، تهران، وابسته به انتشارت امیر کبیر، چاپخانه‌ی سپهر، چ36، 1386.
3. مسائل جدید از دیدگاه علماء و مراجع تقلید، تنظیم: سید محسن محمودی، انتشارات علمی فرهنگی صاحب الزمان (عج)، چاپ مهدیه، 1385.
4. توضیح المسائل سید علی حسینی سیستانی، مشهد مقدس، ناشر دفتر آیت الله سیستانی، 1341قمری.
5. توضیح المسائل ناصر مکارم شیرازی، مشهد مقدس، انتشارات عروج اندیشه، دفتر مرکزی چهار راه شهدا، چ‌پنجم، 1387.
6. دفتر پاسخ‌گويي حرم مطهر رضوي.
شماره نشریه: شمیم نرجس شماره 29