طاهره رحیم زاده
(ازدواجهای حرام از دیدگاه فقه)
عبدالسلام از امام رضا علیه السلام شنید که فرمودند: خداوند رحمت کند کسی که امر ما را زنده میکند. عرض کرد: چگونه امر شما را زنده میکند؟ امام رضا علیه السلام فرمودند: علوم ما را فرا میگیرد و آن را به مردم تعلیم میدهد زیرا اگر مردم از زیباییهای کلام ما آگاهی مییافتند از ما پیروی میکردند (شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، ج۱، ص۳۰۷، ح۶۹).
سؤال: به سبب نکاح مرد و زنی با یکدیگر چه ازدواجهایی حرام میشود؟
۱. مادرِ زن و مادربزرگهایش و هر چه بالا روند.
۲. دختر و نوههای زن
۳. زنِ پسر و زنِ نوهها و هر چه به پایین آیند.
۴. زن پدر و پدربزرگها و هر چه بالا روند.
۵. خواهر زن (جمع بین دو خواهر یا بیشتر)
۶. دخترِ خواهرِ همسر و هر چه پایین آیند (بدون اجازه همسر).
۷. دخترِ برادرِ همسر و هر چه پایین آیند (بدون اجازه همسر).
نکته: لازم به ذکر است چهار مورد اول حرام ابدی هستند و سه مورد بعد حرام موقت، یعنی بعد از طلاق یا فوت همسر، عقد با دختر خواهر یا دختر برادر همسر صحیح میباشد (سید روح الله خمینی، تحریرالوسیله، ج۲، ص۲۷۷؛ عروهالوثقی سید محمدکاظم طباطبائی فصل فی المحرمات بالمصاهره م ۱/۳/۹/۳۹؛ توضیح المسائل، ج۲، ح ۲۳۸۶ و ۲۳۸۹؛ سید محمدحسن بنیهاشمی خمینی؛ سایت رهبر معظم انقلاب).
حکم ازدواج با ربیبه
– اگر مرد با زنی ازدواج کند که آن زن از شوهر قبلی خود دختری دارد تا زمانی که مرد با زن نزدیکی نکند دختر زن بر مرد حرام نمیشود ولی جمع بین مادر و دختر جایز نیست یعنی در صورتی مرد میتواند با دختر زن ازدواج کند که مثلاً زنش را طلاق دهد یا زنش فوت کند و غیره (امام خمینی،تحریر الوسیله؛ کتاب النکاح، فصل فی اسباب التحریم، القول فی المصاهره مسئله ۳).
– اگر مرد با زنی ازدواج کند که آن زن از شوهر قبلی خود دختری دارد تا زمانی که مرد با زن نزدیکی نکند دختر زن بر مرد حرام نمیشود ولی بنابر احتیاط واجب جمع بین مادر و دختر جایز نیست یعنی در صورتی مرد میتواند با دختر زن ازدواج کند که مثلاً زنش را طلاق دهد یا زنش فوت کند و غیره، اما قبل از آن احتیاط میشود و نه حکم به باقی ماندن زوجیت مادر (آیهالله سیستانی، منهاج الصالحین، ج۳، ص۵۷، م۱۵۸).
سؤال: اگر شخصی زنی را طلاق دهد یا با او عقد موقت کرده و آن زن بعداً با دیگری ازدواج کرده و دختر آورده آیا شوهرهای قبلی اعم از ازدواج دائم و ازدواج موقت به این دختر محرم و ازدواجشان حرام میباشد؟
– اگر زنی را عقد کند و با او نزدیکی نماید، دختر و نوه دختری و پسری آن زن هر چه پایین روند، چه در وقت عقد باشند یا بعداً به دنیا بیایند، به آن مرد مَحرَم میشوند (همه مراجع؛ سید محمدحسن بنیهاشمی خمینی؛ توضیح المسائل مراجع، ج۲، ص۴۶۴، م۲۳۸۶)
سؤال: حکم ازدواج با دخترِ برادر و دختر خواهر زن چیست؟
– ازدواج با دخترِ خواهر یا دخترِ برادر همسر جایز نیست؛ مگر با اجازهی همسر. (مراجع)
پس اگر کسی با دختر خواهر یا دختر بردارِ زنش بدون اذن زنش ازدواج کند صحت ازدواج متوقف بر اجازهی زنش است که اگر اجازه دهد عقد صحیح است وگرنه باطل است (و اگر زنش علم به این ازدواج پیدا کند و سکوت کند و بعداً اجازه دهد باز هم ازدواج صحیح میشود. (حضرت امام، تحریرالوسیله؛ آیهالله سیستانی، کتاب نکاح، فصل فی اسباب التحریم، القول فی المصاهره م۹ و ۱۰؛ سیستانی منهاج الصالحین، م۱۶۱؛ توضیح المسائل مراجع، م۲۳۹۲؛ سید محمدکاظم طباطبائی یزدی، عروهالوثقی، فصل فی المحرمات بامصاهره، م۱۳).
سؤال: حکم ازدواج با نوهی برادر همسر و نوهی خواهر زن را بیان کنید.
– جایز نیست زیرا فرقی بین دختر خواهر زن و نوهی خواهر زن نیست همچنان که فرقی بین دختر برادر زن و نوهی برادر زن نیست (حضرت امام؛ آیهالله مکارم).
حکم ازدواج با زن شوهردار و حرمت ابدی
– اگر انسان بداند زنی شوهر دارد و با او ازدواج کند باید از او جدا شود و بعداً هم نمیتواند او را برای خود عقد کند (چه با او نزدیکی کرده باشد و چه نزدیکی نکرده باشد) (حضرت امام، تحریرالوسیله، ج۲، ص۲۸۱؛ امام خامنهای؛ سیستانی، منهاج الصالحین، ج۳، ص۶۵، م۱۹۷؛ توضیح المسائل مراجع، ص۴۷۲، م۲۴۰۳).
– چنانچه مرد نداند که زن شوهر دارد و با او ازدواج کند پس اگر دخول واقع شود (سیستانی: بنابر احتیاط واجب) آن زن بر او حرام ابدی میشود و اگر پیش از دخول متوجه شد واجب است از او جدا شود ولی حرام ابدی نمیشود (حضرت امام و سیستانی)
سؤال: آیا زنا با زن شوهردار باعث حرمت ابدی میشود؟ (همان، مکارم شیرازی، توضیح المسائل، چاپ۴۷، م۲۰۴۹)
– باعث حرمت ابدی میشود (حضرت امام، امام خامنهای).
– بنابر احتیاط واجب حرام ابد میشود (آیتالله سیستانی).
– اگر با زن شوهرداری (نعوذ بالله) زنا کند سپس آن زن از شوهرش طلاق بگیرد بنابر احتیاط نمیتواند با او ازدواج کند، ولی اگر حکم را نمیدانسته و ازدواج کرده میتواند به زندگی خود ادامه دهد (آیتالله مکارم).
سؤال: آیا زن شوهرداری که زنا داده است، به شوهر خود حرام میشود؟
– بر شوهر خودش حرام نمیشود (حضرت امام، آیتالله مکارم)؛ (عروهالوثقی، ج۲، کتاب نکاح، م۱۸؛ رساله مراجع، ص۴۷۲ و ۲۴۰۳؛ آیهالله سیستانی، منهاج الصالحین، ج۳، ص۶۱، م۱۷۹).
سؤال: اگر انسان با زنی ازدواج کند و بعد از ازدواج با دختر آن زن (که از شوهر قبلی زن است) زنا کند آیا به ازدواجش خللی وارد میشود؟
– به ازدواج خللی وارد نمیشود چه زنا بعد از دخول با همسر باشد و چه قبل از آن (حضرت امام و آیتالله مکارم) (توضیح المسائل مراجع م۲۳۹۵ و ۲۳۹۶).
سؤال: اگر با زنی ازدواج کند و بعد با عمه یا خالهی او ازدواج نماید حکمش چیست؟
جایز است حتی اگر عمه و خاله نسبت به موضوع جاهل باشند (آیتالله مکارم) (سیستانی، منهاج الصالحین، ج۳، ص۵۸ و ۱۶۲؛ حضرت امام، تحریرالوسیله، کتاب نکاح، القول فی المصاهره، م۹؛ عروهالوثقی فی التعلیقات، ج۲، کتاب نکاح، فصل فی المحرمات بالمصاهره، م۹).
سؤال: آیا با زنی که با دیگری زنا کرده است، میشود ازدواج کرد؟
– ازدواج با او اشکالی ندارد، ولی احتیاط واجب (امام: احتیاط مستحب) آن است که صبر کند تا آن زن یک حیض ببیند، البته اگر زن حامله است استبراء رحم به نگه داشتن یک حیض لازم نیست و عقد و دخول جایز است (حضرت امام – آیتالله مکارم).
– آیتالله سیستانی میفرماید: ازدواج با زنی که با دیگری زنا کرده قبل از توبهی زن برای غیر زناکار جایز است مگر اینکه زن مشهور به زنا باشد که در این صورت بنابر احتیاط واجب باید ازدواج غیر زانی با زن بعد از توبهی زن باشد و احتیاط مستحب این است که زن زناکار جهت استبراء رحم بعد از زنا یک حیض صبر کند وسپس ازدواج کند (سیستانی، منهاج الصالحین، ج۳، ص۶۲، م۱۸۴؛ توضیح المسائل مراجع، م۲۳۹۹).
سؤال: کسی که با خالهی خود زنا کرده است، آیا میتواند با دختر او ازدواج کند؟
– موجب حرمت ازدواج با دخترش میشود (حضرت امام، آیت الله مکارم)
– بنابر احتیاط واجب نمیتواند با او ازدواج کند (آیتالله سیستانی) (توضیح المسائل مراجع، م۲۳۹۴، عروهالوثقی ج۲ – کتاب نکاح م۲۸)
سؤال: کسی که با عمهی خود زنا کرده آیا میتواند با دختر او ازدواج کند؟
– موجب حرمت ازدواج میشود (حضرت امام)
– بنابر احتیاط واجب، موجب حرمت ازدواج میشود (آیتالله سیستانی – مکارم)
نکته: در حکم مذکور فرقی بین زنا از جلو یا عقب نیست. (آیهالله سیستانی) (سید محمدحسن بنیهاشمی خمینی، توضیح المسائل مراجع، م۲۳۹۴ – عروهالوثقی، ج۲، کتاب نکاح، م۲۸)
*ربیبه: دختر همسر از شوهر دیگر
**استبرای رحم از زنا یعنی بعد از رابطهی نامشروع صبر کند تا یکبار حیض شده و پاک شود و بعد از آن ازدواج نماید.
