تنظیم: رحیم زاده
در شماره‌ی قبل احکام نماز مسافر بیان شد. در این شماره تکالیف شرعی که از مسافر ساقط می‌شود را بیان می‌کنیم.
۱. دو رکعت از نمازهای چهار رکعتی ساقط می‌شود؛ یعنی باید نمازهای چهار رکعتی را مثل نماز صبح، دو رکعتی بخواند.
۲. نماز نافله‌ی ظهر و عصر از انسان ساقط است (امام خمینی ره، آیت‌الله مکارم شیرازی).
۳. می‌تواند نماز نافله‌ی ظهر و عصر را رجائاً بخواند (آیت‌الله سیستانی).
۴. نماز نافله‌ی عشاء از مسافر ساقط می‌شود و نباید خوانده شود (امام خامنه‌ای).
۵. نماز نافله‌ی عشاء از مسافر ساقط می‌شود؛ هر چند می‌تواند نافله‌ی عشاء را به امید مطلوب بودن (رجائاً) بخواند (آیت الله سیستانی، آیت الله مکارم شیرازی).
۶. نافله‌ی عشاء از مسافر ساقط نمی‌شود؛ هر چند بهتر است بنابر احتیاط مستحب، آن را به امید ثواب (رجائًا) بخواند (امام خمینی ره).
۷. روزه ساقط است مگر در چهار مورد: بدل هدی تمتع، بدل بدنه، طلب حاجت، روزه‌ی نذر (توضیح المسائل مراجع، ج ۱، مسئله‌ی ۱۷۱۸).
سؤال: اگر نمازگزار در جایی که باید نماز را کامل بخواند، نماز را شکسته بخواند، چه وظیفه‌ای دارد؟
اگر تصمیم گرفته است ده روز در مکانی اقامت کند، اما حکم اقامت دهه (وجوب خواندن نماز به صورت کامل) را نمی‌دانسته است:
– نماز باید اعاده یا قضا شود (امام خمینی ره، امام خامنه‌ای).
– بنابر احتیاط واجب، نمازهای خوانده شده باطل است (آیت الله سیستانی، آیت الله مکارم شیرازی، توضیح المسائل مراجع، ج ۱، مسئله‌ی ۱۳۶۳؛ امام خامنه‌ای، استفتای اینترنتی به شماره‌ی ۴۹۸۴۲۱).
سؤال: اگر نمازگزار در جایی که باید نماز را شکسته بخواند، نماز را کامل بخواند چه وظیفه‌ای دارد؟
– اگر مکلف اصل حکم نماز مسافر را نمی‌داند و آن را کامل خوانده است، نماز صحیح است و لازم نیست دوباره اعاده یا قضا کند (مراجع عظام تقلید، توضیح المسائل مراجع، ج ۱، مسئله‌ی ۱۳۵۹).
– اما اگر چنانچه به نیت شکسته بودن وارد نماز شود، در حالی که به موضوع و حکم و همه‌ی خصوصیات علم دارد، ولی از روی سهو و غفلت نماز را کامل بخواند، مثل این که به امام جماعتی اقتدا کرده است که نمازش کامل است و نماز را به تبع امام و از سر عادت، چهار رکعتی می‌خواند، هم چنان که این نوع سهو برای غیر مسافران هم پیش می‌آید، نماز باطل است و باید نماز را دوباره شکسته بخواند (امام خمینی ره، آیت الله مکارم شیرازی، توضیح المسائل مراجع، ج ۱، مسئله‌ی ۱۳۵۸).
– در وقت باید دوباره شکسته بخواند و در خارج وقت بنابر احتیاط واجب قضا کند (آیت الله سیستانی، توضیح المسائل، مسئله‌ی ۱۳۴۴).
– اما اگر مکلف حکم نماز مسافر را فراموش کند در صورتی که در وقت بفهمد، باید دوباره بخواند (مراجع عظام تقلید، توضیح المسائل مراجع، ج ۱، مسئله‌ی ۱۳۵۷)؛ و اگر بعد از گذشتن وقت بفهمد طبق نظر آیات عظام امام خمینی ره، امام خامنه‌ای و آیت الله مکارم شیرازی نماز را بنابر احتیاط واجب باید قضا کند؛ طبق نظر آیت الله سیستانی قضای نماز واجب نیست (همان).
– اما اگر مکلف فراموش کند مسافر است، در صورتی که در وقت متوجه شود، باید نماز را به صورت شکسته بخواند و اگر بعد از گذشتن وقت متوجه شد، لازم نیست نماز را قضا کند ( مراجع عظام تقلید، توضیح المسائل مراجع، ج ۱، مسئله‌ی۱۳۶۲).
سؤال: اگر انسان هنگام داخل شدن وقت نماز در سفر باشد و نماز را شکسته بخواند و قبل از قضاشدن نماز به وطن برگردد، آیا باید نماز را در وطن، دوباره کامل بخواند؟
– لازم نیست نماز را اعاده کند (امام خامنه‌ای، احکام سفر، سؤال ۸۹؛ آیت الله سیستانی، رساله‌ی جامع، مسئله‌ی ۱۶۴۶).
سؤال: اگر انسان مقداری از وقت نماز را در سفر باشد و نماز قضا شود، آن را چگونه قضا کند؟
– اگر انسان قسمتی از وقت را مسافر بوده باشد و نماز او قضا شده باشد، نماز را باید بر طبق وظیفه‌ی آخر وقت قضا کند. بنابراین اگر در آخر وقت نماز مسافر بوده، نماز را شکسته و اگر در آخر وقت نماز مسافر نبوده، نماز را به صورت کامل قضا می‌کند (مراجع عظام تقلید، توضیح المسائل مراجع، ج ۱، مسئله‌ی ۱۳۶۸).
