تنظیم: رحیم زاده
سؤال: مقداری مال حرام، مثل اجرت ریش تراشی، با مال حلال مخلوط شده است. برای حلال شدن مال باید چه کار کند؟
این مسأله چند صورت دارد که حکم هر کدام مورد بررسی قرار می‌گیرد؛
۱. مقدار حرام و صاحب مال معلوم است: باید همان مقدار را به صاحبش برگرداند (تمام مراجع تقلید).
۲. مقدار حرام را می داند مثلاً یک سوم اموالش از راه حرام است ولی صاحب مال حرام را حتی به صورت اجمال نمی‌شناسد: حضرت امام و آیات عظام سیستانی، صافی، نوری و زنجانی می‌فرمایند: باید آن مقدار حرام را به نیت صاحبش صدقه بدهد و احتیاط واجب آن است که از حاکم شرع هم اذن بگیرد.
-آیت الله مکارم شیرازی می‌فرماید: باید آن مقدار را به مصرفی برساند که هم مصرف خمس باشد و هم صدقه؛ مانند پرداخت به سادات فقیر.
۳. مقدار حرام را می‌داند، ولی صاحب مال کاملاً مشخص نیست. مثلاً می‌داند یک سوم اموالش از راه حرام است ولی یکی از چند نفر معین به صورت نامشخص صاحب مال است.
– حضرت امام و آیت الله وحید خراسانی می‌فرمایند: احتیاط واجب آن است که خود را از دین همه‌ی آن‌ها خلاص کند و اگر ممکن نشد بین آن‌ها قرعه بیندازد.
۴. مقدار مال حرام را نداند ولی صاحبش را بشناسد.
– حضرت امام و آیات عظام نوری همدانی، صافی گلپایگانی و فاضل می‌فرمایند: باید یکدیگر را راضی کنند چنانچه صاحب مال راضی نشود در صورتی که انسان بداند مقدار معینی قطعاً مال اوست، مثلاً یک چهارم مال، مقدار یقینی را بدهد کافی است هر چند بهتر است مقدار بیشتری را که احتمال می‌دهد پرداخت کند.
۵. مقدار مال حرام و صاحب مال، هیچ کدام معلوم نباشد.
– حضرت امام و مقام معظم رهبری، آیت الله مکارم شیرازی و آیت الله نوری همدانی می‌فرمایند: اگر مال حلال با حرام طوری مخلوط شود که انسان نتواند آن‌ها را از هم تشخیص دهد، باید خمس تمام مال را بدهد. بعد از دادن خمس بقیه‌ی مال حلال می‌شود (رهیافت ۲۴، احکام خمس، ص ۱۵۴ و ۱۵۵، گردآورنده: حسین خادم الخمسه).
