سرّ او سرسبزی بستان شود

منش و اندیشه‌ی شهیده بنت الهدی صدر/ حمیده سالارزاده

 در عصر حاضر دنیا شاهد حرکت رو به رشد زنان فعال در عرصه‌ی اجتماعی است که این حرکت اگر تحت نظارت تعالیم الهی قرار نگیرد تمام تلاش‌ها به نتایج معکوس خواهد انجامید یعنی اسارت در تأمین خواسته‌های فردی، حب ذات، دعوت به خود و به دنبال آن دوری از سواحل آرامش بخش ساحت انسانی و الهی و مسیر درست.

الگوپذیری از بانوان معاصر متشرع، متدین و موفق در عرصه‌های گوناگون از آن جهت مؤثر و مفید تلقی می‌گردد که زنان را قادر می‌سازد دانش، نگرش و ارزش وجودی خود را به توانایی‌های واقعی و مفید و کارآمد تبدیل کنند و بتوانند نعمت‌های الهی در دسترس را در جهت ایجاد یک زندگی اثرگذار به کار گیرند؛ یعنی احساس مفید بودن و گام برداشتن به سمت رشد را تمرین کنند و برای خود، خانواده و جامعه اثرات مثبتی به جا بگذارند. یکی از این بانوان فعال و کارآمد بانو بنت الهدی صدر است که در ادامه به گوشه ای از زوایای زندگی این الگوی معاصر می‌پردازیم:

۱. تقوا و دینداری: شهیده بنت الهدی در دلش تنها دغدغه‌ی عقیده داشت، به طوری که از زندگی دنیا و مشغولیت‌های آن چشم پوشیده بود. گویا مانند جدش امیرالمؤمنین (ع) به دنیا خطاب کرده بود «یا دنیا الیک عنی»؛  ای دنیا من تو را ترک کرده‌ام (مجلسی،۱۴۰۳، ج ۳۴، ص۲۸۴؛ نعمانی، ۱۳۸۸، ص۵۲ )

شاگردان و دوستان بنت‌الهدی حتّی کسانی که تنها آوازه‌اش را شنیده‌ بودند از ایشان تصویری چون حضرت مریم دختر عمران در عفّت، زینب دختر امیر‌مؤمنان علی (ع) در شجاعت و فاطمه‌ی زهرا (س) دختر پیامبر اکرم (ص) در مبارزه و مظلومیت در ذهن دارند(ر.ک: نعمانی، ۱۳۸۸، ص۱۷و۳۱).

۲. اخلاص: سرّ موفقیت انسان‌های بزرگ، اخلاص آن‌هاست. روحیه‌ی اخلاص در تمام فعالیت‌ها و امور زندگی شهیده صدر قابل مشاهده بود. او تمام زندگی خود را برای خدا وقف کرده بود. صادق‌ترین شاهد بر این مدعا این که جان خود را در این راه فدا کرد. انسان چیزی گرانبهاتر از جان در اختیار ندارد که بنت الهدی آن را ناچیز شمرد و به خدایش تقدیم کرد (ر.ک: همان، ص۳۳).

۳. عبادت و بندگی: او تلاش می‌کرد این بُعد از زندگی خود را مخفی نگه دارد اتاق کوچکی داشت که به این امر اختصاص داده بود. قسمت اعظم عبادات خود را در این اتاق یا در حرم امیرالمؤمنین (ع) انجام می‌‌داد (همان، ۴۳).

او زیاد نماز و دعا و قرآن می‌خواند. حجاب ، نماز و روزه سه بُعدی بودند که بنت الهدی تأکید داشت باید به دنبال آن‌ها بود (انیسی، ۱۳۹۱، ص۱۴۷). او این اعمال را بدون ریا و تظاهر انجام می‌داد. عبادت بنت‌الهدی وصف ناشدنی است. از فرصت‌ها برای ذکر، دعا، تلاوت قرآن، نماز و… استفاده می‌کرد. عبادت‌های بسیار طولانی و با حضور قلب و کمال توجّه به خدا داشت و این عبادات بود که نیروی او را برای تبلیغ فرهنگی و سیاسی چندان می‌نمود.

آثار عبادت او آگاهانه بر او در رفتار و عملش تبلور یافته بود. البته این مسئله کاملاً طبیعی است، زیرا می‌دانیم استاد و مربی او شهید صدر (ره) بود، کسی که خود را ملزم می‌کرد تنها با حضور قلب و انقطاع کامل نماز بخواند. شهیده بنت الهدی صدر هم از چارچوب این فهم عمیق و صحیح از عبادت خارج نشد. این نوع عبادت در موضع‌گیری‌های ایمانی و قهرمانانه‌ی او مجسم بود (نعمانی، ۱۳۸۸، ص۴۴).

۴. اهتمام به حجاب و عفاف: یگانه چیزی که امروز زن مسلمان را از زن غیرمسلمان امتیاز می‌دهد حجاب است. بنت الهدی در عفّت و حجاب اسوه بود. با متانت سخن می‌گفت و از لباس بلند و مقنعه و عبا استفاده می‌کرد (رضایی، ۱۳۸۴، ص۶۶) او بسیار ساده پوش و عفیف بود و پیوسته تکرار می‌کرد که زیبایی فقط به ظاهر نیست بلکه زیبایی حقیقی، زیبایی روح، عقل و ایمان است (انیسی، ۱۳۹۱، ص۳۶) در محیط زنانه و مردانه کاملاً حجابش فرق می‌کرد افراط و تفریط نمی‌کرد حتی گاهی هم در کلاس روسری‌اش را در می‌آورد (همان، ص۸۴).

 ۵. حفظ بنیان خانواده: بنت الهدی با کمک ابزارهای ادبی همچون شعر و داستان تلاش می‌کرد زنان را به هویت و جایگاه دینی خود واقف کند و از نهاد «خانواده» به عنوان یک «مطلوب دینی» دفاع نماید (نعمانی، ۱۳۸۸، ص۴۱).

یکی از دلایل ازدواج نکردن بنت الهدی تعلق خاطر او به خانواده و مراقبت از مادر و رفع نیازهای خانواده بود (انیسی، ۱۳۹۱، ص۳۳) او برای  کمک به مخارج خانواده بافندگی و خیاطی می‌کرد. موقع تغییر منزل به خاطر اینکه هزینه‌ها کم شود به تعمیرات و رنگ آمیزی اتاق‌ها می‌پرداخت (ر.ک: همان، ص۳۷). مسئله‌ای که نگرانی شهیده بنت الهدی را افزایش می‌داد، احساس مسئولیتی بود که در قبال اعضای خانواده داشت. دقیقاً همان احساسی که شهید صدر در مورد اطرافیان بی‌گناه خود داشت (نعمانی، ۱۳۸۸، ص۱۰۱). او برای اعضای خانواده داستان‌های انبیا و ائمه را تعریف می‌کرد و با انتخاب بخشی از زندگی‌نامه‌های آنان که با آن وضعیت تناسب داشت به خانواده‌اش دلگرمی می‌داد (همان، ص۱۰۲).

 ۶. اهتمام به علم آموزی: شخصیت علمی و دینی این بانو به دست برادر شهیدش آیت الله سیدمحمدباقر صدر (رضوان اللّه علیه) رشد یافت و به بالندگی و شکوفایی رسید. این بانو با راهنمایی‌های او، به درجات متعالی کمال و پرهیزگاری و علم و شناخت نایل گردید. شکی نیست که وراثت و محیط در روند مثبت یا منفی رشد و تربیت انسان تأثیر عظیمی دارند. این بانو از نخستین روزهای حیات خویش تا پیش از شهادت، وجود خود را به علم و تهذیب اسلامی آراسته بود. فرهنگ علمی و تربیتی او افق‌های وسیع و همه جانبه‌ای داشت (ر.ک: مهرآگین، ۱۳۸۴)

۷. شرکت در فعالیت‌های اجتماعی: بنت الهدی صدر یکی از فعالان عرصه‌ی اجتماع بود. او با قلمی روان و جذاب به تبیین فرهنگ ناب اسلامی می‌پرداخت. داستان‌ها و نوشته‌های او الهام گرفته از واقعیت‌های اجتماع بود (ر.ک: انیسی، ۱۳۹۱، ص۹۰و ص۹۳) او با تمام اقشار جامعه نشست و برخاست می‌کرد تا مشکلاتشان را حل کند (همان، ص۶۲). تأسیس مدارس الزهرا (س)، تدریس، برگزاری جلسات دعا، فعالیت‌های سیاسی، سخنرانی و شرکت در همایش‌ها از مهم‌ترین فعالیت‌های بنت الهدی در عرصه‌ی اجتماع بود.

 منابع:

۱. انیسی، فریبا؛ دختری از تبار هدایت، تهران، انتشارات مؤسسه امور زنان، ۱۳۹۱.

۲. رضایی، مائده؛ روش تبلیغی شهیده صدر، شمیم نرجس، شماره ۲۲، ۱۳۸۴.

۳. مهرآگین، غزاله؛ شهیده بنت الهدی صدر در عرصه تعلیم و تعلم، مجله بانوان شیعه، ش۳، ۱۳۸۴.

۴. مجلسی، محمد باقر؛ بحارالانوار، بیروت، دارالاحیاء، ۱۴۰۳ق.

۵. نعمانی، محمد؛ سیره و راه شهیده بنت الهدی، ترجمه‌ی نجیب الله نوری، انتشارات، قم، مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی (ص)، ۱۳۸۸.