میرزاده
مقدّمه
اقتصاد یکی از مهم‌ترین مسائلی است که امروزه در ایران توسّط دشمن مورد حمله قرار گرفته است. بخش مهمّی از اقتصاد را تولید ملّی و واردات تشکیل می‌دهد. حجم انبوه محصولات خارجی، گرایش به مصرف آن‌ها و عدم محبوبیّت کالای ملّی، زمینه‌ساز بحران اقتصادی در کشور شده است. از این‌رو تا زمانی‌که مردم خرید کالای خارجی را افتخار بدانند، مشکل همچنان باقی است. بر این اساس اصلاح مدل مصرف، از محصولات خارجی به محصولات ملّی ضرورت امنیّتی دارد. در این مقاله به توصیف یک مدل پیشنهادی برای انگیزش مصرف کالای ملّی پرداخته شده است.
۱. نگرش سازی:
کالای خارجی و نابودی فرهنگ
هر کالایی که از یک جامعه یا فرهنگ به جامعه‌ی دیگر صادر می‌شود، بخشی از فرهنگ جامعه‌ی مبدأ را با خود به جامعه‌ی مقصد منتقل می‌نماید و چه بسا فلسفهی اصلی صدور و راهیابی آن کالا به جامعه‌ی مقصد، انتقال همین فرهنگ جدید باشد، چرا؟ چون فرهنگ‌ها زیربنای اصلی هر اجتماعی را تشکیل میدهند و تنها با حاکمیّت فرهنگی است که میتوان بساط سلطه بر یک جامعه را پهن کرد.
بنابراین باید بدانیم بسیاری از کالاهای وارداتی بر مبنای نیاز جامعه‌ی ایران طرّاحی و تولید نشده‌اند، بلکه هدف از تولید چنین کالاهایی ایجاد «نیازهای کاذب» در مصرف‌کننده است. همین نیاز کاذب، بخش عمده‌ای از درآمد خانواده‌ی ایرانی را به خود اختصاص می‌دهد. این نیازهای دروغین به کالاهای لوکس و فوق‌لوکس خارجی از طبقات ثروتمند جامعه یعنی طبقه‌ی هدف آغاز شده، امّا به مدد ابزارهای ارتباط جمعی، رسانه‌ها و شبکه‌های ارتباطی کم‌کم طبقات متوسّط و کم درآمد جامعه را نیز درگیر خود کرده است. این گروه در صورت ناتوانی در تهیه‌ی چنین کالایی، دچار احساس تبعیض و بی‌عدالتی خواهند شد؛ احساسی که تبعات اجتماعی فراوانی برجای می‌گذارد. علاوه بر این مدگرایی و تغییر مدل لباس مردان، زنان، کودکان و حتّی پیران از جمله عوامل تغییر فرهنگ جامعه است. مثلاً امروزه تفاوتی بین شکل و مدل لباس رسمی آقایان (کت و شلوار) در سراسر دنیا به جز چند کشور وجود ندارد. این درحالی است که استحباب رنگ و شکل لباس در دین تأکید شده و از نظر علمی هم ثابت شده که طرح و مدل لباس مناسب، تابع موقعیت مکانی و شرایط آب و هواست. معماری خانه، غذای بومی از جمله مواردی‌است که از موقعیت مکانی و زمانی تبعیت می‌کند در حالی‌که این موارد با ورود محصولات خارجی تحت تأثیر قرار گرفته است. موضوع فرهنگ از مهم‌ترین مسائلی است که طی ورود کالای خارجی صدمه دیده و تنها به هدف اقتصادی دشمن برنمی‌گردد، بلکه نابودی مذهب از مهم‌ترین اهداف تهاجم فرهنگی است.
در خیلی از موارد به علّت ناآگاهی و عدم تخصّص مردم و عدم اقدام به موقع کارشناسان خبره و آگاه در حوزه‌ی فرهنگ شاهد جریان تهاجم به صورت مویرگی هستیم. آثار این عدم هوشمندیها در یک دوره‌ی ۷ و ۱۴ ساله باعث تغییر رفتارهای فردی و اجتماعی خواهد شد. واقع این است که جریان تغییر فرهنگ به صورت زیربنایی و عمیق است که به صورت تغییر نسلها صورت میگیرد. لذا تغییر فرهنگ و تهاجم فرهنگی بر خلاف تهاجم نظامی به صورت آرام و خزنده است (حاج ابراهیمی).
خطرات کالای خارجی بر سلامتی
در حوزه‌ی تأثیرات محصولات خارجی بر سلامت دو موضوع اساسی مطرح است: الف) موادّ تشکیل دهنده‌ی محصول برای سلامتی مضر نباشد ب) نحوه‌ی به‌کارگیری محصول و عملکرد آن تهدید‌کننده‌ی سلامتی نباشد.
الف) مواد تشکیل دهنده محصول
متأسّفانه در محصولات مختلف وارداتی شاهد موادّ اوّلیه‌ی تهدید‌کننده‌ی سلامت هستیم. به جهت تنوّع بالای محصولات وارداتی امکان بررسی تمام این اقلام در این مقاله میسّر نیست و فقط به چند نمونه‌ی پرکاربرد اشاره می‌شود:
* برنج: برنج وارداتی یکی از پرمصرف‌ترین اقلام سفره‌ی ایرانی است. در این بین تغییر ذائقه‌ی مردم از برنج با عطر و طعم مطلوب ایرانی به سمت برنج‌های بدون عطر و طعم و با ظاهر کشیده‌ی وارداتی اتّفاق مهمّی است که روی داده. برنج وارداتی از قدّ بیش از ۹میلی متر برخوردار است که پس از پخته شدن ۱۵میلیمتر قد می‌کشد ضمن اینکه عطر و طعمی نداشته و مشخّص نیست که در کدام شالیزار و کدام منطقه تولید شده و تنها اسم تجاری آن مشخّص است. طی بهار سال۱۳۸۹ دولت ایران آزمایش‌هایی را بر روی برنج‌های وارداتی از ایالت پنجاب انجام داد و نشان داد که میزان ارسنیک و کادمیوم در این برنج‌ها بالاتر از حدّ استاندارد است.
* اسباب بازی: اسباب بازی‌ها از دو جنبه‌ی مشخّصات فیزیکی و مکانیکی و وجود فلزات و عناصر سنگین در آن مانند سرب، جیوه، آرسنیک و کروم بررسی می‌شود. اقلامی به ویژه در میان اسباب بازی‌های وارداتی بوده‌اند که دارای عناصر سرب و کروم بیش از حدّ مجاز و مشکل ساز برای کودکان هستند. کودکان ایرانی به دلیل استفاده از اسباب بازی‌های مسموم به فلزات سنگین در خطر ابتلا به انواع سرطان قرار دارند. نشانه‌های ورود اسباب بازی‌های مسموم به زندگی کودکان به صورت آنی بروز نمی‌کند و گاهی این عوارض ۱۵ سال بعد آشکار می‌شود. فقط آمریکا ۲۰میلیون اسباب بازی ساخت چین را که حاوی رنگ‌های سربی و اثراتی از نوعی مادّه‌ی سمّی دیگر بود را مرجوع کرد و اعلام کرد این نوع اسباب بازی‌ها در اثر تماس دست کودکان با آن‌ها، منجر به صدماتی به کبد، شش‌ها و سیستم هورمونی بدن آن‌ها می‌شود. در حالی‌که بیش از ۹۵ درصد اسباب بازی‌های موجود در بازار ایران چینی است ((زنگ خطر))!!
* نوشابه و نوشیدنی‌ها: مضرّات نوشابه که در صدر نوشیدنی‌های خارجی قرار دارد، امروزه برکسی پوشیده نیست و جالب اینکه خود محصول نوشابه یک کالای کاملاً خارجی است که ما در فرهنگ و سنّت خود آن را نداریم. نکته‌ی بسیار مهم و قابل تأمّل در مورد نوشیدنی‌ها این است که طبق تحقیقات دکتر ماسارو ایموتو محقّق ژاپنی، مولکول‌های آب نسبت به مفاهیم انسانی تأثیرپذیرند. به عبارتی مفاهیم متافیزیکی محیط بر روی ترکیب مولکولی آب تأثیر می‌گذارد. لذا توجّه به اینکه نوشیدنی‌های وارداتی از کجا و چه چیزهایی تأثیر گرفتند تا نهایتاً به دست مصرف کننده برسند ضروری است.
ب. تأثیر نحوه‌ی به‌کارگیری و کارکرد محصول در سلامت
از آن جا که محصولات خارجی برای تمام مردم دنیا تقریباً یکسان طرّاحی می‌شوند، عموماً نقش مؤلّفه‌های منطقه و محلّی که بسیار مهم است در محصول لحاظ نمی‌گردد. همچنین خود کارکرد و عملکرد محصول بعضاً برای سلامتی مضر است. لذا در بسیاری از محصولات شاهد خطرآفرین بودن محصول هستیم. مثلاً لباس‌های تنگ که باعث ایجاد اختلال در جریان خون، احساس کوفتگی و خستگی، دل درد، نفخ شکم، عفونت ادراری در خانم‌ها، خارش و سوزش پوست، اگزمای تماسی، زخم و بریدگی پوستی، ترش کردن غذا، رشد قارچ‌های پوستی و حتّی سرطان سینه در خانم‌ها می‌شود. همچنین لباس تنگ عروق پوست را تحت تأثیر قرار داده و در قسمت‌هایی مانع گردش صحیح خون می‌شود، در واقع لباس تنگ حرکات دودی (حرکات کرم گونه) دستگاه گوارش را مختل می‌کند و موجب تجمع گاز در معده و نفخ شکم می‌شود که معمولاً با درد شکم همراه است. علاوه بر این پوشیدن لباس زیر تنگ، باعث افزایش احتمال ابتلا به عفونت مثانه در خانم‌ها می‌شود.
۲. نتیجه‌ی تغییر نگرش:
ظاهر کالای خارجی، همان شکل زیبا، برند، کیفیت و قیمت مناسب بود که می‌دیدیم ولی بخشی از باطن و پشت صحنه‌ی کالاهای خارجی همین است که مورد بررسی قرار گرفت. این موضوع تفسیری از آیه شریفه «یَعْلَمُونَ ظَاهِرًا مِنَ الْحَیَاهِ الدُّنْیَا وَهُمْ عَنِ الْآَخِرَهِ هُمْ غَافِلُونَ» (روم/۷) می باشد.
۱) راهبرد دین
برای حلّ این مشکل، برنامه‌ی دین را که همیشگی و کامل است، پیشنهاد می‌کنیم. راهبرد حضرت رسول : «الْمَرْءُ مَعَ مَنْ أَحَب»(برقی،۱۳۷۱، ج۱، ص۲۶۲) و در حدیث دیگری فرمودهاند: «من تشبه بقوم فهو منهم» (ابوداوود، ۲، ۲۵۵) کسی که از گروهی تقلید کرد از جمله‌ی آن‌هاست. و: «لیس منّا مَن تشبّه بغیرنا» (سنن ترمذی، ج ۴، ص ۱۵۹) کسی که از غیر از ما (مسلمانان) تقلید کند از ما نیست. راهبرد امام علی(ع): «…فإنّه مَن أحَبَّ قوماً حُشِرَ معهم»؛ انسان با چیزی که دوست دارد محشور می‌شود.
راهبرد امام صادق(ع): «لاتَزَالُ هِذِه الاُمَّـه ُبخَیْر مَا لَمیلَبِسُوا لِبَاسَ العَجَم و یَطْعِمُوا طُعْمَه العَجَمِ فَاِذَا فَعَلوا ضَرَبهُم اللهُ بِالذُّلِ» (برقی، ج ۲، ص۴۴۰)«مسلمانان تا وقتی به پوشیدن لباس غیرمسلمانان و خوردن غذای آن‌ها روی نیاورده‌اند، مشکلی نخواهند داشت. امّا وقتی به فرهنگ آن‌ها رو آوردند، خداوند نیز ذلّت و بیچارگی را بر آن‌ها چیره می‌کند.»
و در حدیث دیگری فرمودهاند: «خداوند به یکی از پیامبران وحی کرد که به مؤمنان بگو: در لباس، خوراک وآداب و رسوم، دشمنان خدا را سرمشق قرار ندهید که اگر چنین کنید شما هم مانند آنان دشمن خدا محسوب می‌شوید» (ر.ک: حر عاملی، ۲۷۹/ ۳).
راهبرد مقام معظّم رهبری: «ما باید بتوانیم از کارِ کارگر ایرانی حمایت کنیم؛ از سرمایهی سرمایهدار ایرانی حمایت کنیم؛ و این فقط با تقویت تولید ملی امکانپذیر خواهد شد… و سهم مردم – که به نظر من از همهی این‌ها مهم‌تر است – مصرف تولیدات داخلی است. ما باید عادت کنیم، برای خودمان فرهنگ کنیم، برای خودمان یک فریضه بدانیم که هر کالایی که مشابه داخلی آن وجود دارد و تولید داخلی متوجّه به آن است، آن کالا را از تولید داخلی مصرف کنیم و از مصرف تولیدات خارجی جداً پرهیز کنیم؛ در همهی زمینهها؛ زمینههای مصارف روزمرّه و زمینههای عمدهتر و مهم‌تر.
۲) راهکار سازی
آن‌چه تا الآن مطرح شد لایه‌های درونی فرد، یعنی نگرش و احساس را به سمت اعتماد و اطمینان به خرید کالای ملّی گرایش داد. امّا بیرونی‌ترین لایه‌ی فرد یعنی رفتار که بر اساس لایه‌های درونی تغییر پیدا می‌کند در لحظه‌ی عمل و تصمیم‌گیری و به عبارتی لحظه‌ی خرید خود را نشان می‌دهد. لذا یادآوری مبانی فکری و احساسی در آن لحظه لازم و ضروری است. این یادآوری از طریق مدل تصمیم‌گیری منطقی به راحتی محقّق می‌شود. مدل تصمیم‌گیری منطقی در واقع خصوصیت یک انسان عقل محور و تفکّرمحور است. به عبارتی عقل حکم می‌کند انسان در هر لحظه و در موقعیت تصمیم محاسبه‌ی نفع و ضرر کند. اگر نفع انتخاب تصمیم از ضررش بیشتر باشد آن تصمیم را انجام دهد ولی اگر ضررش بیشتر از نفعش بود آن تصمیم را اتّخاذ نکنند.
نتیجه
امام صادق(ع) می‌فرمایند: «پیامبر اکرم لشکری را به جنگ فرستادند بعد از اینکه آن‌ها از جنگ بازگشتند خطاب به آنان فرمودند: آفرین به گروهی که جهاد اصغر را به جای آوردند امّا جهاد بزرگ‌تر هنوز بر عهده‌ی آنان باقی است. گفته شد: ای رسول خدا جهاداکبر چیست؟ فرمودند: جهاد با نفس» (حر عاملی، باب۱؛ کافی۵: ۱۲/۳) در پایان توجّه به این فرموده‌ی خداوند تعالی حائز اهمیت است که می‌فرماید: «إِنَّ اللّهَ لاَ یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ» (رعد/۱۱)؛ خداوند سرنوشت هیچ قوم و «ملّتی» را تغییر نمی‌دهد مگر آنکه آن‌ها خود تغییر دهند.
امروز یکی از مصادیق جهاد با نفس توجّه به راهبرد دین در خصوص خرید کالای خارجی و چشم‌پوشی از تمایل درونی است. از این جهت این تلاش نیازمند مقابله با خواسته‌ها و تمایلات است یک حرکت جهادگونه است و لذا به آن جهاد مصرف کالای ملّی می‌گوییم.
منابع:
* قرآن کریم.
۱. برقى، احمد بن محمد، المحاسن، محقق محدث، جلال الدین، قم، دار الکتب الإسلامیه، ۱۳۷۱.
۲ . حاج ابراهیمی، مسعود، مقاله آسیب شناسی فرهنگی، مؤسّسه مطالعات راهبردی علوم معارف اسلام.
۳. حر عاملی، محمد بن حسن، وسایل الشیعه الی تحصیل مسایل الشریعه، قم ، مؤسسه آل البیت، ۱۴۰۹.
۴. منابع اهل سنّت: سنن ابوداوود، سنن ترمذی.
