بادرنجبویه

پیامبر(ص)…: حَوک^* سبزی پیامبران است. گویا می‌بینیم که در بهشت روییده است.

امام علی(ع)†: نزد پیامبر خدا… از حوک- که همان بادروج یا باذروج است- سخن به میان آوردند. فرمودند: «سبزی من و سبزی پیامبران پیش از من است و من آن را دوست دارم و می‌خورم».

امام صادق(ع)†: حوک، سبزی پیامبران است. بدانید که در آن، هشت ویژگی است: اشتهاآور است، گرفتگی‌های عروق و مجاری را می‌گشاید، آروغ را خوشبو می‌سازد، درد و بیماری را از بدن بیرون می‌کشد و امان انسان از جذام است. چون در درون انسان جای گیرد، همه‌ی بیماری‌ها را فرومی‌نشاند.

بادرنجبویه، گیاهی است با دوام و پر عمر که اغلب در جنگل‌ها و زمین‌های علفزار و سایه می‌روید. ارتفاع این گیاه به ۶۰ تا ۸۰ سانتی‌متر می‌رسد و برگ‌های آن بیضوی یا مثلثی به طول ۳ تا ۵ سانتی‌متر، دندانه‌دار و سبز پر رنگ است. گل‌های آن کوچک، لوله‌ای شکل، سفید و گاهی با لکه‌های صورتی رنگ می‌باشد. برگ و گل  آن از خود بوی نافذ مطبوعی شبیه به لیموترش منتشر می‌کنند و مصرف دارویی دارد. در عطرسازی نیز به کار می‌رود.

ابن‌سینا بادرنجبویه را در ردیف داروهای مقوّی قلب قرارداده است، برای آن اثر تقویت نیروی حیاتی بدن قائل است و گفته: بی‌حوصلگی‌ها، کج خلقی‌ها و خستگی‌های روحی را از بین می‌برد.

بادرنجبویه، مهلک عقرب و دافع سم است و برای امراض سوداوی و بلغمی مفید می‌باشد. طبع بادرنجبویه گرم و خشک است .

موارد مصرف:

مصارف دارویی و درمانی آن به موارد ذیل می‌توان اشاره‌کرد:

ـ بادرنجبویه، ضد صفرا، ضد اسپاسم و مقوی اعمال معده است.

ـ فشار خون را کمی پایین می‌آورد و تعداد نبض را کاهش می‌دهد.

ـ برای برطرف کردن سرگیجه، حالت تهوّع و تپش قلب مؤثّر است.

ـ  قاعدگی را تنظیم می‌کند و خون‌ریزی‌های آن را تسکین می‌بخشد.

ـ ضد حساسیت، ضد آلزایمر، ضد میکروب، ضد قارچ و ضد ویروس است.

ـ مؤثر بر دستگاه گوارش، بادشکن، ضد یبوست، مقوی و محرک هضم، داروی سکسکه و خوشبو کننده‌ی دهان است.

شیوه‌های مصرف:

ـ عرق بادرنجبویه برای حافظه مفید است و تنگی نفس را درمان می‌کند.

ـ  دم کرده‌ی گل بادرنجبویه به شکل کمپرس روی پیشانی و سر برای آرام کردن دردهای ناشی از میگرن‌های عصبی مصرف می‌شود.

ـ  ضماد تهیه شده با برگ‌های تازه‌ی آن برای تسکین سوزش و درد ناشی از گزش حشرات به کار می‌رود و مالیدن اسانس روغنی آن روی پوست به علت بوی تندی که دارد مگس‌ها را فراری می‌دهد.

ـ آب بادرنجبویه آرام بخش و ضدّ تشنج است و برای برطرف کردن ضعف، بی‌حالی و اضطراب مؤثر می‌باشد و مالیدن آن بر روی پوست بدن سبب شفای دردهای صورت می‌شود. (۴۰ گرم گیاه را در یک لیتر آب دمکرده برای تسکین درد و آرامش روزی سه فنجان بنوشید.)

ـ برگ یا گل بادرنجبویه از طریق ماساژ روی مواضع دردناک برای برطرف کردن دردهای نورالژی و روماتیسمی و عوارض و ناراحتی‌های ناشی از کوفتگی و ضربه توصیه شده است و دم‌کرده‌ی آن به صورت مزمزه برای استحکام لثه و دندان‌ها مفید می‌باشد.

از دیگر موارد استعمال خارجی این گیاه، مصرف محصولات مختلف آرایشی حاوی گل یا برگ بادرنجبویه برای نگهداری و محافظت پوست‌های حساس، شکننده و بدون آب است. همچنین جوشانده‌ی دو استکان بارنجبویه در یک لیوان آب پس از صاف کردن در بیماری‌های پوستی نظیر خارش و کهیر، جرب و اگزما به‌کار می‌رود.

در پایان ذکر این روایت از حضرت علی† خالی از لطف نیست. امام علی† فرمودند: من دوست دارم که غذا را با باذروج شروع کنم؛ زیرا که آن مجرای روده را باز می‌کند، اشتها را زیاد می‌کند و سل را از بین می‌برد و غذایی که ابتدا با آن شروع می‌شود ادرار آور نیست، پس از بیماری ترس و هراس ندارم؛ همچنین فرمودند: «غذایت را با آن به پایان برسان. آن‌چه که خورده شده را هضم می‌کند و اشتها برای بعد از آن را زیاد می‌کند و احساس سستی و سنگینی را از بین می‌برد و بوی آروغ و نفس را خوشبو می‌کند».

* این گیاه نام‌های بسیاری دارد که از آن جمله است حوک، باذروج، ریحان کوهی و بادرنجبویه.

منابع:

۱. انوری، حسن، فرهنگ فشرده‌ی سخن، ج۱، چ۴، تهران، سخن، ۱۳۸۸.

۲. اینلندر، چارلزی، کریستین کوئن کلی، ۱۰۰ راهکار برای عمر تا ۱۰۰ سال، ترجمه‌ی غلامرضا تاتاری، مشهد، قلم آذین رضا، ۱۳۹۰.

۳. جاهد، رضا، مخزن الشفاء، چ۳، مشهد، سنبله، ۱۳۹۲.

۴. خدادادی، جمشید، کلید ورود به طب قدیم، چ۵، تهران، مؤسّسه‌ی نشر شهر، ۱۳۹۱.

۵. خورسند، مجید، زن، زیبایی وگیاه: روش آرایش چهره و اندام، تهران، مجید خورسند، ۱۳۶۹.

۶. دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه، ج۹، تهران، مجلس شورای ملی، ۱۳۳۶.

۷. شبع، شاکر، طب جامع امام کاظم†، ترجمه‌ی لطیف راشدی و سعید راشدی، تهران، پیام عدالت، ۱۳۹۰.

۸. عمید، حسن، فرهنگ عمید، ج۱، چ۱۷، تهران، امیر کبیر، ۱۳۷۹.

۹. فلاحتگرلیش، آریا، سبزی درمانی: نقش و خواص آن در درمان بیماری‌ها، چ۷، قم، نیلوفرانه، ۱۳۸۸.

۱۰. محمدی ری شهری، محمد، دانش‌نامه‌ی احادیث پزشکی، ج۱، ترجمه‌ی حسین صابری، چ۴، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۴.

۱۱. هادی‌زاده زرگر، امیر، کشکول طبی زرگر، مشهد، سخن‌گستر، ۱۳۹۱.