وقار پیری، دوست داشتنی تر از نشاط جوانی

بهداشت سالمندان در روایات معصومین (علیهم السّلام)/ *معصومه مصطفوی‏ نژاد

در دین مبین اسلام سالمندان از جایگاه والایی برخوردارند به طوری‏که پیامبر اکرم (صلّی ‏الله ‏وعلیه ‏وآله) وجود پیران سالخورده را باعث افزایش رحمت و لطف پروردگار و گسترش نعمت‏ های الهی می‏دانند (نهج الفصاحه، ص۲۱۲) و احترام به مسلمان مو سفید و سالخورده را از جمله تجلیل خدا می‏ فرماید: از ما نیست کسی که بزرگسال ما را احترام نکند (اصول کافی، ج۲، ص۱۶۵). مولای متّقیان علی علیه‏السّلام در تجلیل از پیران می‏فرماید: وقار پیری نزد من دوست داشتنی‏تر از نشاط جوانی است (غررالحکم، ص۲۵۰).

با توجّه به ارزش و جایگاه سالمند در اسلام، پیران ما نباید احساس ضعف و ناامیدی داشته‏باشند امّا به هر حال مشکلاتی بر این قشر تحمیل می‏شود که باید برای به تأخیر انداختن آن و حفظ سلامتی، راه‏کارهای بهداشتی معصومین علیه‏السّلام را در باب جلوگیری از پیری زودرس به کار ببندیم.

عوامل پیری:

۱-    اندوه

پیامبر اکرم (صلّی‏ الله ‏وعلیه ‏وآله) می‏فرمایند: «اَلهَمُّ نِصفُ الهَرَمِ»؛ اندوه و دغدغه نیمی از پیری است (بحارالانوار، ج۱۰، ص۹۹).

۲-    خوردن غذاهایی مثل گوشت نمک‏سود، بالا رفتن از پلّه، نشستن روی زمین نم‏ناک و… .

امام صادق (علیه ‏السّلام) می‏فرمایند: «اَربَعَه تُهرِمُ قَبلَ أوانِ الهَرَمِ: اَکلُ القَدید، و القُعُودُ عَلَی النَّداوَهِ، وَ السُّعُودُ فی الدَّرج»؛ چهار چیز است که انسان را قبل از فرارسیدن موسم پیری، پیر می‌کند: خوردن گوشت قدید (گوشتِ نمک‏سود) و نشستن در جای مرطوب و بالا رفتن از نردبان (تحف‏العقول، ص۳۱۷).

۳-    حمام رفتن با شکم پر و خوردن آب‏گوشت مانده. امام صادق (علیه ‏السّلام) می‏ فرمایند: «ثلاثُ یَهدینَ البَدَن و ربّما قَتَلنَ: اَکلُ القَدیدِ الغابِّ و دُخُولُ الحَمّامِ علی البّطنَهِ...» (من‏لاغیره‏الفتیه، ج۳، ص۵۵۵).

۴-    نخوردن شام.

امام صادق (علیه ‏السّلام) می ‏فرمایند: «تَرکُ الحشاء مَهرَمَهٌ»؛ ترک شام مایه‏ ی پیری است (بحارالانوار، ج۶۳، ص۳۴۴). البته تأکید بر کم خوردن است چنان‏که لقمان حکیم راز طول عمر را کم خوردن می‏داند، «لذا قَلَّ طُعمَهُ المَرءِ عاشَ طویلاً» (دانش‏نامه احادیث پزشکی، ج۲، ص۱۷).

۵-    خوردن روغن حیوانی. امام صادق (علیه ‏السّلام) می ‏فرمایند: «نِعمَ الاِدام السَّمنُ و اِنّی لَاَکرَهُهُ لِشَّیخِ»؛ روغن حیوانی خوب خورشتی است، ولی من آن را برای پیر خوشایند نمی ‏دانم (الدعوات، ص۱۵۲). یعنی پیر کننده نیست؛ امّا برای پیران زیادش خوب نیست.

بعضی خوراکی ‏های مفید در کاهش عوارض پیری:

–         زعفران و لوبیا سبز و تره در نشاط روح و خوشی بسیار مؤثّر است (طب‏الرّضا علیه ‏السّلام، ص۵۶). زعفران در درمان اختلالات مغزی ناشی از پیری مثل آلزایمر و پارکینسون مؤثّر است (دکتر علی بابایی، عضو مرکز تحقیقات گیاهان دارویی دانشگاه علوم پزشکی یزد).

–         انجیر: امام رضا (علیه ‏السّلام) می‏فرمایند: «التین… یَشُّدُّ العظم…»؛ انجیر استخوان ‏ها را محکم می‏کند (جلوگیری از پوکی استخوان) (مکارم‏الاخلاق، ص۱۷۳).

منابع:

۱-    محمدی ری‏ شهری محمد، دانش‏نامه احادیث پزشکی، ج۲، ترجمه دکتر حسین صابری، ۱۳۸۳-۱۴۲۵.

۲-    علامه مجلسی، بحارالانوار الجامع لدرر اخبار الائمه الاطهار، ناشر الاسلامیه، چاپ تهران.

۳-    شیخ صدوق، امن لما غیره الفتیه، چاپ انتشارات جامعه مدرسین قم، ۱۴۱۳ ق.

۴-    ابن‏شعبه هرانی، تحف العقول عن آل‏رسول، نشر جامعه مدرسین، قم، چاپ دوّم.

۵-    ثقه‏ الاسلام کلینی، الکافی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۶۵.

۶-     فلسفی محمدتقی، بزرگسال و جوان از نظر افکار و تمایلات، ج۱.

۷-    تمیمی آمدی عبدالواحد، تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ج۱، ناشر دفتر تبلیغات، قم، چاپ اول، ۱۳۶۶.

۸-    دکتر علی بابایی، عضو مرکز تحقیقات گیاهان دارویی دانشگاه علوم پزشکی یزد.

۹-    امیرصادقی نصیرالدین، طب‏الرضا، طب و بهداشت از امام رضا علیه‏السّلام، انتشارات صرامی، تهران، چاپ ششم، ۱۳۸۱.

۱۰-  شیخ حسن فرزند شیخ طوسی، مکارم الاخلاق، ناشر شریف رضی، چاپ قم.