اسفناج ملکه ی سبزی ها/ عاطفه زینلی نیا
گیاه شناسی
اسفناج یک گیاه اصیل ایرانی است که اعراب پس از غلبه بر ایران، تخم آن را با خود به اروپا بردند و رفته رفته کشت آن در اروپا معمول شد.
این گیاه از سر دسته ی تیره ی اسفناجیان و جزو دو لپه ای های بی برگ است. ساقه ای راست و شیاردار و برگ هایی پهن و مثلثی شکل دارد. گل های آن خوشه ای، سبز رنگ و کوچک دارای ۵ پرچم و ۵ کاسبرگ به هم چسبیده است.
ارزش غذایی
بر اساس نظر حکمای طب سنتی طبع اسفناج کمی سرد و تر و البته می توان گفت تا حدی معتدل است؛ از این رو با هر مزاجی سازگار می باشد. با این وجود اشخاص سرد مزاج بهتر است آن را با کمی فلفل یا دارچین مصرف نمایند.
اسفناج تازه حاوی موادی چون کلروفیل، کاروتن، مواد آلبومینوئیدی، ویتامین های آ، ب و ث است. اسفناج به دلیل داشتن مواد معدنی و املاح فراوانی از قبیل آهن، فسفات، کلسیم و ید، نیرو بخش، محرک غدد ترشحه، مقوی هاضمه و گوارش، مفید برای درمان قولنج کبدی و افزایش شیر زن هاست. دکتر شارلوت دونپورت که ۱۱۱ سال عمر کرد عمر طولانی خود را در اثر سه عامل: ۱.خوشحالی ۲.تنفس عمیق ۳.مصرف اسفناج می دانست.
کاربردهای درمانی
۱- اسفناج و کم خونی:
اسفناج به دلیل داشتن آهن فراوان گلبول‌های قرمز خون را افزایش میدهد از این رو خوردن آن به زنان باردار و اشخاص کم خون توصیه می شود.
۲- اسفناج و یبوست:
کلروفیلی که در اسفناج هست عضلات روده را تحریک می کند و سلولزهای آن تخلیه ی مدفوعات را آسان می سازد. اسفناج جاروی حقیقی مجاری دستگاه گوارش است، محرک کلیه ها بوده و کار و فعالیت آن ها را زیاد می‌کند. از این رو به اشخاصی که مبتلا به یبوست و بواسیر هستند، همینطور سالمندان و کسانی که فعالیت حرکتی کمی دارند توصیه می شود.
۳- اسفناج و دیابت:
افرادی که بیماری قند دارند، بایستی در روز ۲ الی ۳ مرتبه اسفناج میل کنند و یا مقداری اسفناج به صورت چای، دم کرده، سپس کمی لیمو ترش به آن اضافه کنند و نیم ساعت قبل از غذا میل نمایند.
۴- اسفناج و سرطان:
اسفناج به خاطر دارا بودن منیزیم در پیشگیری از سرطان به خصوص سرطان معده، حنجره، مخاط رحم، مری و ریه مفید است و از پیشرفت آن جلوگیری می کند.
۵- اسفناج و دردها و ورمها:
اسفناج رفع تشنگی می نماید و سریع الهضم تر از سایر سبزی هاست و برای رفع سرفه های خشک، درد گلو، ورم ملاز یا ورم لهات(گوشت پارهای که از وسط انتهای کام آویزان است)، درد ناحیه ی قلب و اعضای شکم، ورم ریه و رودهی کوچک، درد کبد و درد سر مفید است.
۶- اسفناج و ضعف اعصاب:
نوشیدن روزانه یک فنجان مخلوط عصاره ی برگ اسفناج و شاهی به صورت ناشتا به رفع خستگی جسمی و عصبی کمک می کند.
۷- اسفناج و آسیب های پوستی:
ضماد خام اسفناج برای زنبور گزیدگی و باز‌کردن دمل و مخلوط پخته ی آن با سفیداب برای جوش های جلدی مفید است. همچنین اگر برگ های اسفناج را در روغن زیتون بپزند ضماد خوبی برای معالجه ی سوختگی، سودا، زخم های شدید و سخت است.
موارد منع مصرف اسفناج
مصرف اسفناج به دلیل داشتن اکسالات و فسفات ها به اشخاص زیر توصیه نمی شود:
۱-کسانی که کبد حساس دارند (بیماران کبدی)
۲-افرادی که مبتلا به رماتیسم هستند و مفاصل آنها متورم شده است و درد مفاصل دارند.
۳- کسانی که سنگ کلیه و مثانه دارند.
۴- کسانی که ورم معده یا روده دارند.
از آنجا که اسفناج اسید اوریک و اوره و میزان فشار خون را افزایش می دهد توصیه می شود آن را با دارچین و روغن بادام پخته و میل نمود.
منابع:
- کارلیه، لئونس، سبزی ها و میوه های شفابخش، مترجم مهدی نراقی، چاپ سیزده، تهران، امیر کبیر، ۱۳۸۷.
- جزایری، غیاث الدین، زبان خوراکی ها، ج۱، چاپ بیست و چهار، تهران، امیر کبیر، ۱۳۸۷.
- فلاحتگرلیش، آریا، سبزی درمانی، چاپ هفتم، قم، نیلوفرانه، ۱۳۸۸.
- حیدریان، محمد حسین، شناخت مزاج و طبع ها، مشهد، نشر نوند، ۱۳۸۸.
- نراقی، مهدی، خوردنی های شفابخش، چاپ هفتم، تهران، امیر کبیر، ۱۳۸۶.
