جشن و شادی در آینه‌ی احکام / طاهره رحیم‌زاده
قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم: أَحَبُّ الْخَلْقِ إِلَى اللَّهِ مَنْ نَفَعَ عِیَالَ اللَّهِ وَ أَدْخَلَ عَلَى أَهْلِ بَیْتٍ سُرُوراً.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید: محبوب‌ترین خلق نزد خداوند کسی است که به عیال خداوند (مردم) نفع برساند و خانواده‌ای را شاد کند. (اصول کافی، ج۳، ص۲۳۹)
از آن‌جا که دین مبین اسلام، در برگیرنده‌ی تمام شئونات زندگی بشر است، در تمام ابعاد فردی و اجتماعی، احکام و دستوراتی برای متدیّنین به این آیین مقدّس دارد. ائمه‌ی اطهار علیهم السلام فرموده‌اند: به مسلمان امر شده‌است همان‌طور که اوقات خود را به عبادت و کار و تلاش در مسیر زندگی می‌گذرانند، باید وقتی را برای تفریح و پرداختن به آن‌چه سبب فراخی روح و روان می‌شود اختصاص دهند. در کلام مولایمان امیر‌مؤمنان علیه السلام است که اگر این مسأله را در زندگی رعایت نکنیم، عبادت و کار نیز به سرانجامی نخواهد رسید. بنابراین از طرفی باید به شادی و سرور پرداخت و از جهت دیگر، باید آداب و احکام آن را رعایت کرد تا از این مسیر، انسان دچار وسواس شیطانی و حیله‌های نفس بشری نشود، چرا که شادی‌ها بهترین عامل و وسیله برای به غفلت انداختن آدمی از خود و خداوند خویش است.
بنابراین در این نوشتار، مجموعه‌ای از فتوای مراجع عظام در مورد احکام مربوط به جشن و شادی مطرح شده‌است؛ از جمله حکم کفزدن در اعیاد مذهبی، حکم رقص، حکم شاباش، حکم شرکت در مجالس عروسی، حکم طلا برای مردان، حکم اصلاح صورت برای بانوان، حکم تاتو کردن و چند مسأله‌ی دیگر.
حکم کف زدن در اعیاد مذهبی
سؤال: دست‌زدن در اعیاد معصومین چه حکمی دارد؟
آیات عظام: امام خمینی، آیت الله خامنه‌ای، سیستانی، مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی: به طور کلی کفزدن فی نفسه به نحو متعارف (غیر لهوی) اشکال ندارد، ولی بهتر است فضای مجالس دینی به ذکر صلوات و تکبیر معطّر گردد. (حضرت امام، احکام ازدواج، ص۷۸؛ آیت الله خامنه‌ای، اجوبه، س۱۱۸۲؛ آیت‌الله سیستانی، جزوه‌ی جامعهالزهرا (قم)، احکام جشن و شادی، ص۶؛ مکارم شیرازی، استفتائات، ج۱، سؤال۵۳۸؛ آیت‌الله صافی، جزوه‌ی جامعهالزهرا، ص۶)
حکم کفزدن در مساجد
سؤال: دست‌زدن در مساجد چه حکمی دارد؟
آیات عظام: آیت‌الله مکارم شیرازی، نوری همدانی: در این‌گونه مکان‌های مقدس باید از دست‌زدن پرهیز شود. (آیات عظام مکارم، استفتائات، ج۱، س۵۳۸؛ نوری همدانی، استفتائات، ج۲، س۵۸۴)
امام خمینی، آیت الله خامنه‌ای، سیستانی، صافی گلپایگانی: بهتر است در این‌گونه مکان‌های مقدس از دست زدن پرهیز شود. (حضرت امام، احکام موسیقی، ص۷۹؛ آیت الله خامنه‌ای، اجوبه، س۱۱۸۱، سیستانی، جزوه‌ی جامعهالزهرا (قم)، ص۶؛ آیت‌الله صافی، جامع الاحکام، ج۲، س۱۵۸۳)
تبصره: البته اگر کفزدن سبب هتک این مکان‌ها شود، به فتوای همه‌ی مراجع حرام است.
حکم رقصیدن
سؤال: حکم رقص زن و شوهر چیست؟
تمام مراجع به جزآیت‌الله بهجت: رقص زن برای شوهر و بر عکس آن جایز است. (جزوه‌ی جامعهالزهرا، قم، ص۸)
آیت‌الله بهجت: اشکال دارد. (آیت‌الله بهجت، ج۴، م۱۸۰۰)
سؤال: حکم رقص مرد برای مرد و زن برای زن چیست؟
امام خمینی، آیت الله خامنه‌ای: اگر باعث تحریک شهوت و یا سبب ارتکاب فعل حرام یا ترتّب مفسده‌ای نباشد، اشکال ندارد. (امام خمینی، احکام موسیقی، ص۸۲؛ آیت الله خامنه‌ای، اجوبه، س۱۱۶۹)
آیت‌الله سیستانی، آیت‌الله نوری همدانی، آیت‌الله وحید خراسانی: بنابر احتیاط واجب جایز نیست. (آیت‌الله سیستانی، جزوه‌ی جامعهالزهرا، قم، ص۹؛ آیت‌الله نوری همدانی، س۵۷۴؛ آیت‌الله وحید خراسانی، جزوه‌ی جامعهالزهرا، قم، ص۹)
آیت‌الله مکارم شیرازی، آیت‌الله صافی گلپایگانی: در هر دو صورت حرام است. (آیت‌الله مکارم شیرازی، استفتائات، ج۱، س۵۳۴؛ آیت‌الله صافی گلپایگانی، جزوه‌ی جامعهالزهرا، قم، ص۹)
حکم انواع رقص
سؤال: آیا بین انواع رقص، اعم از رقص محلی و رقص با چوب و رقص برای آموزش و… تفاوتی وجود دارد؟
آیات عظام: خامنه‌ای، بهجت، تبریزی: تفاوتی میان انواع رقص‌ها در حکم نیست. (آیت الله خامنه‌ای، اجوبه، س۱۱۶۶-۱۱۶۹-۱۱۷۹؛ بهجت، استفتائات، ج۴، س۱۸۰۲؛ تبریزی، استفتائات، ج۱، س۱۰۶۲)
حکم حضور در مجلس رقص
سؤال: حکم نشستن زن در تالارها و مجالس عروسی چیست؟ در صورتی که خانمی مشغول رقص باشد حکم آن چیست؟
آیات عظام: خامنه‌ای، فاضل لنکرانی: شرکت در مجالس رقص اگر تأیید کار دیگران محسوب شود یا مستلزم کار حرامی باشد جایز نیست. (آیت الله خامنه‌ای، اجوبه، س۱۱۷۶؛ فاضل لنکرانی، جامع المسائل، ج۱، س۱۷۳۹)
حکم دادن و گرفتن شاباش
سؤال: حکم شاباش چیست؟
الف) اگر در مقابل رقص نباشد، اشکالی ندارد.
ب) اگر در مقابل رقصیدن باشد، حکم خود رقص را دارد. (رهنما۷۴، احکام جشن و شادی، ص۲۱)
حکم شرکت در مجالس عروسی
سؤال: شرکت در مجالس عروسی یا مجالس دیگر که انسان می‌داند در آن شئونات اسلامی را رعایت نمی‌کنند از قبیل اختلاط زن و مرد، رقص و پای کوبی و استفاده از نوارهای موسیقی چه حکمی دارد؟
آیات عظام: مکارم شیرازی، بهجت: شرکت در مجالس گناه حرام است. (آیت‌الله مکارم شیرازی، استفتائات، س۷۱۹؛ بهجت، استفتائات، س۱۸۲۰)
حکم راه‌اندازی کاروان‌های عروسی
سؤال: گل‌آرایی کردن ماشین و بوق‌زدن در سطح شهر، اگر موجب جلب نظر نامحرم به داخل ماشین یا باعث اذیت و مزاحمت برای مردم شود چه حکمی دارد؟
آیات عظام: مکارم شیرازی، تبریزی: چنان‌چه مزاحمتی برای مردم و استراحت آنان نداشته‌باشد و مخالف مقررات نباشد مانعی ندارد. (مکارم شیرازی، استفتائات، س۱۷۷۱؛ تبریزی، استفتائات، س۱۰۶۶)
حکم رقصیدن داماد
سؤال: رقص داماد در مجلسی که زنان حضور دارند چه حکمی دارد؟
آیات عظام: بهجت، مکارم شیرازی، صافی: حرام است. (بهجت، استفتائات، س۱۸۱۰؛ مکارم شیرازی، استفتائات، ج۱، س۵۳۵، رهنما، احکام جشن و شادی، شمارهی۷۴، آستان‌قدس رضوی، ص۱۷)
آیات عظام: سیستانی، فاضل، نوری، وحید: بنابر احتیاط واجب، جایز نیست. (سیستانی و وحید خراسانی، رهنما، احکام جشن و شادی، شمارهی۷۴، آستان‌قدس رضوی، ص۱۷)
آیات عظام: امام خمینی، خامنه‌ای: اگر رقص به گونه‌ای باشد که باعث تحریک شهوت شود یا مستلزم فعل حرام یا ترتب مفسده‌ای باشد جایز نیست. در غیر این‌صورت اشکال ندارد. (امام، احکام دانشجویی، موسیقی، ص۸۱؛ خامنه‌ای، اجوبه، س۱۱۶۷)
حکم رقص نابالغ
سؤال: حکم رقص کودک نابالغ چیست؟
آیات عظام: خامنه‌ای، مکارم شیرازی، بهجت: کودک نابالغ چه پسر یا دختر، تکلیفی ندارد، ولی سزاوار نیست افراد بالغ آنان را به رقص تشویق کنند. (خامنه‌ای، اجوبه، س۱۱۷۶؛ مکارم، استفتائات، ج۱، س۵۳۶؛ بهجت، استفتائات، ج۴، س۱۸۱۶)
حکم مراسم عقد در محرم و صفر
سؤال: آیا مراسم عقد و عروسی در ماه محرم و صفر جایز است؟
همه‌ی مراجع: برگزاری این نوع مراسم، اگر تؤام با معصیت و یا هتک حرمت حضرت سید الشهدا نباشد اشکال ندارد. اما برای مؤمنان سزاوار است که حرمت این ایام را پاس بدارند و از انجام کارهای شادی آفرین بپرهیزند. (پرسش و پاسخ دانشجویی، ج۱۶، ص۲۱۶، س۳۲۴)
حکم طلا برای مردان
سؤال: استعمال طلا برای مرد به عنوان زینت چه حکمی دارد؟
پوشیدن طلا مانند آویختن زنجیر طلا به گردن و به دست کردن انگشتر و ساعت طلا برای مرد حرام است. (توضیح المسائل مراجع، مسأله‌ی۸۳۲؛ خامنه‌ای، اجوبه، س۴۴۴؛ نوری، رساله، م۸۳۳)
تبصره: در این حکم، بین طلای زرد و سفید و بین استفاده‌ی طولانی مدت و کوتاه مدت فرقی نیست.
آیت‌الله مکارم شیرازی می‌فرماید: پوشیدن طلا برای کوتاه مدت اشکالی ندارد. (استفتائات، ج۲، س۱۶۴)
حکم استفاده از پلاتین
سؤال: آیا به دست کردن و استفاده از پلاتین، برای مرد اشکال دارد؟
حضرت امام، مکارم شیرازی، آیت الله خامنه‌ای، سیستانی: استفاده از پلاتین اشکال ندارد. (حضرت امام، استفتائات، ج۱، لباس نمازگزار، س۵۰؛ مکارم شیرازی، استفتائات، ج۱، س۸۱۱؛ خامنه‌ای، اجوبه، س۴۴۳؛ سیستانی، رهنما، شمارهی ۷۴؛ احکام جشن و شادی، ص۲۵)
حکم خرید پارچه‌ی ابریشم برای داماد
سؤال: آیا خرید پارچه و لباس ابریشم خالص برای داماد از سوی خانواده‌ی عروس جایز است؟
اگر آن را به منظور پوشیدن، برای داماد می‌خرند جایز نیست. (توضیح المسائل مراجع، مسأله‌ی ۸۳۴ و ۸۶؛ وحید خراسانی، توضیح المسائل، مسأله‌ی ۸۴۰ و ۹۶)
حکم استفاده از کراوات و پاپیون برای داماد در شب عروسی
سؤال: آیا استفاده از کراوات و پاپیون، اشکال شرعی دارد؟ اگر داماد برای شب عروسی از آن استفاده کند، حکم مسأله چیست؟
آیات عظام: خامنه‌ای، مکارم شیرازی: امروزه و در کشور ما، این امر اگر به عنوان شعار بیگانگان و هم بستگی با آن‌ها محسوب شود از آن اجتناب کنید. (خامنه‌ای، اجوبه، س۱۳۷۹؛ مکارم شیرازی، استفتائات، ج۲، س۱۶۴۵)
آیت‌الله وحید خراسانی می‌فرماید: اگر کراوات شعار غیر مسلمان حساب شود، جایز نیست و اگر شعار نباشد اشکال ندارد. (رهنما، شمارهی ۷۴، احکام جشن و شادی، ص۳۹)
آیت الله سیستانی: استفاده از کراوات اگر مستلزم مفسده باشد حرام است. (رهنما، شمارهی ۷۴، احکام جشن و شادی، ص۳۹)
حکم پوشاندن اصلاح صورت در اماکن عمومی برای بانوان
سؤال: آیا اصلاح صورت و برداشتن زیر ابرو برای زنان زینت حساب می‌شود؟ و پوشاندن آن واجب است؟
آیات عظام: امام، سیستانی، مکارم، نوری: اگر بدون آرایش باشد، پوشاندن آن واجب نیست. (امام، استفتائات، ج۳، س۳۳؛ سیستانی، رهنما، شمارهی ۷۴، احکام جشن و شادی، ص۳۴؛ مکارم، استفتائات، ج۱، س۸۰۲، نوری، استفتائات، ج۱، س۵۴۲)
آیات عظام: صافی، بهجت: این کار فی نفسه اشکالی ندارد ولی باید از نامحرم پوشانده شود. (صافی، جامع الاحکام، ج۲، مسأله‌ی۱۶۸۲-۱۶۸۳؛ بهجت، احکام ازدواج، ص۹۸)
آیات عظام: خامنه‌ای، فاضل: اگر زینت محسوب شود پوشاندن آن از مرد نامحرم واجب است.
حکم سرمه‌کشیدن زنان
حکم سرمه کشیدن برای خانم‌ها چیست؟ آیا زینت است و باید آن را بپوشاند؟
آیات عظام: امام، خامنه‌ای، فاضل: اگر عرفاً زینت محسوب شود باید آن را بپوشاند. (امام، احکام ازدواج، ص۹۹؛ خامنه‌ای، اجوبه، ۱۰۸۱؛ فاضل، جامع المسائل، ج۱، س۱۷۰۸)
آیات عظام: مکارم، نوری، سیستانی: پوشاندن آن واجب نیست. (مکارم، استفتائات، ج۱، س۸۰۲؛ نوری، استفتائات، ج۱، س۵۴۲؛
سیستانی، رهنما، شمارهی۷۴ ،احکام جشن و شادی، ص۳۵ )
حکم پوشاندن آرایش بانوان
سؤال: آیا پوشاندن صورت آرایش کرده‌ی بانوان، در مقابل نامحرم واجب است؟
آیات عظام: امام، خامنه‌ای، صافی، مکارم شیرازی، سیستانی: باید آن را از نامحرم بپوشاند. (امام، استفتائات، ج۳، س۳۲؛ خامنه‌ای، اجوبه، ۱۰۷؛ مکارم، رهنما، شمارهی ۷۴، ص۳۶؛ سیستانی، رهنما، شمارهی ۷۴، ص۳۶؛ صافی، جامع الاحکام، ج۲، س۱۶۸۲)
حکم تاتو کردن
سؤال: تاتو کردن ابروها برای بانوان چه حکمی دارد؟
آیات عظام: خامنه‌ای، مکارم شیرازی، سیستانی: مانعی ندارد؛ ولی اگر زینت شمرده شود، زنان باید آن را از نامحرم بپوشانند. (خامنه‌ای، اجوبه، ۱۰۷۸؛ مکارم: جایز است ولی اگر این زینت تند و زننده باشد و منشأ مفاسدی شود جایز نیست؛ رهنما، شمارهی ۷۴، ص۳۷؛ سیستانی، رهنما، شمارهی ۷۴، ص۳۷، احکام جشن و شادی)
حکم پوشاندن حلقه‌ی ازدواج
سؤال: حکم پوشیدن حلقه‌ی ازدواج توسط زن ، در صورت دیدن نامحرم چیست؟
آیات عظام: امام، خامنه‌ای، فاضل: باید آن را ازنامحرم بپوشاند. (امام، احکام حجاب، ج۳، س۳۶؛ خامنه‌ای، اجوبه، س۱۰۷۹؛ فاضل، جامع المسائل، ج۳، س۱۷۰۸)
آیات عظام: مکارم شیرازی، نوری همدانی، سیستانی: پوشاندن آن لازم نیست. (مکارم، استفتائات، ج۱، س۸۰۱؛ نوری، استفتائات، ج۲، س۶۶۹، سیستانی، رهنما، س۷۴، ص۳۷)
حکم ناخن بلند
سؤال: حکم بلند بودن ناخن زن چیست؟ آیاز ینت محسوب می‌شود و باید آ ن را از نامحرم بپوشاند؟
آیت الله سیستانی: اشکال ندارد. (رهنما، احکام جشن و شادی، شمارهی ۷۴، آستان‌قدس رضوی، ص۳۹)
حکم عطر برای بانوان
سؤال: عطر زدن و استعمال بوی خوش برای بانوان، در صورتی که به مشام نامحرم برسد، چگونه است؟
آیت الله خامنه‌ای: به خودی خود مانعی ندارد، ولی اگر توجه نامحرم را جلب می‌کند باید از کنار نامحرم عبور نکنند. (آیت الله خامنه‌ای، اجوبه، س۱۰۹۱)
آیت الله سیستانی: اگر موجب تهییج و تحریک باشد جایز نیست. (سیستانی، همان، ص۴۰)
آیت الله وحید خراسانی: بنابر احتیاط واجب جایز نیست. (وحید خراسانی، همان، ص۴۰)
آیت الله نوری همدانی: برای بانون جایز نیست. (نوری همدانی، استفتائات، س۱۰۳۳)
منابع
۱. اجوبه استفتائات، سید علی خامنه‌ای، شرکت چاپ و نشر بین الملل، تهران، وابسته به انتشارات امیر کبیر، چاپخانه سپهر، چ36، ۱۳۸۶.
۲. توضیح المسائل سید علی حسینی سیستانی، مشهد مقدس، ناشر دفتر آیت الله سیستانی، ۱۳۴۱قمری.
۳. توضیح المسائل مراجع، سید محمد حسن بنی هاشمی خمینی، دفتر انتشارت اسلامی وابسته به جامعه‌ی مدرسین حوزه علمیه‌ی قم، زمستان ۱۳۹۱.
۴. حرم مطهر، اداره‌ی پاسخ‌گویی به سؤالات دینی.
۵. رساله‌ی ناصر مکارم شیرازی، مشهد مقدس، انتشارات عروج اندیشه، دفتر مرکزی چهار راه شهدا، چ‌پنجم، ۱۳۸۷.
۶. رهنما، آستان‌قدس رضوی، معاونت تبلیغات و ارتباطات اسلامی، شمارهی۷۴، احکام جشن و شادی، کریم آدینه‌ی دوست، چ‌سوم، ۱۳۹۱،
۷. مسائل جدید از دیدگاه علماء و مراجع تقلید، تنظیم: سید محسن محمودی، انتشارات علمی فرهنگی صاحب الزمان(عج)، چاپ مهدیه، ۱۳۸۵.
