دو گوهر از تبار فاطمه علیهاالسلام

(راز پیروزی دو خواهر، دو استاد)/ حمیده سالارزاده

از دیرزمان، در عمق شجره‌ی طیبه‌ی خاندان‌های عالم‌خیز، چهره‌های بی‌شماری وجود داشته که حاصل تربیت پدران صالح و مادران فاضل هستند. سید‌عبدالله خاموشی و شوکت حاج ترخانی یکی از خاندان‌های معروف تهران بودند که حاصل ازدواجشان شش پسر و شش دختر پاک و پرهیزکار بود. استاد فاطمه سیدخاموشی و استاد راضیه سیدخاموشی که به نام همسران خود خانم طاهایی و خانم قندهاری نامیده می‌شوند؛ از فرزندان این دو بزرگوار از چهره‌های موفق معاصر هستند که با سعی و تلاش خود به مدارج علمی بالا دست پیدا کرده و با تأسیس مدارس علمیه به ترویج علوم دینی و تربیت طلابی شایسته از سراسر دنیا پرداخته‌اند. عوامل زیادی در موفقیت این دو بزرگوار سهیم بوده است که در این مقاله مختصرًا به مواردی از آن اشاره می‌شود.

تربیت نیکو

 استاد طاهائی و استاد قندهاری حاصل ازدواج پدر و مادری با تقوا بودند؛ مادری که بی‌وضو فرزندانش را شیر نمی‌داد و هر روز دو رکعت نماز استغاثه به امام زمانS می‌خواند تا فرزندانش را نیکو تربیت کند. پدری که سعی زیادی در کسب لقمه‌ی حلال داشت و سرآمد صداقت، تقوا و دیانت بود. حاصل نجوای مهربان مادر در صبح با دعای صباح، زیارت جامعه، زیارت عاشورا و تلاوت قرآن فرزندانی موفق و متعهد بودند (رک، موسوی نژاد، 1391، ص52).

من تولای علی با شیر از مادر گرفتم                                    روز اول که آمدم دستور تا آخر گرفتم

تقوا

تقوا حساسیت و مراقبت در تمام امور زندگی است. خداوند به وسیله‌ی تقوا بنده را حفظ و روزی او را زیاد می‌کند. پیامبر ص می‌فرماید: «مَن رُزِق تقی رُزق خیرُ الدنیا و الآخرة»؛ هر کسی تقوا روزی‌اش شود، خیر دنیا و آخرت نصیب او شده است (پاینده، 1383، ص 769، ح 3015). نخستین شرط موفقیت که امام علی ع به مالک می‌فرمایند تقوای الهی است: «أمره بتقوَی اللهِ وایثار طاعتِه» (فیض الاسلام، 1365، نامه53). تقوای الهی یعنی مهار کردن تمایلات خودخواهانه و خواسته‌های نفسانی در همه‌ی جنبه‌ها با قوانین الهی برای رسیدن به سعادت ابدی. و این که در همه‌ی لحظه‌های زندگی، خود را در پیشگاه الهی تلقی نماید و از اطاعت او سر بر تابد (حسینی و نصیری، 1392، ص115). از این رو تعبد به آداب شرع و تقیّد به موازین تقوا و پرهیزکاری، عمل به وظایف الهی و پرهیز از محرمّات و رذایل اخلاقی را می‌توان از برترین ویژگی‌های این دو بزرگوار دانست.

اخلاص

سرّ موفقیت انسان‌های بزرگ، اخلاص آن‌هاست. خداوند در مورد ویژگی‌های انسان‌های شایسته می‌فرماید: «والَّذین جاهَدوا فینا لنَهدینَّهُم سبُلَنا و إنَّ اللهَ لمَعَ المُحسِنین» (عنکبوت/62)؛ آن‌هایی که در راه ما خالصانه تلاش می‌کنند فقط به راه‌های خود (در راه‌یابی به کمال) هدایتشان خواهیم کرد و خداوند با نیکوکاران است.

شهید مطهری ره می‌فرماید: «کار برای خود کردن، نفس پرستی است، کار برای خلق کردن، بت پرستی است، کار برای خدا و برای خلق کردن، شرک و دوگانه‌پرستی است، کار خود و کار خلق برای خداکردن، توحید و خداپرستی است (مطهری، 1385، ص 35). یکی از عوامل تأثیرگذار در هدایت مردم، اخلاص و ارائه‌ی الگوی عملی از خود در این صفات برجسته و ایمانی است. انسان‌های مخلص در راه احیای ارزش‌های دینی تلاش می‌کنند و در تمام عرصه‌ها بدون منّت و با اخلاص در خدمت مردم هستند.

بصیرت

بصیرت به معنای داشتن آگاهی همه جانبه و ژرف به امور، فریب ظاهر را نخوردن و مشاهده و سرانجام کار پیش از اقدام آن، ذکر شده است. همچنین به شناخت دقیق و قلبی انسان از موقعیت زمان و مکان به منظور جلوگیری از افتادن در دام فتنه است(تقربی، 1397، ص76).

امام علی ع می‌فرماید: فَاِنَّ نورُ الْبَصیـرَة روحُ الـْحَیاة الَّـذی لایَـنْـفَـعُ ایمانٌ اِلّا بِهِ مَعَ اتِّباعِ کَلِمَهِ اللهِ وَ التَّصْدیقِ بِها، نور بصیرت روح زندگی است که ایمان جز با آن به همراه پیروی از سخن خدا و تصدیق آن سودی ندارد (مجلسی، 1403، ج30، ص37‌، ح2).

 استاد طاهایی ره با الهام از سخنان امام علی ع می‌فرمایند: «آدم بینا از دنیا توشه برمی‌دارد و آدم نابینا برای دنیا توشه برمی‌دارد (شمیم نرجس، ش12، ص8). از این رو یکی از عوامل موفقیت ایشان بصیرتی بود که نسبت به همه‌ی امور داشتند.

عشق به اهل بیت ع

رسیدن به قله‌ی رفیع انسانیت و به دست آوردن کمالات معنوی، بدون حب اولیاء الهی ممکن نیست و پذیرش اعمال یک مسلمان در گرو محبت و ولایت اهل بیت ع می‌باشد.

عشق و محبت به اهل بیت ع به خاطر جاذبه‌هايی که دارد محب را به سوي محبوب جذب می‌کند و افكار و عقاید او را وارد قلب محب می‌سازد. حضرت علی ع می‌فرماید: «أحسنُ الحَسنات حبُّنا و أسوَءُ السيئاتِ بُغضُنا»؛ نیكوترین خوبی‌ها، محبت ما خاندان است و بدترین بدی‌ها، دشمنی و کینه‌جویی با ماست (آمدی،1360،ص48).

 عشق به اهل بیت ع زمینه ساز عشق به خداوند است. رسیدن به کمالات معنوي و انسانی بدون دوستی اولیاي الهی ممكن نیست و پذیرش اعمال یک مسلمان در گرو محبت ولایت اهل بیت ع می‌باشد.

عبادت و شب زنده داری

شب خیز که عاشقان به شب راز کنند                  گرد در بام دوست پرواز کنند

هر جا که دری بود به شب بسته شود                   الّا در دوست را که شب باز کنند

عبادت به معنی اظهار ذلّت و بندگی وکرنش در برابر خداست. خداوند در قرآن می‌فرماید: «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ» (آل عمران/102)؛ جنّ و انس را نیافریدم جز براى آن که مرا به یكتایی پرستش نمایند. هدف از آفرینش هستی و جنّ و انس، عبادت خداوند است. پس از آنجا که فطرت، اساس تشخیص انسان را تشكیل می‌دهد شكوفایی فطرت جز در مسیر عبادت ممكن نیست؛ پس عبادت زمینه ساز شخصیت انسان و رشد دهنده‌ي کمال است که این، یكی از عوامل موفّقیت انسان‌هاي بزرگ است که می‌توانند براي دیگران الگو و راهنما قرار گیرند.

خداوند در سوره‌ی «زمر» شب‌زنده‌داران و متهجدان را «امیدوار» خوانده و نماز شب و شب‌زنده‌داری را از عوامل امیدبخش معرفی کرده است. «امّن هو قانت آناء اللیل ساجداً و قائماً یحذر الآخرة و یرجو رحمة ربه» (زمر/9)؛ چرا که در دل شب و فرونشستن غوغای زندگی مادی و آرامش روح و جسم انسان پس از قدری استراحت، حالت توجه و نشاط خاصی به انسان دست می‌دهد که در عین بی‌نظیربودن، فوق العاده روح‌پرور، تکامل‌آفرین و امیدبخش است، در چنین زمانی، امیدواران حقیقی با تمام وجود، رو به درگاه معبود می‌آورند و سر بر آستان معشوق می‌سایند و با بیم و امید او را می‌خوانند (پرچم، 1390، ص 180).

انتقادپذیری

 در آموزه‌هاي دینی، واژه‌هاي نصیحت، تذکّر، موعظه، استماع قول، دعوت به خیر و امر به معروف و نهی از منكر، هر یک به گونه‌اي اهمّیت و جایگاه انتقاد و انتقادپذیري را بیان می‌کنند. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «فَبَشِّرْ عِبادِ الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولئِکَ الَّذِينَ هَداهُمُ اللَّهُ وَ أُولئِکَ هُمْ أُولُوا الْأَلْباب» (زمر/17و18)؛ پس مژده بده بندگان مرا. آنان که به سخن گوش فرا‌می‌دهند، آنگاه بهترین آن را پیروي می‌کنند. امام علی ع می‌فرمایند: به جامعه‌اي که در آن نه خود نصیحت کننده هستند و نه نصیحت‌کنندگان را دوست دارند، خیري نیست (آمدی،1360، ص225). در این که جامعه و مدیران و بلكه همگان به نقد و انتقاد سالم و سازنده نیازمندند، تردیدي نیست، امّا این، نیمی از کار است. نیم دیگر که در واقع کامل‌کننده‌ي آن است به کار بستن انتقاد ناقدان است.‌ پذیرش انتقاد و نصیحت مشفقانه، خصلتی انسانی و اسلامی است و زمینه‌ساز بسیاري از موفّقیت‌هاست. امام علی ع به اصحاب خود می‌فرمودند: «مرا به نصیحت خالصانه و سالم از هر گونه شک و تردید یاري کنید» (فیض الاسلام، 1365، خطبه117).

   ایجاد همدلی و همکاری بین کارکنان

اساس شکل‌گیری روابط در هر مجموعه‌ای همدلی است؛ زیرا در این صورت است که وجوه اشتراک افراد افزایش می‌یابد، ارتباط بهتر با هم برقرارمی‌کنند و در استحکام روابط می‌کوشند که حاصل آن همکاری بهتر در محیط کار است. به عبارت دیگر در یک سازمان خدامحور باید بین افعال و رفتار اعضا، بین اندیشه‌ها و ارزش‌ها و عقاید آن‌ها هماهنگی و تناسب وجود داشته باشد و محور این هماهنگی تقوا و حرکت در مسیر قرب الهی است و همدلی و همکاری بر این محور سازمان را به سمت اعتلا می‌برد و هر گونه ناهماهنگی بین این عناصر موجب عدم تعادل و در نتیجه انفعال خواهد بود. در ایجاد این همکاری مدیر نقش به سزایی دارد (موسوی نژاد، 1391، ص205).

مسلماً عشق ورزیدن کارکنان به انجام کار و انجام وظیفه به بهترین روش در سایه‌ی مدیریتی کارآمد می‌باشد که با محبت، نظارتی مطلوب بر نیروهای انسانی خود دارد.

نتیجه

ویژگی کمال‌گرایی آدمی او را از درون به حرکت وامی‌دارد تا خود را به کسانی که مظهر کمالات هستند، نزدیک کند. بر این اساس، الگوی عملی در جریان تعلیم و تربیت جایگاهی اساسی و غیرقابل حذف دارد، چرا که یکی از عوامل مؤثر در تکوین شخصیت، همانندسازی با الگوهای برتر است. استاد طاهایی ره و استاد قندهاری نمونه‌ای از یک الگوی عملی هستند که پیروی از سیره و روش آن‌ها امری مهم می‌باشد. در این مقاله به طور اجمال به برخی از عوامل موفقیت این دو بزرگوار اشاره شد امید است با تأسی از سیره‌ی معصومین ع و الگوهای موفق در جامعه بتوانیم  نقش تأثیرگذاری در تربیت جامعه دینی داشته باشیم.

منابع

* قرآن کریم

1.     فیض السلام، علی نقی؛ ترجمه‌ی نهج البلاغه، تهران، 1365.

2.     شهیدی، سید جعفر؛ ترجمه‌ی نهج البلاغه، تهران، آموزش انقلاب اسلامی، 1370.

3.     آمدی، عبدالواحد؛ غررالحکم و دررالکلم، تهران، 1360.

4.     تقربی، منصوره؛ موانع رشد فضایل اخلاقی از منظر نهج البلاغه، مشهد، نامه نرجس، 1397.

5.     پاینده، ابوالقاسم؛ نهج الفصاحه، خاتم الانبیاء، 1383.

6.     حسینی، نجمه، نصیری، عزت‌الله؛ ارزش‌های اخلاقی مؤثر در سلامت سازمان از منظر کلام معصومان ع، مجله‌ی اسلام و پژوهش‌های مدیریتی، ش7، 1392.

7.     موسوی نژاد سوق، سیدعلی؛ شجره طوبی، قم، کومه، 1391.

8.     پرچم، اعظم، محققیان، زهرا؛ بررسی تطبیقی راهکارهای ایجاد و افزایش امید از دیدگاه روانشناسی مثبت نگر و قرآن کریم، مجله‌ی معرفت، ش 164، 1390.

9.     مطهری، مرتضی؛ مجموعه آثار، ج 2، تهران، صدرا، 1385.

10.     مجلسی، محمّد باقر؛ بحار الانوار الجامعة لدرر الاخبار الائمة الاطهار، بیروت، مؤسسه الوفا، 1403.

 

شماره نشریه:  شمیم نرجس شماره 39