مسلمانان! مسلمانان! مسلمانی... مسلمانی...

استاد شایسته‌خو/ تنظیم: عالمه هاشمی

در یک جامعه‌ی ایمانی که توحید مبنای روابط اجتماعی و معاشرت‌های انسانی است، مؤمنین نسبت به یکدیگر وظایفی دارند. شناخت این وظایف و رعایت آن‌ها، ضامن سلامتی معاشرت‌ها، زدودن کدورت و کاهش اختلاف‌ها است و همبستگی و همدلی را میان مؤمنین تقویت می‌کند.

تردیدی نیست که نتیجه‌ی این همدلی و محبّت، تقویت بنیان‌های حکومت اسلامی و آرامش مؤمنین خواهد بود. به این ترتیب دشمن نمی‌تواند در دژ محکم اهل ایمان نفوذ کند یا قصد تخریب آن را داشته باشد و چنین می‌شود که جامعه‌ی ایمانی به قلعه‌ای بی‌خلل و نفوذ ناپذیر تبدیل می‌گردد.

اما حقوق متقابل مؤمنین سرفصلی مبسوط است که به صورت خاص در حدیثی از رسول اکرم(ص) در قالب 30 حق آمده است (ر.ک: حر عاملی، ج12، ص212). ما در ادامه قصد داریم تنها به شرح تعدادی از این حقوق بپردازیم.

حضرت رسول(ص) می‌فرمایند: مؤمنان نسبت به یکدیگر 30 حق دارند که این حق از گردنشان برداشته نمی‌شود مگر

با به جا آوردن آن‌ها یا بخشیدن و عفو طرف مقابل. از جمله این حقوق عبارت است از:

1. بخشش و گذشت

ما وظیفه داریم کوتاهی و خطای دیگر مؤمنان را ببخشیم و از آن چشم‌پوشی کنیم. متأسفانه امروزه فضیلت اخلاقی عفو و صفح بسیار کمرنگ شده؛ در میان همسران، در بین کارگر و کارفرما، بینِ دو همسایه و حتی میان مادر و فرزند.

روشن است که نتیجه‌ی این نبخشیدن و عفو نکردن، گله‌مندی و نارضایتی خواهد بود. حال آن‌که بخشش و رحمت بر دیگران میوه‌ی شیرین آرامش را در پی دارد.

این آموزه در اسلام بسیار سفارش گردیده است. مضمون بسیاری از روایات این است که بر یکدیگر رحم کنید تا خداوند بر شما رحم کند. یا کودکان را ببخشید و... .

اساساً یکی از اصول تربیتی در اسلام، تغافل است؛ یعنی آگاهانه و عالمانه خود را به نادانی زدن!

2. پرده‌پوشی

یکی دیگر از حقوق متقابل مؤمنین این است که اگر عیبی در برادر یا خواهر ایمانی خود سراغ دارند، آن را در دل نگه دارند و در بوق و کرنا نکنند. این خویشتن‌داری و نگاهداری نفس، کاری بس دشوار و البته ممکن است.

حفظ آبروی مؤمن و خوار نکردن او یکی از وظایف ماست. تردیدی نیست که میل به افشا کردن عیب دیگران چه از کارِ ناشایستی که در گذشته انجام داده‌اند یا گناهی که اکنون مرتکب شده‌اند یا حتی عیب و نقص جسمی که پنهان و پوشیده است، وسوسه‌ای از سوی شیطان است. پس پیاده نظام شیطان نباشیم.

3. خیرخواهی

جامعه‌ی ایمانی جامعه‌ای سرد، بی‌روح و بی‌تفاوت نیست چرا که ایمان در رگ‌های او جاری است و ایمان یعنی پویایی، پیشرفت و حرکت به سوی کمال.

جامعه‌ای که در آن افراد نسبت به سود و زیان یکدیگر هیچ احساس مسئولیتی نداشته باشند جامعه‌ای حیوانی است! چرا که هر کس در پی دفع ضرر و جلب منفعت خویش است. مؤمن باید همواره اندیشه‌ی صائب و تجربیات ارزشمندش را بی‌دریغ در اختیار دیگران قرار دهد که: «يَجِبُ لِلْمُؤْمِنِ عَلَى الْمُؤْمِنِ النَّصِيحَةُ» (حر عاملی، 1409، ج16، ص382)؛ خیرخواهی مؤمن به مؤمن واجب است. فراموش نکنیم که خیرخواهی باید با نیت خالص باشد، خیرخواه باید تمام جوانب امر را بسنجد و با زبانی نرم و کلامی شیرین، دیگران را راهنمایی کند.

4. همدردی و همدلی

مؤمن نباید به اندوه و درد برادر ایمانی‌اش شاد شود. باید محزون شود وقتی برادرش محزون است و شاد می‌شود وقتی او را شاد و خوشحال می‌بیند.

بنابراین باید غم دیگران را غم خود و شادی آن‌ها را شادی خود بدانیم. در اندوه‌ و مصیبت‌ یکدیگر را تنها نگذاریم. همدردی، محبت و نصیحتمان را از یکدیگر دریغ نورزیم و در غم و شادی‌ در کنار هم باشیم و از ایمانِ هم مراقبت کنیم.

منبع:

حرعاملی، وسائل الشیعة، ج12 و 16، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1409.