فرهنگ سازی استفاده صحیح از تلفن همراه تا چه میزان ضرورت دارد/مریم خوشدل/ تلخیص: مریم احیایی
مقدّمه
با وجود گذشت چهارده سال از عمر تلفن همراه در جامعه ی ما، امروزه هنوز فرهنگ استفاده ی صحیح از آن رواج پیدا نکرده است. متأسّفانه آن چه امروزه شاهد آن هستیم، استفاده ی نادرست از این تکنولوژی است که مرز ارتباط میان انسان ها را برداشته است.
تلفن همراه برای جوانان بسیار با ارزش است. زیرا در آن ها حسّ اجتماعی بودن را ایجاد می کند و این امکان را فراهم می نماید تا نشان دهند که بخشی از ساختار اجتماع بوده و جایگاهی در آن دارند.1 در این گفتار، به بررسی مزایا، معایب و راه های استفاده از این وسیله می پردازیم.
مزایای تلفن همراه
الف ـ دسترسی فوری: حجم ارتباطات فردی به واسطه ی تلفن همراه توسعه یافته است و واسطه های تماس با افراد کاهش. هم چنین فضای فرهنگ فوری به دلیل دسترسی های فوری به وجود آمده است.2
ب ـ صَنعت دینی: امروزه مراکز دینی هم در عالم اسلام و هم در عالم مسیحیت، از تلفن همراه برای پیوند روزمره فردی و شبکه ای با کاربران تلفن همراه استفاده می کنند. مثلاً در ایرلند، از طریق تماس با شماره 53141 این امکان فراهم می شود که افراد ده دقیقه پیام مذهبی را به صورت صوتی گوش دهند. در تایوان از تصویر مذهبی در صفحه ی اصلی تلفن همراه و از پیام های دینی به عنوان صدای زنگ همراه استفاده می کنند و حتّی امکان اعلام اوقات نماز، جهت یابی قبله، پرداخت صدقات و کمک های مالی مثل خمس و زکات از طریق تلفن همراه فراهم شده است.3
ج ـ تسهیل امور در حال حرکت و تقویت ارزش زمان: که سرعت در فراخواندن نیروهای امداد پزشکی و پلیسی و ارائه ی خدمات و امور مربوط با شغل، نمونه ای از کارکرد تسهیل شده ی این وسیله است.4
دـ سرگرمی: به وسیله ای برای گذراندن اوقات فراغت و سرگرمی تبدیل شده است. فرستادن لطیفه های متعدّد و پیام های تصویری گویای این مطلب است.
وـ ذخیره ی اطّلاعات فردی: در عصر ارتباطات افراد نیازمند آن هستند که انبوهی شماره تلفن و آدرس را، در ذهن خود نگاه دارند یا در جایی ذخیره کنند که حجم فیزیکی زیادی نداشته باشد ضمن این که حجم ذخیره زیادی داشته باشد و در بازیابی آن کمترین زمان به کار رود.5 که تلفن همراه وسیله ای مناسب برای ذخیره ی اطلاعات فردی است.
از دیگر مزایای تلفن همراه می توان به صورت فهرست وار به: آگهی تبلیغاتی، نقل و انتقال مالی، خرید در حال حرکت، نظرسنجی های متعدّد با تلفن همراه (دموکراسی تلفن همراه) و... اشاره نمود.
امّا نکته ی مهم در استفاده از تلفن همراه این است که مقبولیّت آن به حدّی رسیده که ضررهای جدّی و اساسی این فناوری مدرن را مخفی و نادیده نگه می دارد. در حقیقت می توان تلفن همراه را یک منبع بزرگ برای نارسایی ها و معضلاتی دانست که در مناسبت های زندگی کاربران به صورت آشکار یا پنهان نفوذ کرده است.6
معایب تلفن همراه
الف ـ بلوغ زودرس: گاه خانواده ها به مقرّرات فطری برای پنهان نگه داشتن تمایل جنسی کودک، توجّه نمی کنند و با رفتارهای نادرست مانند ریختن تصاویر و مفاهیم مستهجن در گوشی های خود و بی توجّهی به فرزندان در مورد بلوتوث و پیامک های غیر اخلاقی، غریزه ی خفته آنان را بیدار می کنند و آنان را به تفتیش و تفحص درباره ی اعمال جنسی وا می دارند که باعث عوارض مختلف روحی، انحراف های اخلاقی و عقده های روانی این طیف کودکان چه در سنین کم و چه در بزرگ سالی می گردند.7
ب ـ کاهش اعتماد به نفس: برخی از جامعه شناسان و کارشناسان علوم ارتباطات بر این باورند که برقراری ارتباط نهانی و غیرمستقیم از طریق تلفن همراه از مهارت های ارتباطی افراد برای زندگی و حضور در محیط های جمعی می کاهد و باعث ضعف فرهنگی می شود به طوری که اغلب افراد تصوّر می کنند هر حرفی را که نمی توان رو در رو مطرح کرد می شود تلفنی گفت به مجموعه ی این عوامل، سبب کاهش اعتماد به نفس در جامعه می گردد.8
ج ـ تغییر الگوهای رفتاری: به طور نمونه، در یک مهمانی خانوادگی، ارتباط کلامی از طریق بلوتوث و پیامک و ارسال تصاویر و متن صورت می گیرد و تمام وقت میهمانی به بررسی محتویات گوشی ها سپری می شود؛ انگار هیچ کس نمی خواهد از پشت هویّت مجازی تلفن همراهش بیرون بیاید. تصوّر این روند به احوالپرسی ها، دوستی ها، خواستگاری ها و... توسّط تلفن همراه می انجامد و می توان انتظار داشت نسل های بعد به صورت مجازی پرورش یابند و از حدّاقل مهارت های کلامی بی بهره باشند.9
از دیگر معایب تلفن همراه می توان به از بین بردن حقوق دیگران (صدای زنگ بلند و نامناسب، صحبت ناگهانی و بلند....)، اعتیاد (وابستگی شدید به گوشی همراه)، آسیب از نظر پزشکی (تأثیر امواج الکترو مغناطیسی به ویژه در سنین کم)، استفاده غیر اخلاقی (اختصاص فایل هایی به هجویات و تصاویر غیر اخلاقی و یا استفاده از همراه حین رانندگی)، اشاره نمود.10
راه کارهای استفاده ی بهینه از تلفن همراه
فرهنگ سازی: ما وقتی می توانیم از یک تکنولوژی به بهترین روش استفاده نماییم که از اندیشمندان حوزه برای استفاده ی بهینه از فناوری های جدید، به طور کلّی و تلفن همراه به طور خاص، لازم است دانشمندان و پژوهش گران حوزه ی فرهنگ پیش از ورود فناوری نسبت به فرهنگی که آن به همراه می آورد، دقّت و توجّه عمیق تری داشته باشند و براساس فرهنگِ مردم روش های درست کاربرد این ابزارهای نوین را به جامعه بیاموزند و مردم را متوجّه خطرات و زیان های آن بنمایند. 11 به طور مثال در جامعه ی دینی و اعتقادی ما، توجّه دادن جوانان به آیات و روایات و فتاوای مراجع و حتّی بررسی تأثیرات سوء برخی از موضوعات در حوزه ی روانشناسی، می تواند گوشه ای از این فرهنگ سازی برای نسل های جوان جامعه باشد.12
برخورد پلیس: برای جلوگیری از آسیب های گسترده ی اجتماعی و عدم تضییع حقوق شهروندان، یکی از محورهایی که در راستای اجرای طرح امنیّت اجتماعی باید مورد نظر باشد، برخورد با عوامل و افراد سودجویی است که در مترو و اماکن عمومی، اقدام به انتشار بلوتوث های مخرّب می کنند.13
دستگاه مختل کننده: دستگاه قطع کننده ی خدمات ارتباطی از مزاحمت های تلفن همراه در مکان هایی مثل محلّ برگزاری سمینارها، کنفرانس ها، کتابخانه ها، مراکز آموزشی و... جلوگیری می کند. به تازگی این دستگاه در سالن های برگزاری کنکور نیز استفاده می شود این دستگاه در ایران هم ساخته شده است ولی هنوز قابلیّت قطع بلوتوث برای آن تعبیه نشده، امّا نمونه های خارجی آن این توانایی را دارد14
البتّه به موارد دیگری در این زمینه نیز می توان پرداخت که مجال تحقیقی وسیع تری را می طلبد.
پی نوشت ها:
1ـ www.aftab.ir/artides/socid/familyhome/1388/4/25.
2ـ سعید رضا عاملی، شاهد جبار، مهدی رنجبر رمضانی ،مطالعات تلفن همراه، زندگی در حال حرکت، سازمان مطالعات و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها، تهران، 1387، صص184-183.
3ـ همان، ص11.
4ـ رک: همان، ص28.
5ـ رک: همان، صص41-38.
6ـ امین رحیمی، اعتیاد از نوع دیگر آسیب شناسی گسترده از تلفن همراه، نشریه ی جام جم، سال نهم، شماره 7-25، ص14، 5/12/1387.
7ـ رک: محمد تقی فلسفی، کودک از نظر وراثت و تربیت، تهران، نقد نشر فرهنگ اسلامی، 1387، ج2، صص358-357.
8ـ رک: امین رحیمی، همان، ص14.
9ـ رک: همان.
10ـ رک: همان.
11ـ رک: فردد حمیدیان، اعتیاد به اینترنت و موبایل ، تهران، نشر قطره، 1387، ص144.
12ـ رک: www.klik emam blagfa.com. 10/3/1388
13ـ همان.
14ـ همان.