جرعه ای از زلال عاشورا

 

استاد فاطمه خاموشی (طاهایی)

 

از عوامل حفظ و ماندگاری نهضت حسینی و تداوم آموزه های عاشورایی زیارت نامه هایی است که از ائمه (علیهم السّلام) رسیده و مشتمل بر مباحث معرفتی و مسایل اخلاقی و تربیتی است که رشد معنوی زائر را در سایه ی آگاهی و معرفت او به دنبال دارد. عاشقان اهل بیت (علیهم السّلام) در قالب زیارت و آشنایی با مقامات روحانی معصومین (علیهم السّلام) پیوندی محکم با آنان برقرار می نمایند.

یکی از مشهورترین و رایج ترین زیارات، زیارت عاشوراست که عصاره ی آن اظهار ارادت به مکتب حسینی و اعلام برائت از کفر و الحاد و نفاق است. شناسنامه ی کامل بنیانگذاران ظلم و جور و زمینه سازان حادثه ی کربلا از سر فصل های مهمّ زیارت عاشوراست که نتیجه ی آن معرّفی جبهه ی حق و باطل می باشد.

تبیین چگونگی اعلام محبّت به اهل بیت (علیهم السّلام) تقاضای هم نشینی با ایشان، نایل شدن به مقام محمود و درخواست رحمت و مغفرت از مهم ترین فرازهای این زیارت است و اینک سیری می نماییم در محتوای یکی از فرازهای زیارت عاشورا.

 

همراهی با محمّد (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و آل محمّد (علیهم السّلام) در دنیا و آخرت

«اللَّهُمَّ اجْعَلْ مَحْيَايَ مَحْيَا مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ مَمَاتِي مَمَاتَ مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّدٍ»

«خداوندا! نوع و کیفیّت زندگی و مرگ مرا همانند زندگی و مرگ پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و خاندان پاک او قرار بده.

زائر با بیان این جملات، تنها معیار حیات طیب و زندگی سعادتمندانه را همراهی و هماهنگی با خاندان نبوی بر می شمارد و آن را یگانه عامل راه یابی به سعادت و خوشبختی در دنیا و آخرت معرّفی می نماید. ما معمولاً سعادت و نیک بختی دنیا را در سلامتی و رفاه زندگی می دانیم، امّا قرآن کریم زندگی سعادتمندانه را در چه می داند؟

«مَنْ عَمِلَ عَمَلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى‏ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً»¹

«هر کس از مرد و زن، کار نیکی جای آورد، به شرط این که او مؤمن باشد ما زندگی او را زندگی پاکیزه قرار می دهیم».

برای رسیدن به حیات طیّبه ای که پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و اولاد طاهرینش دارا بوده اند باید تلاش های خود را بر دو محور مستقر سازیم:

الف ـ شناخت و معرفت این بزرگواران؛

ب ـ آشنایی با پیام ها و دستورات آنان.

زائر حسینی باید تلاش کند تا با سیره ی پیامبر و ائمّه ی طاهرین (علیهم السّلام) آشنا شده و ابعاد گوناگون و زوایای مختلف زندگی آنان را بررسی و تحلیل نماید تا پایه های معرفتی خویش را  مستحکم کند.

این که پدران و مادران فرزندان خود را به مجالس حسینی می برند و بذر محبّت اهل بیت (علیهم السّلام) را در دل فرزندان خود می پاشند، بسیار نیکو است امّا معرفت که باشد محبّت ثابت و پایدار می ماند. فرهنگ عاشورا مجموعه ی ارزش های بنیادی و پیام ها و دستورات اهل بیت (علیهم السّلام) را تبیین می کند. عناوینی هم چون: مقابله با تحریف دین، مبارزه با ستم طاغوت، عزّت و شرافت انسان با ترجیح مرگ سرخ بر زندگی ذلّت بار، پیروزی خون بر شمشیر، شهادت طلبی و آمادگی برای مرگ، احیای فریضه ی امر به معروف و نهی از منکر و سنّت های اسلامی، فتوّت و جوانمردی، حتّی در برخورد با دشمن، در فرهنگ عاشورا تجلّی دارد که زائر حسینی می تواند برای رسیدن به زندگی و حیات طیّبه بدان ها عمل نماید.

کلاس عاشورا در طول تاریخ پیام های بسیاری داده است نفی سازش با جور، عدم رضایت به ستم، اصلاح طلبی در جامعه، عمل به تکلیف به خاطر رضای خدا، شجاعت و شهامت در برابر دشمن، صبر و مقاومت در راه هدف تا مرز جان دادن، ایثار و وفاداری و پیروی از امام بر حق، حفظ کرامت انسانی و جهت اسلامی، لبیک به فریاد استغاثه ی مظلومان و... که مام این مجموعه را می توان از پیام های معرفتی عاشورا دانست.

کسی که به زیارت امام حسین (علیه السّلام) می شتابد، در واقع به دنبال الهام گرفتن از حماسه ی جاوید آن حضرت است تا به نعمت والای حیات طیّبه ی محمّد و آل محمّد (علیهم السلام) راه یابد.

با نگاهی به تاریخ، عاشورا می توان با نمونه هایی از این ارزش های والا آشنا شد، به طور مثال: وقتی شمر در عصر تاسوعا پیام عمر سعد را برای پسران امّ البنین آورد و با صدای بلند فریاد زد: خواهر زادگان من کجا هستند؟ حضرت عباس (علیه السّلام) و برادرانش فریاد شمر را شنیدند و جوابش را ندادند. امام حسین (علیه السّلام) فرمودند: اگر چه شمر فاسق است ولی جوابش را بدهید. فتوّت و جوانمردی حسین بن علی (علیه السّلام) از جلوه های بارز عاشوراست.

از دیگر ارزش هایی که نمایشگاه عاشورا برای ما به تصویر می کشد، ایثار مال و نثار جان است، که حرکت امام حسین (علیه السّلام) بر این اساس استوار است. حضرت ابوالفضل (علیه السّلام) به آب می رسد ولی با یاد تشنگی اهل حرم از خوردن آب صرف نظر می نماید. اصحاب با وفای آن حضرت به تمام پیمان هایی که در شب عاشورا با مولای خود بستند، در روز عاشوار جانانه عمل کردند و نگذاشتند تا زنده هستند از بنی هاشم کسی وارد میدان شود.

اصحاب سید الشّهداء (علیه السّلام) با شناخت کامل از امام خود و پیروی از دستورات ایشان به زندگی جاوید و سعادت دنیا و آخرت دست یافتند. زائر حسینی نیز اگر می خواهد به این تقاضای زیارت عاشورا نایل شود، نباید دست از ولادت و محبّت اهل بیت (علیهم السّلام) بردارد. چنان چه رسول گرامی اسلام (صلّی الله علیه و آله و سلّم) می فرمایند:

«مَنْ أَحَبَّ أَنْ يَحْيَا حَيَاتِي وَ يَمُوتَ مِيتَتِي وَ يَسْكُنَ جَنَّةَ الْخُلْدِ الَّتِي وَعَدَنِي رَبِّيَ الَّتِي غَرَسَ قُضْبَانَهَا بِيَدِهِ فَلْيَتَوَلَّ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ (علیه السّلام) فَإِنَّهُ لَنْ يُخْرِجَكُمْ مِنْ هُدًى وَ لَنْ يُدْخِلَكُمُ فِي ضَلَالَةٍَ»²

«کسی که دوست دارد مانند زندگی من زندگی کند و بمیرد مانند مرگ من و ساکن شود در بهشتی که خداوند وعده داده به من و درخت های آن بهشت را با دست خود غرس کرده باشد، باید ولایت علی بن ابیطالب را بپذیرد. که این ولایت هرگز شما را از هدایت خارج نمی کند و در ضلالت داخل نمی کند».

در حدیثی دیگر، نبیّ اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) راه دست یافتن به حیات و مماتی نظیر اهل بیت (علیهم السّلام) را چنگ زدن به ولایت علی بن ابیطالب (علیه السّلام) بیان فرموده اند:

«مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَحْيَا حَيَاتِي وَ يَمُوتَ مَماتی (ميتي) وَ يَتَمَسَّكَ بِالْقَصَبَةِ الْيَاقُوتَةِ الَّتِي خَلَقَهَا اللَّهُ ثُمَّ قَالَ لَهَا كُونِي فَكَانَتْ فَلْيَتَوَلَّ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ»³

«کسی که دوست دارد مرگ و زندگیش مانند مگر و زندگی من باشد و در کنار درخت یاقوتی که خداوند متعال با قدرت ویژه اش آن را کاشته، قرار بگیرد، پس به او بگو (که این نیست) مگر به دوستی علی بن ابیطالب (علیه السّلام)».

از علی (علیه السّلام) روایت شده است که شخصی از انصار نزد رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) آمد وگفت: یا رسول الله من تاب مفارقت شما را ندارم چون داخل خانه می شوم شما را به یاد می آورم پس کارهای خود را ترک می کنم و می آیم که به سوی شما نظر کنم، برای محبّتی که به شما دارم پس به خاطرم آمد که چون روز قیامت شود و شما داخل بهشت شوید و در اعلا علّیین قرار گیرید، دیگر شما را کجا یابم و جمال و جلال شما را کجا ببینم؛ پس در آن وقت این آیه نازل شد:

«وَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ فَأُولئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَ الصِّدِّيقِينَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصَّالِحِينَ وَ حَسُنَ أُولئِكَ رَفِيقاً». ⁴

«هر که خدا و رسول خدا را اطاعت کند، با آن گروهی خواهد بود که خدا برایشان انعام کرده است؛ از پیغمبران و صدیقان و شهیدان و صالحان و ایشان همراهانی نیکویند».

پس حضرت آن شخص را طلبیدند و آیه را بر او خواندند و او را بشارت دادند.⁵

حاصل سخن این که در پرتو عنایت و اطاعت خدا و رسول می توان به همراهی محمّد و آل محمّد (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در دنیا و آخرت دست یافت.

پی نوشت ها:

1ـ سوره نحل ی: آیه ی 97.

2ـ کنزالعمال: ج11، ص611.

3ـ محمدباقر مجلسی: حیوه القلوب، تهران، نتشارات اسلامیه، چاپ چهارم، 1378، ج2، ص143.

4ـ سوره ی نساء: آیه ی 64.

5ـ رک: تفسیر نمونه: ج3، ص459.

 

 

 

 

شماره نشریه:  شمیم نرجس شماره 11