الفبای شخصیت استاد طاهایی

إِنَّ أَوْلِيَاء اللّهِ لاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ

این نوشتار برای تبیین بهتر و بیشتر سیره ی علمی و عملی استاد طاهایی با استناد به درس های ایشان تهیه و تدوین شده است:

الف: آرامش روح در سایه ی ایمان

قرآن می فرماید: «إِنَّ أَوْلِيَاء اللّهِ لاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ» (یونس، 62)

اولیاء خدا از عظمت روحی بالایی برخوردارند عظمتی که بر اثر ایمان به خدای تعالی و محبت به آن ذات مقدس و زهد به معنای واقعیش بر وجود آن ها حاکم و در آن ها ایجاد شده است. آنان از هرگونه اسارت و وابستگی به جهان ماده آزادند و آرامش واقعی بر وجود آن ها حکم فرماست.

ب: بینایی و بصیرت

استاد با الهام از سخنان مولی علی (علیه السلام) می فرمایند: آدم بینا «از» دنیا توشه بر می دارد و آدم نابینا «برای» دنیا توشه برمی دارد. انسان بینا و هوشیار روح خود را در پرورشگاه دنیا می پروراند و گوهرجان خویش را در مسیر بندگی و اطاعت خدا تقویت می کند تا موقعی که به قیامت رسید خفاشی کور و ناتوان نگردد؛ بلکه مانند یک مولود تام الخلقه و مجهز از مادر دنیا زاییده شود و به عالم آخرت، غرق در نور و سرور منتقل گردد و از نعمت های پایدار آن جهان برخوردار گردد.

پ: پیشتاز در نیکی ها

قرآن کریم در معرفی بندگان برگزیده می فرماید: «وَمِنْهُم مُّقْتَصِدٌ وَمِنْهُمْ سَابِقٌ بِالْخَيْرَاتِ بِإِذْنِ اللَّهِ» (فاطر/32) این افراد گروه ممتازی هستند که وظایف سنگین خود را به نحو احسن انجام داده و در این میدان مسابقه ی بزرگ بر همگان سبقت گرفته اند «سَابِقٌ بِالْخَيْرَاتِ» یعنی توفیق سبقت به سوی تمام خوبی ها، در فراگیری علم و دانش در تقوی و پرهیزکاری، عبادت، خدمت به خلق، جهاد و کوشش نظم و حساب، ایثار و فداکاری، و در همه ی این امور پیشگام هستند.

ت: تقوی

اگر بخواهیم تقوا را در یک یک وظایف معنا کنیم؛ باید بگوییم نماز، روزه، اخلاق خوب، احسان به پدر و مادر، انجام وظایف اجتماعی، سیاسی و... همه از موارد تقواست. تقوا حساسیت و مراقبت لازم در تمام حالات زندگی است و یک دستور جامع و کامل است که تمام وظایف و دستورات را در بر می گیرد. به بیان استاد، تقوای واقعی یعنی شناخت وظیفه و انجام وظیفه.

ث: ثبات و پایداری

در زندگی انسان های بزرگ که به پیروزی های چشم گیری نایل شده اند ثبات و استقامت عامل بسیار مهمی است. جامعه نیز این چنین است. زمانی روی پای خود می ایستد که ثبات داشته باشد؛ روی همین اصل تمام سعی و کوشش تخریب کنندگان، برای از میان بردن ثبات افراد جامعه به کار می رود که مردم، به خصوص جوانان را در عقیده و راهشان سست نمایند. مؤمنان راستین از استقامت و پایداریشان در برابر حوادث سخت و طوفان های زندگی و جامعه شناخته می شوند. چنان که قرآن می فرماید: «يُثَبِّتُ اللّهُ الَّذِينَ آمَنُواْ بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الآخِرَه» (ابراهیم/27)

ج: جهاد

جهاد از ماده ی جهد است؛ به معنای وسع و طاقت و مجاهده به کار بردن آخرین حد وسع و قدرت در دفع دشمن و باز کردن راه خدا برای خود و بندگان خدا. بنابراین هرگونه تلاشی را که در راه خدا و برای او و به منظور رسیدن به اهداف الهی صورت گیرد، شامل می شود. قرآن می فرماید: «وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ» (عنکبوت، 69)

کسانی که برای خدا مجاهده کنند، مشمول حمایت و هدایت الهی هستند و چون جهادشان در راه خداست هیچ عاملی ایشان را از ایمان به خدا و اطاعت اوامر و پرهیز از نواهی باز نمی دارد.

چ: چشم انتظاری

پیامبر گرامی اسلام می فرمایند: «افضل اعمال امتی انتظار الفرج من الله عزوجل» (بحار، ج52، ص128)

بالاترین اعمال امت من انتظار فرج از خداوند بزرگ است. مسأله ی انتظار یک مسأله ی معمولی نیست که ما بگوییم منتظریم؛ بلکه یک معنای بلندی دارد. انتظار مسؤولیت آور است نسبت به فرد، جامعه و خانواده. اگر فرهنگ انتظار در جامعه ی ما پیاده شود جامعه ی ما بهشت می شود و زمینه ی اصلاحات فردی و اجتماعی فراهم می گردد.

عزیزان! برای زیارت جمال مقدس حضرت تشنه شوید و دعای فرج بخوانید این را فراموش نکنید که تنها غریب دنیا امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) هستند.

ح: حیات طیبه

 قرآن می فرماید: «مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاهً طَيِّبَهً» (نحل، 97)

برای رسیدن به حیات طیبه ای که پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و اولاد طاهرینش دارا بوده اند باید تلاش های خود را بر دو محور، مستقر سازیم: شناخت و معرفت نسبت به آن بزرگواران و آشنایی با پیام ها و دستورات آنان. به بیان دیگر تنها معیار حیات طیبه و زندگی سعادتمندانه، همراهی و هماهنگی با خاندان نبوی است و این راه یگانه عامل راهیابی به سعادت و خوشبختی دنیا و آخرت است.

خ: خوف و خشیت

عبادالرحمن با وجود شب زنده داری و قیام و سجود، مغرور به عبادت و عمل نیکشان نیستند زیرا قلوبشان مملو از ترس کوتاهی در مسؤولیت هاست. همان ترسی که عامل نیرومندی برای حرکت به سوی انجام وظیفه ی بیشتر و بهتر است.

«خشیت» حالتی است که به هنگام درک عظمت خدا و ترس از مهجور ماندن از انوار فیض او برای انسان حاصل می شود و این حالتی است که جز برای کسانی که واقف به عظمت ذات پاک او هستند و لذت قرب را چشیده اند حاصل نمی گردد. این حالت مخصوص بندگان عالم است: «إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاء» (فاطر، 28)

د: دین شناسی

بین دین داری و دین شناسی فرق است، دین دار کسی است که دستورات دین را انجام می دهد، نماز می خواند، روزه می گیرد، حج می رود و اعمال مستحب را انجام می دهد ولی چه بسا این اعمال روی شناخت صحیح نباشد. دین شناس یعنی فقیه در دین، کسی که کنجکاری و تحقیق می کند که دین را بشناسد و دین تقلیدی نداشته باشد و آن چه انجام می دهد، مأثور باشد یعنی از امام و پیغمبر رسیده باشد. پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:

« اذا اراد الله باهل بیت خیراً فقهم فی الدین» (نهج الفصاحه، 27) و ایشان مردم را به دین شناسی دعوت می نمودند و خودشان دین شناس بودند.

ذ: ذاکر

اثر یاد خدا در انسان مؤمن چنان است که تمامی وجود او را متوجه عظمتی می کند که بر همه چیز احاطه دارد. عظمت بی نهایت و محبت بی نهایت را در نظر او مجسم می سازد که اطمینان و آرامش باطنی را در او ایجاد می کند. امام صادق (علیه السلام) می فرماید: «من کان ذاکراً لله علی الحقیقه فهو مطیع» (مستدرک الوسایل، ج5، ص397)

هرکسی که خدا را از روی حقیقت یاد کند، مطیع خدا می شود.

ر: رضایت پروردگار

تحصیل رضای الهی، میدان وسیعی دارد؛ قرآن می فرماید: «وَرِضْوَانٌ مِّنَ اللّهِ أَكْبَرُ» (توبه، 72) رضوان و خشنودی از سوی خدا بزرگتر از هر چیزی است. رضایت دارای دو مرتبه است: 1ـ رضایت از افعال و اعمال مؤمن   2ـ رضایت از گوهر ذات مؤمن که اگر این دو با هم باشد به مقام راضیه مرضیه دست می یابید. سعی کنیم به این مقام برسیم، راه باز است.

ز: زایر آگاه

زیارت یک اشتیاقی است که زایر نسبت به مزور دارد آن اشتیاق است که زایر را به طرف مزور می کشاند برای راه یافتن به حرم این بزرگواران و حریم سرّی که برای آن هاست باید اذن طلب کرد و نهایت ادب را رعایت نمود. زیارت در فرهنگ تشیع جایگاه خاصی دارد و به نوعی تولی و تبرای عملی است. اعلام موضع و مشخص کردن خط فکری است. به همین جهت این ثواب و پاداش برای زیارت با معرفت بیان شده است.

س: ساده زیستی

ساده زیستی یعنی این که دنبال تجمل و اسراف کاری نروند. البته اسلام و قرآن اولاً و بالذّات هیچ گونه مخالفتی با برخورداری از نعمت های دنیوی و بهره مندی از مباهات ندارد؛ لذا ما می بینیم بعضی از امامان معصوم (علیهم السلام) از خانه ی خوب و مرکب خوب و لباس خوب استفاده می کردند؛ امّا نکته ی مهم این است که انگیزه این کار را خدا می دانستند و از سوی دیگر سنت و روش ویژه در مقام تصدی امور و زمان زعامتشان نسبت به مسأله ی بیت المال داشتند و از زخارف دنیا پرهیز می نمودند.

ش: شکیبایی

از امام صادق (علیه السلام) روایت شده که فرمودند: «نحن صبرا و شیعتنا اصبر منا و ذلک انا صبرنا علی ما نعلم و صبروا علی مالایعلمون»:

ما شکیباییم و پیروان ما از ما شکیباترند، چرا که ما از اسرار امور آگاهیم و شکیبایی می کنیم (طبعاً این کار آسان تر است) ولی آن ها بدون آن که اسرار را بدانند، صبر و شکیبایی خود را از دست نمی دهند.

ص: صدق

بهترین صفت و حالت برای یک انسان و کار او صدق است. این که قرآن کریم می فرماید: «رَّبِّ أَدْخِلْنِي مُدْخَلَ صِدْقٍ وَأَخْرِجْنِي مُخْرَجَ صِدْقٍ» (اسراء، 80) یعنی صدق سراپای وجود شخص را بگیرد. چه بسا کارهایی که آغازی غیر صادقانه مانند ریا، سمعه، فریب و برتری جویی شروع شود ولی پایانی آمیخته به غرور و عجب پیدا می کند و برکات آن محو می شود مؤمن واقعی کسی است که آثار صدق در تمام اعمال و گفتار او نمایان باشد.

ض: ضرورت شناسی

شناخت زمان و مقتضیات آن بسیار لازم است. امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: العالم بزمانه لایهجم علیه اللوابس» کسی که عالم به زمان خودش هست می داند چگونه تبلیغ کند. ضرورت های زمان و نیازهای مخاطبان را می داند. البته توجه دارد که باید تمام عنایت مفردش را براساس مسلّمات و قطعیات دین قرار بدهد.

ط: طاعت الهی

دنیا متجر اولیاء الله است ما برای تجارت آمده ایم، مولای ما سرمایه ی زیادی در اختیار ما قرار داده است که بندگی و اطاعت خدا را بکنیم تاموقعی که از این سفر باز می گردیم با متاع پر سود برویم. قرب الی الله به دست نمی آید و محقق نمی شود مگر به اطاعت الهی. علی (علیه السلام) می فرمایند: «انّ ولی محمد (صلی الله علیه و آله وسلم) من اطاع الله و ان بعدت لحمته» (نهج البلاغه، حکمت 96) (دوست محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) کسی است که خدا را اطاعت کند هرچند پیوند و خویشاوندی دور باشد.

ظ: ظلم ستیزی

از سپیده دم تاریخ، نزاع و نبرد پیوسته میان حق و باطل برقرار بود. شجاعت در برابر ظالمان این است که با قاطعیت تمام در مقابل کجی ها بایستد و جز خدا از کسی نترسد.

ع: علم و عمل

در حدیث امام صادق (علیه السلام) به عنوان بصری آمده است: «علم به آموختن نیست، بلکه نوری است که خداوند در قلب هر کسی که بخواهد می اندازد و او را هدایت می کند. پس اگر علم را می خواهی ابتدا حقیقت عبودیت را در درون خود بجوی، سپس عمل را با به کار گرفتن آن طلب کن. (بحارالانوار، ج1،    )

غ: غیرت دینی

مؤمن اجازه ی تجاوز به حریم دین را به هیچ کس نمی دهد. غضب در برابر متجاوزان به حریم دین، سعی و کوشش در راه نشر دین، امر به معروف و نهی از منکر، تبری و تولی، روحیه ی دفاع از دین و فدا نمودن همه چیز در راه دین، همه جلوه هایی از غیرت دینی است.

ف: فروتنی

تواضع و فروتنی بزرگترین فضیلت اخلاقی و یکی از آداب و سنن اسلامی و از ویژگی ها و خصوصیات انسان متخلق به اخلاق نیکوست. تواضع ظاهری یک بعد از ابعاد آن است و مهم تر از آن تواضع در برابر خدا و پیامبر و قوانین الهی است که در اثر اطاعت و عبادت به دست می آید.

ق: قلب سلیم

سلیم از ماده سلامت است یعنی قلبی که ازهرگونه بیماری و انحرافات اخلاقی دور باشد. باران حکمت که بر این قلب ببارد و آیات الهی که در آن ریخته شود، نور هدایت پروردگار در این قلب می تابد و حجاب ها از آن برداشته می شود. این قلبِ سلیم همان قلبی است که می تواند حقایق غیب را ببیند و به ملکوت عالم نظر کند.

ک: کرامت انسانی

خداوند در قرآن می فرماید: « وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ» (اسراء، 70) در این آیه ی شریفه، سخن از کرامت انسانی است. در زمینه های مختلف جسمی، روحی، دنیایی، آخرتی و... خداوند نعماتی که به انسان عطا فرموده قابل شمارش نیست. این کرامت انسانی زمانی بروز و ظهور دارد که آدمی عقل خود را در اهداف آفرینش به کار گیرد و بر هوای نفس خود غالب آید و با شیطان درون مبارزه کند.

گ: گویایی کلام

فصاحت و بلاغت یکی از اوصاف برجسته ی معصومین (علیهم السلام) بوده است؛ زبان گویای آنان که در راه تبلیغ دین با اخلاص گام بر می دارند و با لبیک گفتن به دعوت قرآن کریم که می فرماید: « ادْعُ إِلِى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ» (نحل، 125) با آن شمشیر برنده ای در طول تاریخ بر قلب معاندان فرود آورده اند. بیان شیوا و فصیح و محکم و گویا برجسته ترین سلاح برای رساندن کلام خدا و معصومین (علیهم السلام) به مردم بوده است.

لام: لطف و مهربانی

قرآن کریم توصیه به نرم خویی، مهربانی و دلسوزی می کند می فرماید: «وَقُولُواْ لَهُمْ قَوْلًا مَّعْرُوفًا» (نساء، 5) محبت، عاطفه و مهر، دین را گسترش می دهد و آدمی را مظهر رحمت واسعه ی الهی می گرداند.

م: مدیر و مدبر

ابراهیم خلیل الرحمان پس از گذارندن آزمایش های سخت و دشوار لیاقت مدیریت و رهبری جامعه را پیدا کرد و مورد خطاب « إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا» (بقره ، 124) قرار گرفت آن گاه که به این مقام رسید از پروردگار تقاضا کرد که آیا از ذریه ی من هم امام قرار می دهی؟ و خداوند فرمود: عهد من به ظالمان نمی رسد. مدیریت یک امانت از سوی پروردگار است که به مدیر داده می شود. قرآن می فرماید: «إِنَّ اللّهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُؤدُّواْ الأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا» (نساء، 58) و باید به این نکته توجه داشته باشیم که مدیریت یک وظیفه ی است نه وسیله ی سودجویی.

ن: نیت خالص

اساس و پایه ی همه ی حرکت ها باید برای خدا باشد. اگر برخاسته از هوس و برای کسب ثروت و شهرت باشد، به جایی نمی رسد. این نکته حتی در فکر و اندیشه هم باید رعایت شود تفکری که از انگیزه ای خدایی سرچشمه گیرد ارزنده است. اصولاً اخلاص در کارها مایه ی نجات و برکت است.

و: ولایت مداری

برطبق تحلیل استاد از حدیث شریف «بنی الاسلام علی خمس: علی الصلوه و الزکوه و الصوم و الحج و الولایه و لم یناد بشی کما نودی بالولایه» (اصول کافی، ج2، ص15): امامت و ولایت در متن زندگی مطرح است نه آن که صرفاً موضوعی اعتقادی و در حاشیه ی زندگی باشد. در این روایت حضرت ارکان اصلی اسلام را بیان فرموده و ولایت و رهبری را مهمترین رکن معرفی می نمایند.

هـ: هجرت

برای حیات معنوی و حیثیت و اهداف مقدسی که از حیات مادی انسان ارزشمندتر است، باید هجرت نمود و به محلی که آمادگی برای نمو و رشد مادی و معنوی دارد انتقال یافت. گاهی هجرت برای حفظ دین و آیین لازم و ضروری است و زیر بنای همه ی حوادث سیاسی و تبلیغی و اجتماعی ما را تشکیل می دهد. خداوند دو پیامبر بزرگ مهاجر دارد ابراهیم (علیه السلام) و محمد (صلی الله علیه و آله و سلم)؛ باید دانست مهاجر واقعی کسی است که از زشتی ها هجرت کند.

ی: یقین

مؤمن نهایت تلاش و کوشش خود را به کار می گیرد ولی با این وصف مسبب الاسباب را فراموش نمی کند و همه چیز را از او می خواهد و یقین دارد که خدا او را تنها نمی گذارد.