مروری بر مناجات قانعین حضرت زهرا(س)

مروری بر مناجات قانعین حضرت زهرا(س)/فاطمه زهرا الحداد

 شخصیت والای حضرت زهرا(س) بهترین الگو و اسوه برای تمام افراد به حساب می‌آید. شناسایی زوایا و مؤلفه‌های وجودی این بانوی عرشی می‌تواند چراغ روشنی برای جویندگان کمال و سعادت باشند. در این نوشتار سعی داریم به یکی از زیباترین شاخصه‌های اخلاقی این بانوی بافضیلت در یکی از مناجات‌هایشان اشاره کنیم؛ این مناجات در کتاب بحارالانوار علامه مجلسی ذکر شده است:

«عَنْ مَوْلَاتِنَا فَاطِمَةَ الزَّهْرَاءِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهَا:  اللَّهُمَّ قَنِّعْنِي بِمَا رَزَقْتَنِي‏ وَ اسْتُرْنِي وَ عَافِنِي أَبَداً مَا أَبْقَيْتَنِي وَ اغْفِرْ لِي وَ ارْحَمْنِي إِذَا تَوَفَّيْتَنِي اللَّهُمَّ لَا تُعْيِنِي فِي طَلَبِ مَا لَمْ تُقَدِّرْ لِي وَ مَا قَدَّرْتَهُ عَلَيَّ فَاجْعَلْهُ مُيَسَّراً سَهْلًا اللَّهُمَّ كَافِ عَنِّي وَالِدَيَّ وَ كُلَّ مَنْ لَهُ نِعْمَةٌ عَلَيَّ خَيْرَ مُكَافَاةٍ اللَّهُمَّ فَرِّغْنِي لِمَا خَلَقْتَنِي لَهُ وَ لَا تَشْغَلْنِي بِمَا تَكَفَّلْتَ لِي بِهِ وَ لَا تُعَذِّبْنِي وَ أَنَا أَسْتَغْفِرُكَ وَ لَا تَحْرِمْنِي وَ أَنَا أَسْأَلُكَ اللَّهُمَّ ذَلِّلْ نَفْسِي وَ عَظِّمْ شَأْنَكَ فِي نَفْسِي وَ أَلْهِمْنِي طَاعَتَكَ وَ الْعَمَلَ بِمَا يُرْضِيكَ وَ التَّجَنُّبَ لِمَا يُسْخِطُكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ» (بحار الأنوار (ط - بيروت) ؛ ج‏92؛ ص406) 

در این مناجات حضرت زهرا(س) صراحتاً می‌فرماید: خداوندا مرا قانع کن.

این یکی از زیباترین و شاخص‌ترین ویژگی‌های اخلاقی حضرت زهرا (س) بهره‌مندی از روحیه قناعت و ساده زیستی است، این موضوع را به خوبی می‌توان در سیره‌ی این بانوی گرامی مشاهده کرد.

 قناعت و ساده زیستی از جمله مهم‌ترین مؤلفه‌های اخلاقی است که می‌بایست زیبنده‌ی زندگی هر انسان مسلمان و جویای کمال و سعادتی باشد. از آن‌جایی که دنیاطلبی و دلخوش کردن به زندگی مادّی و اشرافی می‌تواند سرآغاز و سر منشأ بیماری‌های روحی فروانی باشد، قناعت پیشگی و عدم وابستگی به دنیا می‌تواند کمک شایانی در جهت رسیدن به سعادت و کمال ایفا نماید.

عزت، قناعت و کم توقعی سبک و سیره‌ی ریحانه پیامبر در زندگی بود. به همین دلیل هم هرگز نه در فراز و نشیب زندگی و تنگناها و کمبودها و مشکلات اقتصادی لب به گلایه و شکایت از زندگی خویش می‌گشود و نه پر توقع بود؛ بلکه زندگی خانوادگی را با عزت نفس و سعه‌ی صدر و بلند نظری و ویژگی انسانی عزت آفرین قناعت آغاز کرد و به همان سبک و سیره وفادار ماند و یار و غمخوار همتای خویش گردید و به او و دیگر اعضای خانواده امکان رشد و تکامل و تعالی افزون‌تر در ابعاد معنوی داد.

آن انسان والا در این راستا به گونه‌های دقیق و ظریف، هم شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه را می‌شناخت و هم امکانات مالی همتای گرانقدرش را و هم موقعیت ممتاز خود و خاندانش را به عنوان سمبل و نمونه و پیشوایی راستین  برای مردم نیک می‌نگریست و هم می‌دانست که باید همرنگ و همراه و هم درد توده‌ها باشد و در درد و رنج زودگذر آنان، برای رسیدن به رشد و تعالی و نجات و آزادی، شریک گردد، به همین جهت در زندگی، سبک و سیره‌ایش عزّت نفس و قناعت و کم توقعی و بزرگ منشی بود.

او آینده نگری می‌کرد، عاقبت اندیشی می‌نمود، در هزینه‌ی زندگی صرفه‌جویی می‌کرد هرگز همتای گرانقدرش را به کاری فراتر از امکان مادی و مالی‌  وا نمی‌داشت و برای حفظ کرامت و آزادگی و حریت او، تنگناها و سختی‌ها را در راه خدا به جان می‌خرید و چیزی نمی‌گفت.

  حضرت در مناجات قانعین می‌فرماید: «خدایا نسبت آنچه برای من مقدر نکردی مرا عنایت کن «اللَّهُمَّ لَا تُعْيِنِي فِي طَلَبِ مَا لَمْ تُقَدِّرْ لِي» و نفس من را ذلیل کن و خودت را نزد من بزرگ کن «وَ أَنَا أَسْأَلُكَ اللَّهُمَّ ذَلِّلْ نَفْسِي » این یکی از نشانه‌های اعتقادی و فکری حضرت زهرا(س) در عمل و زندگی او بروز می‌کند، داشتن قناعت و زهد است یعنی به آنچه از دست می‌دهد یا مصیبتی که به او می‌رسد اظهار افسوس نمی‌کند و افسرده و ناامید از خدا نمی‌شود و در مقابل برای امور دنیوی و نعمت‌های آن خوشحال و بهت‌زده نمی‌شود. حضرت زهرا(س) فرد قانع و راضی به آنچه که خدا مقدر کرده بودندو هدفشان فقط به دست آوردن رضایت الهی بود.

منابع

1. فاطمه زهرا(س)، الگوی قناعت و ساده زیستی، www.tebyan.net

2. عزت، قناعت و کم توقعی حضرت زهرا(س)، www.farzandanezahra.com

3. مجلسی، بحار الأنوار، (ط - بيروت).