تبیین راهکارهای جذب جوانان به مسجد و نماز جماعت

*اژدر شمخانی           کارشناس ارشد آموزش بزرگسالان، دانشگاه آزاد اسلامي واحد همدان 

اهمیّت نماز

نماز از منزلتى بس والا برخوردار است؛ به‌گونه‏اى كه ستون دين و پيشانى عبادات محسوب مى‏شود و بهترين وسيله‌ي نزديك شدن به‏خداست. معاويه بن وهب مى‏گويد: از امام صادق(عليه‌السّلام) پرسيدم: بهترين وسيله‌ي نزديك شدن به خدا چيست؟ پاسخ فرمود: ما اَعْلَمُ شَيْئاً بَعْدَ الْمَعْرِفَه اَفْضَلَ مِنْ هذِهِ الصَّلوه اَلا تَرى اَنَّ الْعَبْدَ الصَّالِحَ عيسَى بْنَ مَرْيَمَ قالَ وَاَوْصانى بِالصَّلوه(کلینی، ،ص264)؛ پس از معرفت [به خدا] چيزى را برتر از همين نماز سراغ ندارم. آيا نمى‏بينى بنده‌ي شايسته‌ي خدا    - عيسى بن مريم - گفت: خدا مرا به نماز سفارش فرموده است!

همين طور، نماز وسيله‌ي ارتباط با خدا و مطرح بودن خدا در زندگى آدمى است؛ چنان‌كه فرمود: «أَقِمِ الصَّلوَهَ لِذِكْرِى»؛  نماز را براى يادآورى من برپاى كن(طه:14) و با توجّه به اين كه نقطه‌ي اوج زندگى، آرامش روحى و روانى و برخوردارى از امنيّت دل در برابر تشويش‏ها و سرسام فكرى و روحى است، تنها راه دست‏يابى به آرامش، همان ارتباط با خدا و ياد و نام اوست كه به انسان‏ها هشدارداد:« أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»؛  آگاه باش كه با ياد خدا دل‌ها آرامش مى‏يابد(رعد،28).

از سوى ديگر، دوران جوانى زمان شكل گرفتن شخصيت آدمى است و اگر اين قالب‏گيرى متين و منطقى صورت‏پذيرد، آينده‌ي جوان روشن و سعادتمند خواهد بود. از اين رو، والدين، دلسوزان، مصلحان، رهبران و متولّيان فكرى و فرهنگى جامعه اگر بتوانند جوانان را با نماز آشنا سازند و نمازگزار تربيت كنند، سلامت فكرى و جسمى و سعادت جاودانه‌ي آنان را تضمين كرده‏اند.

آشنايى با روحيات جوان، روان‏شناسى، جامعه‏شناسى و افكار جوانان و نيز برخوردارى از احساس مسؤوليت و دلسوزى و انجام وظيفه‌ي دينى و اجتماعى، پيش شرط ورود در اين ميدان و استقامت و استمرار بر آن است؛ چنان كه هماهنگى و همدلى همه‏‌ي دستگاه‌هاى مسؤول، مربّيان، والدين در خانه ، مسجد و  جامعه براى تحقّق اين امر مهم، ضرورى است.

اهمّیت مسجد:                                  

مسجد خانه‌ي خدا در زمین، منبع فیض معنوی و برکات گوناگون برای نمازگزاران و جامعه‌ي اسلامی است. بی‌گمان، حضور در چنین جایگاهی آثار فراوانی برای زن و مرد حاضر در مسجد به ارمغان می‏آورد.

پیامبر اسلام^{(صلّي‌الله‌عليه‌و‌آله)} به ابوذر فرمود:« یَا أبَاذَرٍّ کُلُّ جُلُوسٍ فِی الْمَسْجِدِ لَغْوٌ إلا ثَلَاثَةً قِرَاءَهُ مُصَلٍّ أوْ ذَاکِرٌ لِلهِ تَعَالَی أوْ مسائِلٌ عَنْ عِلْم»؛  نشستن در مسجد بیهوده است، مگر برای سه کار؛ خواندن قرآن، ذکر خدا و جستجوی علم(حرّعاملي،ص117).

قرآن کریم می‌فرماید:« أقیمُوا وُجُوهَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَادْعُوهُ مُخْلِصینَ لَهْ الدِّینَ کَما بَدَأکُمْ تَعُودُون»: توجّه خویش را در هر مسجد (و به هنگام عبادت) به سوی او کنید و او را بخوانید، درحالی که دین [خود] را برای او خالص گردانیده‏اید! [و بدانید] همان‌گونه که در آغاز شما را آفرید، [بار دیگر در رستاخیز] باز می‌گردید(اعراف،29).

علّامه سیّد عبدالحسین شرف الدّین می‌نویسد: اذان و اقامه از بزرگترین شعائر الهی است. ندايی که زمین و آسمان را به هم پیوند می‌دهد و تواضع مخلوق را با عظمت خالق در‏هم‏می‌آمیزد(نشریه‏ی حوزه، شماره4، ص22). حضور زنان و مردان در مسجد، تبادل اخبار و اطّلاعات اجتماعی، جویا شدن از احوال یکدیگر و احوال مسلمین، بخشی از ظرفیت بزرگ مساجد است. به پشتوانه‌ي این اجتماع، حکومت اسلامی به اهداف خود خواهد رسید و اتّحاد که یکی از پیمان‌های الهی پیامبران و از سفارش‏های مؤکّد ائمه‌ي هدی است، بر جامعه سایه می‌گستراند و تفرقه و آثار شوم آن از جامعه‌‌‌ي اسلامی رخت برمی‌بندد و نیروی عظیم امّت اسلامی برای ساختن جامعه‌ای نوین بر مبنای عدل و داد به کار‏‏‌گرفته می‌شود. به دلیل اهمّیت اجتماع مسلمانان در مسجد، پیامبر اسلام(صلّي‌الله‌عليه‌و‌آله) فرمود: «لَا صَلَوهَ لِمَنْ لَمْ یُصَلِّ فِی الْمَسْجدِ مَعَ الْمُسْلِمِین» (طوسی، ص12).

راهکارهای جذب جوانان به مسجد و نماز جماعت

برخی از راهکارها و راهبردهای جذب جوانان  به مسجد و نماز جماعت عبارتند از:

سازمان‌دهی بنای مسجد:                                          

بنای مسجد باید، بر اساس تقوا باشد و خداوند عزیز به پیامبر اسلام (صلّي‌الله‌عليه‌و‌آله) فرموده است: لَمَسْجِدٌ اُسِّسَ عَلَی التَّقْوی مِنْ اوَّل یَوْمٍ أحَقُّ أنْ تَقُومَ فیه؛ آن مسجدی که از روز نخست بر پایه ي تقوا بنا شده، شایسته‌تر است که در آن (به عبادت) بایستی(توبه، آیه108). بر این اساس، یکی از راهبردهای مهمّ نظام جمهوری اسلامی و حوزه‌های علمیه‏، سامان‌دهی بنای مساجد با هزینه‌های حلال و مباح است.

مسجد مرکز ذکر، دعا، عبودیّت و پیوستن به خداست. چنین مرکزی اگر خدای ناخواسته با پول شبهه‌ناک و نامبارک ساخته شود، خلوص و صفای آن کم‌رنگ شده و نتایج  معنوی  مطلوبی از آن به دست نمی‌آید. هزینه‌ي ساخت مسجد، باید به شیوه‌ای منطقی و منطبق با موازین شرعی و توسّط افراد با مروّت و درد آشنا و دین شناس تأمین شود.

ویژگی‌های مسجد می‌تواند عامل جذّابی برای گرایش جوانان و نوجوانان به این مکان مقدّس باشد. این ویژگی‌ها و خصوصیات عبارتند از:

1- فضای مناسب و ظواهر خوب آن: در عصر کنونی، افراد مسئول باید در ساخت مساجد وارد شوند. انتخاب محلّ ساختمان نقشه‌ی مورد نظر، امکانات و فضای سبز آن و غیره، باید حساب شده و از روی اصول باشد؛ احداث مسجد با مساحت کم و بدون امکانات، در کوچه‌ پس‌کوچه‌ها در دل جوانان و ناآشنایان به مسجد رغبتی ایجاد نخواهد کرد.

2- نظافت: تمیزی و پاک بودن، از جمله عواملی به شمار می‌رود که باعث گرویدن جوانان به مسجد می‌شود. لذا مسئولان مسجد باید درخصوص غبارروبی، نظافت منظّم روزانه یا هفتگی، شستن فرش‌ها و عطرافشانی مسجد اقدام کنند. نظافت دستشویی‌ها، ایجاد امکانات بهداشتی نظیر: صابون، مایع ضدّ‌عفونی‌کننده، آب گرم در زمستان‌ها و شستشوی مرتّب و منظّم محیط دستشویی‌ها و به کار بردن خوشبو کننده‌های مناسب از كارهاي ضروری مساجد است.

3- وسایل صوتی، گرمازا و سرمازا: کسانی که گاهی به مناسبتی به مسجد راه می‌یابند چنان‌چه با مسائل ناخوشایندی از قبیل نامناسب بودن صدای بلندگوها و سرد یا گرم بودن بیش از حد مسجد روبه‏رو شوند، تنفّر در قلب آنان پدید می‌آید و سابقه‌ی ذهنی منفی در ذهن‏شان باقی می‌ماند. هم‌چنین تنظیم نور کافی در خود مسجد از اهمّ مسائل است.

4- ایجاد امکانات فرهنگی ورزشی: مسئولان و گردانندگان مساجد، می‌توانند با تهیّه و تخصیص امکانات فرهنگی از قبیل: کتابخانه، سالن مطالعه، تشکیل گروه‌های تواشیح، سرود، هم‌خوانی قرآن و تشکیل جلسات آموزش قرآن در دوره‌های گوناگون، کلاس‌های تقویتی رایگان و کلاس‌های آموزشی دیگر، باعث جذب جوانان به مساجد شوند؛ در کنار این مسائل تهیّه‌ی امکانات ورزشی مرتبط با مسجد تا جایی که حرمت آن به طور کامل محفوظ بماند نیز می‌تواند در شمار عوامل جذب کننده‌ محسوب شود.

5- استفاده از افراد خوش صدا: بسیاری از اوقات می‌بینیم، در مساجد از قاریان قرآن و مؤذّن‌های مسن و افراد بدصدا استفاده می‌شود که انسان به هنگام شنیدن صدای آنان ناگزیر، باید گوش خود را بگیرد. طبیعی است که این موضوع باعث دفع جوانان از مساجد می‌شود.

 سازمان‏دهی نیروی انسانی در مساجد:       

خداوند عزیز، مسجد را جایگاه انسان‌هایی معرّفی کرده است که دوست‏دار پاکی و طهارتند: «فیهِ رِجالٌ یُحِبُّونَ أنْ یَتَطَهِّرُوا وَ اللهُ یُحِبُّ الْمُطَهِّرینَ»؛ درآن مردانی هستند که دوست می‌دارند پاکیزه باشند و خداوند پاکیزگان را دوست دارد(توبه، 108).

مؤمنان، مسجد را جایگاهی برای گریز از امور مادّی و آلودگی‌های روزمرّه می‌دانند: «رجالٌ لاتُلْهیهِمْ تِجارَةٌ وَلا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللهِ وَ إقامِ الصَّلاه وَ إیتاءِ الزَّکاه یَخافونَ یَوْماً تَتَقَلَّبُ فیهِ الْقُلُوبُ وَالْأبْصار»؛ مردانی که نه تجارت و نه معامله‌ای آنان را از یاد خدا و برپاداشتن نماز و ادای زکات غافل نمی‌کند؛ آن‏ها از روزی می‌ترسند که در آن، دل‌ها و چشم‌ها زیر و رو می‌شود(نور،37).

و از این رو، خداوند فرمان می‌دهد تا در جایگاه جوانمردان کهف که از ظلمت و تباهیِ نظام آلوده به کفر و شرک به پناهگاه امن الهی روی آوردند، مسجد بنا شود:« قالَ الَّذینَ غَلَبُوا عَلی أمْرِهِمْ لَنَتَخذَنَّ عَلَیْهِمْ مَسْجدا»؛ آن‏ها که از رازشان آگاهی یافتند [و آن را دلیلی بر رستاخیز دیدند] گفتند: ما مسجدی در کنار [مدفن] آن‏ها می‌سازیم [تا خاطره‏ی آنان فراموش نشود](كهف،21). تصمیم‌گیری متمرکز: مؤمنان، نمازگزاران و مسئولان مربوط می‌توانند به منظور تنظیم برنامه‌ها و امور مساجد و جلوگیری از پراکندگی و تعدّد تصمیم‌گیری‌ها، با انتخاب شماری از افراد جوان، متعهّد و حتّی‌المقدور متخصّص، هم‌چنین ریش سفیدان با نظارت امام جماعت، در قالب هیئت امنا، امور مساجد را با صلابت و برنامه‌ریزی منسجم اداره کنند.

نیروی انسانی مساجد عبارتند از: امام جماعت، هیأت امنای مسجد و خادم آن.

امام جماعت: امام جماعت در هر مسجد، عاملی مهم در پیشرفت و ترقّی مسجد به شمار می‌رود و چنان‏چه دارای شرایط لازم باشد، تأثیری بسزا در تحوّلات مثبت در جوانان و در نتیجه گرایش آنان به مساجد خواهد داشت؛ این صفات از این قرار است:

1- ثابت بودن: شناخت امام جماعت از مسجد، مؤمنان محل و نمازگزاران و غیره، از جمله اموری است که در عملکرد وی نقشی مهم دارد؛ خصوصیات و اوضاع خاص هر محل و اهالی آن، باعث می‌شود که وی تصمیم مناسب اتّخاذ کند و در راه اجرای آن گام بردارد که ثابت بودن امام جماعت در مسجد محل این مسأله را عملی می‌سازد.

2- توانایی علمی: از عواملی که می‌تواند در جذّابیت امام جماعت مؤثّر باشد، توانایی و اندوخته‌های علمی اوست؛ چرا که ممکن است سؤالی از طرف جوانان در حیطه‌ی تخصّصی او مطرح شود تا او با استفاده از معلومات خود در زمینه‌های مختلف از جمله جامعه‌شناسی و روان‌شناسی جوانان و غیره  به آن پاسخ دهد. طبیعتاً قدرت علمی روحانی مسجد باعث اطمینان و اعتماد مردم، به خصوص جوانان، می‌شود و آنان نیز همواره سعی می‌کنند در مواقع لزوم با او ارتباط برقرار سازند و با اطمینان خاطر و طیب نفس با وي هم‌نشين باشند و از کمالات و معلومات او بهره‌مند شوند.

3- نظم: امام جماعت ضرورت دارد که در کلیه‌ی کارهای مربوط به مسجد نظم و انضباط را مراعات کند: به موقع به مسجد بیاید، نماز را اقامه کند و اوقات سخنرانی و ارشاد مردم را تنظیم و با توجّه به حال حضّار مطالب خود را بیان کند و از ذکر مطالب اضافی و اطاله‌ی کلام خودداری ورزد.

4- بیان ساده و شیوا: مطالبی که امام جماعت بیان می‌کند، باید حتّی‌المقدور ساده و شیوا باشد و از بيان کلمات و جملات عجیب و غریب و نامأنوس بپرهیزد؛ چرا که عمده‌ی مخاطبان وی بی‌سواد، کم سواد و ناآشنا با کلمات تخصّصی هستند. در غیر این صورت، با توجّه به روحیّه‌ی جوانان و کم ظرفیّت بودن آنان، خستگی و کسالت بر آن‌ها عارض می‌شود.

5- ابتکار خلاقیت: بعضی از وعّاظ، هنگام سخنرانی آموخته‌های علمی خود را به همان‌گونه که فرا گرفته‌اند بیان می‌کنند؛ درحالی که می‌توانند با ذکر مثال‌ها و حکایت‌های تاریخی، مطالب و کلمات قصار، شوخ‌طبعی و داستان‌های شیرین را با رعایت نکات روان‌شناسی جوانان به گونه‌ای زیبا و جذّاب‌ عرضه کنند.

6- دوستی با جوانان و نوجوانان: امام جماعت مسجد می‌تواند با کنار گذاشتن بعضی از محدودیت‌های کاذب یا غیر ضروری، بین خود و جوانان، آن‌ها را به خود نزدیک کند؛ به قدر معقول با آنان صحبت کند، احوال آن‌ها را در حالت عادی و غیر عادی جویا شود و حتّی‌المقدور در همنشینی‌ها و مجالست‌ها همراه آنان باشد و از فرصت‌های مناسب به منظور بیان مقصود استفاده کند. اين درحالی است که بعضی از روحانیون با اتّخاذ تدابیر نامناسب و حالت‌های عالمانه به خود گرفتن، سنگین و  رنگین حرکت کردن بی‌حد، هم کلام نشدن با دیگران خصوصاً جوانان و ...، بین خود و جوانان فاصله می‌اندازند.

7- احترام و تواضع: همیشه با احترام به دیگران و داشتن حالت تواضع در مقابل هم‌نوعان، نوعی ارادت قلبی دیگران را  در حقّ خود جذب می‌کنیم. حال اگر تواضع و احترام از جانب روحانی و رهبر معنوی، آن هم با جوانان که دارای قلبی پاک و جویای صحبتند، صورت گیرد، قطعاً موفّقیت‌های چشمگیری به دست خواهد آمد؛ این روش از جمله راه‌هاي تبلیغ عملی است که در تاریخ صدر اسلام، خصوصاً در وصف پیامبر گرانقدر اسلام، نقل شده است و نتایج بسیار خوبی هم در برداشته است.

8- آراستگی ظاهری: روحانی و رهبر معنوی در اجتماع، باید در قالب الگو و نمونه‌ی خوبی‌ها مطرح شود؛ بنابراین امام جماعت، باید به بهترین وجه ممکن لباس بپوشد، تمیز باشد، محاسن مرتب داشته باشد، از عطر استفاده کند و مواظب نظافت دهان، دندان و احیاناً بوی بد دهان خود باشد و در مجموع مسأله‌ی نظافت ظاهری را فراموش نکند.

9- توانایی جسمی: در برگزاری نماز جماعت و سخنرانی‌ها لازم است مسائلی نظیر وقت دیگران و کهولت سن حاضران مراعات شود؛ حال اگر امام جماعت سن بالایی داشته باشد، طبیعتاً نماز طولانی می‌شود و ممکن است نمازگذاران خسته شوند.

10- دارا بودن دانش لازم: اگر امام جماعت صرفاً به یک سری اطّلاعات علمی دست یافته باشد، انتقال آن به روش معمولی و بیان ساده‌ی آن مطالب ممکن نیست و با توفیق کمی همراه است؛ لذا ضروری است از علوم دیگر نظیر روان‌شناسی جوانان و نوجوانان استفاده شود.

11- درک موقعیت سنّی جوانان: موقعیت سنّی جوانان و نیازها و روحیات آنان در این سنین باید مورد توجّه قرار گیرد؛ لازم نیست همیشه از آنان بخواهیم در کلیه‌ی مراسم ادعیه و زیارات شرکت و گریه و زاری را پیشه کنند، زیرا جوانان و نوجوانان در کنار این مسائل معنوی، نیاز به تفریحات سالم و ورزش و آموختن دانش روز دارند؛ تحرّک و انرژی زیاد از خصوصیات این دوران است و جوانان به تنوّع بیشتری نیازمندند.

12- تهیّه‌ی امکانات مالی: امام جماعت می‌تواند با نظارت کامل و سر و سامان دادن به امور مالی مسجد و تخصیص بودجه‌های لازم در راه جذب جوانان، به این مهم دست یابد.

سازمان‌دهی هیئت امنای مساجد:                

یکی دیگر از مشکلات برنامه‌ریزی و مدیریت مساجد، اعضای تشکیل دهنده‌ي هیأت امنای آن هستند. معمولاً افراد سن بالا، یا بازنشسته که تمام همّت خویش را صرف اقامه‌ي نماز جماعت و برگزاری مراسم سنّتی می‌کنند؛ به نیروهای جوان و خوش‌فکر اجازه‌ي نوآوری و ابتکار نمی‌دهند و گاه آنان را به دلایل واهی مورد تمسخر و بی‌اعتنایی قرار می‌دهند.

این امر، مخصوصاً اگر این افراد در تأمین هزینه‌ي ساخت مسجد نیز سهمی داشته باشند، از حساسیت بیشتری برخوردار ست.

علمای حوزه می‌توانند با تعریف ویژگی‌هایی برای اعضای هیأت امنای مسجد، ترکیبی از افراد میان سال و جوان را که دارای قدرت مدیریت و سازماندهی، آشنای با علوم روز، آگاه به شیوه‌های جذب جوانان و روش‌های نوین اداره‌ي اماکن مذهبی هستند، زمینه را برای حضورپرشورتر جوانان در مساجد فراهم کنند.

خادمان مسجد:

مسأله‌ی خادم از جمله مشکلات عمده‌ی مساجد است. همان‌طور که می‌دانیم اکثر خدّام مساجد از افراد کهنسال و بازنشسته هستند؛ لذا این گونه اشخاص روحیه‌ی برخورد با تمام طبقات اجتماع را ندارند و از آنجا که خستگی روحی و پیری در اعصاب و روان انسان تأثیر می‌گذارد، شایستگی لازم را برای اداره‌ی مساجد ندارند و باعث گریز جوانان و نوجوانان از مسجد می‌شوند؛ پس باید خادمان مسجد از افراد جوان‌تر باشند تا اشکالات یاد شده پیش نیاید.

خانواده و دوستان:

خانواده و دوستان از مهم‌ترین عوامل تشکیل دهنده‌ي شخصیّت افرادند که در شکل‌گیری اندیشه‌ي تربیتی، سیاسی، تحصیلی و دینی فرد مؤثّر خواهند بود. اگر اعضای خانواده به ویژه پدر و مادر خود به مسجد بروند، یا به رفت و آمد فرزندشان به مسجد توجّه کنند، یا اینکه فضای خانه به طور کلّی با آموزش‌ها و مفاهیم دینی آشنا باشد، می‌توان انتظار داشت جوانان با مسجد میانه‌ي خوبی داشته باشند.

در خارج از خانواده، دوستان بر ارزش‌ها و بینش‌های جوان تأثیر زیادی دارند. از آنجایی که روابط دوستانه‌ي جوانان، قوی‌تر و مؤثّرتر از دیگر رده‌های سنّی است، اهمیّت گروه دوستان بیشتر می‌شود.

خانواده‌ها باید به گونه‌ای غیر مستقیم بر دوستان و دوست‌یابی فرزند خود نظارت کنند و ملاک‌های دوست خوب و اهمیّت دوست و دوستی را برای جوانان بازگو کنند تا فرزندشان به وسیله‌ي دوستان مؤمن و مسجدی به آموزه‌های دینی از جمله مسجد علاقه‌مند شوند.

تبلیغ بی عیب و جامع نگر نماز در مساجد از طریق امام جماعت و رسانه

تبلیغ دین باید به شکلی همه جانبه، در ابعاد وسیع و گسترده انجام شود و نباید تنگ نظری و تفسیرهای ذوقی دین را به انحصار عدّه‌ای خاص در آورد و چهره‌ای ضعیف و ناقص از آن ارائه کند. لازم به‌ذکر است صحبت پیرامون جذب جوانان به سمت مسجد و نماز جماعت در اين نوشتارکوتاه نمی‌گنجد و بر هر صاحب قلمی فرض است که در این وادی دست به قلم برده و در این زمینه قلم فرسایی کنند.

نتیجه‌گیری                           

 اهمیّت و ارزش حضور در مسجد و نمازهای جماعت براساس آیات الهی و روایات و سیره معصومین (عليه‌السّلام) بر کسی پوشیده نیست. از طرفی جذب جوانان به این امر مهم در کشور اسلامی مسأله‌ي جدّی و از دغدغه‌های متولّیان امر می‌باشد. در این مقاله، بحث بر سر این است که چگونه می‌توان میان جوانی و مسجد و به بیان دیگر میان دو زیبایی، پیوند و یگانگی آفرید. پرسش اصلی این است که چرا در نسلی که به دلیل «زیباجویی»، نمی‌تواند از کنار زیبایی روح (مسجد و نماز) ساده بگذرد، اقبال و استقبال و نشاط برای برپایی نماز در مسجد دیده نمی‌شود؟ باید گفت که روح حقیقی مسجد که همه‌ی زیبایی‌ها را در خود دارد، هنوز در معرض دید جوانان قرار نگرفته است. روش‌های جذّاب در ایجاد گرایش به کار گرفته نشده و با گذشت بیش از بیست سال از انقلاب، کانون‌های دینی و به ویژه مسجد، متناسب با نیازهای دینی نسل نوجوان و جوان قدم برنداشته‌اند. جاذبه‌ي طبیعی مسجد، امام جماعت با ویژگی کامل، وجود خادمینی با شرایط متناسب با فرهنگ مسجد، نظافت مناسب مسجد، اذان با صدای خوش و جذّاب، کتابخانه‌ي فعّال و هم‌چنین امکانات رایانه‌ای که مطلوب جوانان امروز است، از جمله عواملی هستند که در نظر گرفتن آنها در جلب و جذب همگان و به ویژه جوانان به مساجد بسیار مؤثّر است.

ویژگی‌های دوره‌ی جوانی ایجاب می‌کند که راهکارهای متناسبی جهت جذب آن‌ها به محور نماز جماعت استفاده گردد.

بنابراین پیشنهاد می‌گردد:

1) در زمینه‌ي ساختن مساجد نکات زیر رعایت گردد:

- مساجد در کنار خیابان‌های اصلی ساخته شود.

- مساجد فضای زیبا و شادی داشته باشند.

- دارای فضای سبز و درخت و گل و گیاه باشند.

- نما و ظاهر زیبایی داشته باشند.

- تمیز و پاکیزه باشند.

- سرویس بهداشتی پاکیزه‌ای داشته باشند.

2) در زمینه امام جماعت :

- امام جماعت جوان باشد خیلی بهتر است.

- امام جماعت باسواد باشد و دارای توانایی علمی باشد.

- خوش‌اخلاق باشد و آشنا به مسائل روز جوانان باشد.

- وقت شناس باشد.

- نماز را طول ندهد.

- نماز را زیبا بخواند.

3) در زمینه‌ي هیأت امنا :

- دارای سابقه‌ي خوبی باشند.

- از جوانان شناخت کافی داشته باشند.

- از جوانان در اداره‌ی امور مساجد نظر‌خواهی و استفاده کنند.

4) در زمینه‌ي خادمان :

- خادمان توانایی کار کردن داشته باشند.

- دارای اخلاق خوب باشند و از جوانان استقبال به عمل بیاورند.

- با جوانان همکاری داشته باشند.

- پیر و سالخورده نباشند.

از دیگر راهکارهایی که می‌توان برای جلب جوانان به مسجد نام برد:

- تبلیغ بی عیب و جامع نگر دین اسلام و نماز (مانند استدلال، تشویق، تحسین و تکریم).

- پرهیز از اختلاف‌های سیاسی و مدیریتی در مساجد.

- توجّه کردن به نیازهای اساسی نسل جوان هم‌چون کار، ازدواج ، مسکن و.... در مساجد.

- تبلیغ نماز از طریق رسانه‌ي جمعی، دیداری و شنیداری.

- عادت دادن جوانان به نماز از اول کودکی یا از دوران بلوغ توسّط والدین.

- تبیین فلسفه‌ي نماز برای جوانان و شناساندن آثار و برکات آن.

- جذّاب کردن برنامه‌های مذهبی، فرهنگی.

- پرهیز از طولانی کردن نماز توسّط ائمه‌ي جماعات.

- تبلیغ هنرمندانه نماز در اشعار، سروده‌های شاعران بزرگ و کلاسیک معاصر.

- ارائه‌ي الگوهای رفتاری شایسته برای جوانان.

- همراه کردن نماز با محرّک‌های خوشایند، مطبوع و مطلوب در مساجد.

- راه اندازی مسجد مجازی در اینترنت وتبلیغ مسجد و نماز از این طریق به منظور جلب جوانان به مسجد واقعی.

منابع :

1- قرآن کریم

2- محمدی، محسن (بی تا)، از نمازگزاری تا انس با نماز (1)، قم: مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما، ص 23.

3- حرّ عاملی، محمّد بن حسن (1409 ه.ق) وسائل الشیعه الی التحصیل مسائل الشیعه، قم: آل البیت.

4- طوسی، ابوجعفر (1390 ه.ق)، استبصار، تهران: دار‌الکتب‌الاسلامیه.

5- نشریه‌ي حوزه، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.

6- سیّد میرزائی، زینب، (1382) نماز زیباترین پرواز، با شکوه ترین آغاز، قم: بوستان کتاب، چاپ دوم، ص 12.

7- کلینی، محمد بن یعقوب (بی تا)، فروع کافی، بیروت: دار التعارفات، جلد دوم، ص 264.

1- Brown L B. (editor). ,( 1994) The human side of prayer: the psychology of praying. Brimingham Al: Religious Education Press.

2- G.A. (Eds). Prayer,(1942) . New York : Abingdon-cokesbury., Buttrick.

3- K.L. from efficacy to safely concerns: A, Lee, S W,. Crater, M W, Krucoff STEP forward or a step back forclinical research and intercessory prayer? : The study of Therapeutic Effects of intercessory prayer (STEP) American Heart Journal 2006; 151 (4) : 762- 764

4- USA: , shupe A. prayer. Religiousty and Healding in the Heartland , Trier K K 351- 358., 1991132, A Reasearch note Review of Religious Research.