بيماري پاييزي، درمان بهاري

راه­ هاي درمان و جلوگيري از سرماخوردگي/ دکتر مريم شایسته­ خوی

سلام، ممنون که لطف می‌کنید و حوصله به خرج می‌دهيد و این نوشته را می‌خوانید. راستش این بار تصمیم گرفتم نکاتی درباره‌ی پیشگیری و یا اقدامات خانگی در درمان سرماخوردگی‌های معمولی و غیرمیکروبی را برايتان توضيح دهم. واقعیت این است که مراجعات بی‌جهت و زودهنگام بیماران برای رفع سرماخوردگی و یا خوردن زودهنگام و بی‌جای آنتی بیوتیک‌ها در خانواده‌ها باعث شده این بیماری طولانی و یا منجر به عوارضي گردد. گاهی مشاهده می‌کنیم یک سرماخوردگی ساده، بیمار را برای چهار یا پنج بار متوالی به مطب‌ها می‌کشاند. این مسأله هم از نظر اجتماعی و هم از نظر بهداشتی و مهم‌تر از آن اقتصادی تأثيرات بسياري بر افراد و جامعه مي­ گذارد. بنابراین وظیفه‌ی خودم دیدم که با چند راهکار و توصیه‌ی ساده گوشه‌ی کوچکی از این معضل را جبران کنم. قسمت‌هایی از این مقاله را  از کتب پزشکی برايتان آورده ­ام و در پایان هر قسمت توصیه‌هایی عنوان کرده­ام که امیدوارم راهگشا و مؤّثر باشد.

*سرماخوردگی معمولی، شایع‌ترین بیماری عفونی است که مردم با توجّه به شیوع بالا و احتمال ابتلاي مجدّد بعد از درمان، برای آن اهمّیت اقتصادی همه‌گیر ویژه‌ای در نظر می‌گیرند. حدود 90% از علل سرماخوردگی را ویروس‌ها تشکیل می‌دهند مانند آدنوویروس‌ها، کروناویروس، ویروس آنفلوآنزا، ونیوویروس و.... عفونت از طریق هوا منتقل می‌شود. دست آلوده نیز می‌تواند از عوامل سرایت بیماری باشد. مواجهه با سرما و سایر عوامل محیطی از جمله محیط آلوده، شخص بیمار و... می‌تواند حسّاسیت بیمار را به عفونت افزایش دهد (مبانی گوش و حلق و بینی، رادولف).

پيشگيري از سرماخوردگي

نکته‌ی اوّل: شستن دست‌ها، محافظت بدن در برابر سرما، دوری از محیط یا فرد آلوده، گرفتن دهان و بینی موقع عطسه یا سرفه می‌تواند در کاهش شیوع و یا پیشگیری از بیماری مؤثّر باشد.

نکته‌ی دوم: ائمّه‌ی بزرگوار ما نیز سفارش می‌کنند از سرما در آغازش بپرهیزید و در پایانش استقبال کنید. چه سرما با بدن همان کاری را می‌کند که با درختان می‌کند در آغازش می‌سوزاند و در پایانش شاخ و برگ می‌دهد (نهج‌البلاغه، حکمت128) در جایی دیگر می‌فرمایند: گل نرگس ببویید تا از زکام در امان بمانید (طب‌الرضا، ص38).  مصرف سیاه­دانه، موم با عسل به مدت سه روز (همان) ، شستشوی دهان و بینی پس از هر وضو نیز می‌تواند باعث سلامتی سر و پاک­سازی بدن شود (الخصال، ص11، ح1).

علايم سرماخوردگي

بیماری سرماخوردگی 3 تا 7 روز پس از ورود ويروس به بدن شروع می‌شود. بیماری با احساس ناخوشی، بی‌حالی، سردرد، تب، گاهی تهوّع یا ناراحتی و سوزش در بینی شروع می‌شود. علايم به سمت مرحله‌ی آبریزش پیشرفت می‌کند و طی آن ترشّح آبکی روی می‌دهد. ویروس‌ها سیستم پاک‌کنندگی طبیعی ترشّحات بینی را مختل می‌کنند و باعث تغییر در نوع و شکل ترشحات می‌شوند. این علايم در طی یک هفته فروکش می‌کند. ممکن است روز اوّل بیمار از گلودرد نیز شاکی باشد ولی گلودرد حدّاکثر 5/1-1 روز طول می‌کشد. درد بدن، احساس کوفتگی و درد عضلات می‌تواند به دلیل وجود ویروس آنفلوآنزا باشد.

نکته‌ی اوّل: توصیه می‌کنم به محض بروز علايم به پزشک مراجعه نکنید. صبر کنید تا علايم کمی مستقر شود. کمی آبریزش یا عطسه یا بدن­درد یا گلودرد شما را وادار به مصرف آنتی‌بیوتیک‌های مختلف نکند. چراکه اوّلاً باعث ایجاد مقاومت در بدن شما نسبت به دارو می‌شود و در موارد مورد نیاز اثر این داروها را کم خواهد کرد. ثانیاً اغلب موارد وقتی بیماری، ویروسی است و شما آنتی بیوتیک مصرف می‌کنید باعث بدتر شدن بیماری خود می‌شوید و ثالثاً به دلیل تغییر در نوع علايمتان پزشک را نیز سردرگم می‌کنید!

نکته‌ی دوم: تا حدّ امكان دو روز به بیماری خود فرصت بدهید. فقط در موارد تب‌های شدید، درد قفسه‌ی سینه، گلودرد بسیار شدید، ترشّحات چرکی از حلق و بینی و یا سردرد شدید که می‌تواند دلایلی جز سرماخوردگی ساده داشته باشد، حتماً زود به پزشک مراجعه کنید.

بعضی بیماران در سرماخوردگی عادت به مصرف کورتون‌ها دارند. داروهایی مانند دگزامتازون، بتامتازون و.... خواهش می‌کنم نه خودتان مصرف کنید و نه پزشکتان را مجبور کنید برای شما از این داروها تجویز کند. چراکه استفاده از این داروها در سرماخوردگی معمولي شاید 2-1 روز حال شما را بهتر کند ولی به دلیل خاصیت سرکوب ایمنی این داروها بعد از 2 روز ویروس به دلیل افت ایمنی شما، جری شده و با شدّت بیشتری علايم خود را بروز می‌دهد. حتّی دیده شده به دلیل کاهش ایمنی بدن عفونت‌های میکروبی به راحتی وارد بدن شده و یک سرماخوردگی ساده را به یک گلودرد چرکی یا ذات‌الریه تبدیل می‌کند.

درمان سرماخوردگی:

نکته‌ی اوّل: هر زمان احساس کردید علايم سرماخوردگی دارید اوّل از همه دستان خود را خوب بشویید تا احتمال سرایت بیماری شما به دیگران کاهش یابد. هم­چنین برای این امر، جلوی دهان و بینی خود را موقع عطسه و سرفه بگیرید. از مصرف غذاهای پرچرب، پر ادویه، فست‌فود، آجیل و بستنی، چیپس و پفک و... جداً خودداری نمایید. مصرف مایعات گرم مانند چای گرم، شیر گرم، سوپ، فرنی، دم­کرده‌های گیاهی مانند آویشن یا پونه و... را افزایش دهید. مرتّب دهان و بینی خود را شستشو دهید. غره‌غره کنید. استنشاق نمایید و بخور را نیز فراموش نکنید. بخور می‌تواند با آویشن، اکالیپتوس یا بابونه باشد. آبمیوه‌های طبیعی خصوصاً آب سیب و هویج بسیار مؤثّر است. شربت عسل و لیموترش تازه تغییر فاحشی در علايم شما ایجاد خواهد کرد. استراحت کردن خصوصاً در دو روز اوّل بیماری هم باعث کاهش دوره‌ی بیماریتان می‌شود  هم سایر اطرافیان و همکارانتان را از ابتلا به بیماری شما مصون می‌دارد.

نکته‌ی دوم: اگر خواستید از داروها استفاده کنید حتماً بیماری‌ها و حسّاسیت‌های دارویی خودتان را در نظر بگیرید. مثلاً افرادی که فشار خون دارند اصلاً نباید سرماخوردگی بزرگسالان بخورند. داروهای ترکیبی جدید مثل کلداکس و كلداستاپ به دلیل بالا بودن مقدار استامینوفن موجودشان باید با دقّت مصرف شوند. آنتی هیستامین‌ها که معمولاً برای آبریزش بيني و خارش و سوزش گلو استفاده می‌شوند اغلب خواب­آورند و باید حتماً بعد از خوردن آن‌ها از رانندگی یا کارهایی که نیاز به دقّت و تمرکز دارد، خودداری نمایید. استفاده از قطره‌های بینی و ضدّ احتقان جهت رفع انسداد بینی توصیه می‌شود. آموکسی‌سیلین، سفيكسيم، آموکسی‌کلاو و کوتریموکسازول داروهای معمولی نیستند. همه آنتی‌بیوتیک بوده و هیچ جایگاهی در درمان سرماخوردگی معمولی ندارند. بسیاری از مسکّن‌ها مانند ژلوفن، پروفن، مفناميك اسید، دیکلوفناک حتماً باید با شکم پر مصرف شوند و در مصرف آن‌ها نیز زیاده‌روی نکنید چون می‌توانند معده و روده‌های شما را دچار التهاب و خونریزی نماید.

و نکته‌ی آخر این‌که اگر سابقه‌ی سینوزیت دارید و می‌دانید که پزشکتان چه برای شما تجویز می‌کند باز هم خواهشمندم از مصرف خودسرانه‌ی دارو برای درمان خودتان بپرهیزید. بخور بدهید و استنشاق کنید و تا زمانی که ترشّحات شما سبز یا زرد نشده است از مصرف آنتی‌بیوتیک خودداری کنید و حتماً به پزشک مراجعه نمایید.

 کلام آخر این‌که ان شاء الله در این فصل سرما بیماری و کسالت از شما دور باشد و اگر خدای ناکرده به سراغ شما آمد با رعایت موارد بالا بتوانید به سلامت، دوره‌ی بیماری‌تان را طی کنید و بیماری ساده‌ی خود را با بی‌احتیاطی‌های خود تبدیل به یک بیماری جدّی‌تر همراه با تحمیل هزینه‌های بیشتر ننمایید.

با آرزوی روزهایی شاد و سالم